Lingua quiché clásica

O quiché clásico foi unha forma ancestral da lingua moderna quiché, que foi falada nas terras altas de Guatemala no século XVI, no tempo da conquista española de Guatemala. O quiché clásico foi preservado nun número de documentos históricos mesoamericanos, historias de liñaxe, dicionarios e textos de misioneiros, e é a lingua na cal se escribiu a obra Popol Vuh (ou Popol Wuj na ortografía moderna).

Fonoloxía

A fonoloxía do quiché clásico non se coñece polo miúdo, xa que o seu sistema de escritura, baseado no castelán, non está ben adaptado para a súa expresión; polo tanto, é necesario recorrer aos dialectos actuais máis arcaicos para poder reconstruír a pronuncia máis probable do idioma. En base a estes datos, o seu inventario fonético podería ser o seguinte:[1]

Consoantes
Labial Dental/
Alveolar 		Palatal Velar Uvular Larínxea
Nasal m n
Oclusiva normal p t k q ʔ
glotal ɓ tʼ kʼ qʼ
Africada normal ts tʃ
glotal tsʼ tʃʼ
Fricativa s ʃ x h
Líquida lateral l
vibrante r
Semivogal w j

Débese notar que a meirande parte das paradas glotais son exectivas, mais a consonante labial é implosiva.

Vogais
Anterior Central Posterior
Pechada i u
Media e o
Aberta a

Unha das características herdadas do quiché é a lonxitude vogal fonémica; porén, na actualidade algúns dialectos non a conserva, e a ortografía do Popol Vuh non a reflicte.

O acento é sempre na derradeira sílaba da palabra.[2]

Notas

  1. ↑ Dürr 2003, p. 27.
  2. ↑ Dürr 2015, p. 24.

Véxase tamén

Bibliografía

  • Brasseur de Bourbourg, Charles Étienne (1862). Gramatica de la lengua quiche = Grammaire de la langue quichée, espagnole-française mise en parallèle avec ses deux dialectes, cakchiquel et tzutuhil, tirée des manuscrits des meilleurs auteurs guatémaliens: ouvrage accompagné de notes philologiques avec un vocabulaire comprenant les sources principales du quiché comparées aux langues germaniques et suivi d'un essai sur la poésie, la musique, la danse et l'art dramatique chez les Mexicains et les Guatémaltèques avant la conquête; servant d'introduction au Rabinal-Achi, drame indigène avec sa musique originale, texte quiché et traduction française en regard. Librairie américaine. Ziz Bartolo (Quiché–French trans.). París: Arthus Bertrand. OCLC 1819915.  (en francés) (en castelán)
  • Dürr, Michael (2015). Einführung in das kolonialzeitliche Kʼicheʼ (Quiché) (en alemán). 
  • Dürr, Michael (2003). Morphologie, Syntax und Textstrukturen des Maya-Quiche des Popol Vuh: Linguistische Beschreibung eines kolonialzeitlichen Dokuments aus dem Hochland von Guatemala (en alemán). 
  • Edmonson, Munro S. (1968). Norman A. McQuown (Volume ed.), ed. Handbook of Middle American Indians, Vol. 5: Linguistics. R. Wauchope (Series general ed.). Austin: University of Texas Press. pp. 249–268. OCLC 277126. ISBN 0-292-73665-7. 

Ligazóns externas