Un símbolo común do ecumensimo simboliza a igrexa cristiá como unha cruz representada como o mastro dun barco no mar.[1]
O ecumenismo é o proceso de busca a unión a pesar das diferenzas.[2][3] O vocábulo ecumenismo provén da palabra grega οἰκουμένη (oikouméne), que significa mundo habitado. Nun sentido máis restrinxido, emprégase o termo para os esforzos en favor da unidade entre as igrexas cristiás; nun sentido lato, pode designar a busca da unidade entre as relixións.
Antigamente, en teoloxía, definíase ecumenismo como o movemento que miraría pola unificación das igrexas cristiás (católica, ortodoxa, luterana, anglicana e protestante). A definición actual, máis ampla, considera como ecumenismo a aproximación, a cooperación, a busca fraterna da superación das divisións entre as distintas igrexas cristiás.[3]
Do punto de vista do cristianismo, pódese dicir que o ecumenismo é un movemento entre diversas denominacións cristiás na busca do diálogo e a cooperación común, buscando superar as diverxencia históricas e culturais, a partir dunha reconciliación cristián que acepte a diversidade entre as igrexas.[4] Nos ambientes cristiáns, a relación con outras relixións acostuma denominarse diálogo interrelixioso.
Historia
No mundo grego, ecumenismo significaba "mundo habitado", e tiña o sentido de "pobo civilizado", de cultura aberta, tanto cunha perspectiva xeográfica, como de civilización. Coas conquistas do Imperio Romano, o termo gañou outra connotación, a política. Xa no cristianismo, a palabra empregouse nunha perspectiva espiritual: a "terra habitada" pasa a ser considerada obra de Deus, tornada habitábel pola colaboración humana. así, asume a connotación dunha tarefa que hai que realizar.[5]
En 381, o Primeiro Concilio de Constantinopla referiuse ao Primeiro Concilio de Nicea como "concílio ecuménico". Neste contexto, a palabra ecuménico refírese tanto á reunión de persoas de distintos lugares, como á doutrina e costumes eclesiásticos aceptados como norma para toda a Igrexa Católica. Tralo Imperio Romano, o termo ecumenismo deixa de ter a connotación política e pasa a ser empregado na Igrexa. Por exemplo, o Credo niceno-constantinopolitano é considerado ecuménico por ser a profesión de fe aceptado por todos os cristiáns.[5]
A raíz do ecumenismo moderno data de finais do século XVIII, coas misións protestantes. O grande impulsor destas misións, William Carey propuxo a cooperación entre os cristiáns para facer fronte á evanxelización dun mundo cada vez maior que tiña que ser cristianizado.[4] Mais o termo aínda ten connotacións xeográficas, mentres busca a unidade en vista da expansión do evanxeo.
A partir dos movementos Fe, Constitución, Vida e Acción, o termo ecumenismo espallouse nos ambientes eclesiásticos como a relación entre as igrexas cristiás divididas na dirección de superar as diverxencia teolóxicas, de aproximar os cristiáns das diversas denominacións e cooperar coa paz mundial.[5]
Mendonça[4] sitúa as raíces do ecumenismo nas misións protestantes modernas e nos movementos leigos de mozos. Segundo el, á expansión colonial dos pobos protestantes seguíase á expansión relixiosa. O enriquecemento destes pobos xerou recursos capaces de prover a expansión misionaria. Asociada a estes dous factores, a teoloxía de John Wesley (1703-1791) trouxo unha resposta á proecura de salvación do home nun mundo de fondas transformacións. A súa teoloxía serviu para superar o divisionismo protestante ao nivel das formas de crenza e axudou a uniformar a mensaxe misionaria. A partir de aí, foi posíbel o xurdimento dun pan-protestantismo e o xurdimento de diversas sociedades misioneiras interdenominacionais: a Sociedade Misioneira de Londres (1795), a Sociedade de Tratados Relixiosos (1799), a Sociedade Bíblica Británica e Estranxeira (1804), a Sociedade Bíblica Americana (1816), a Sociedade Americana de Tratados (1825) e outras. Posteriormente algunhas destas sociedades tornáronse denominacionais. "As misións constituíron un forte elemento de aproximación das igrexas pola necesidade de compañeirismo e cooperación entre os axentes misioneiros, na maioría das veces traballando en situacións moi adversas". Nesta colaboración, concentraban os esforzos comúns na diseminación da Biblia e a promoción da saúde a través da fundación de hospitais. No campo da educación, as escolas eran denominacionais.
En 1846, creouse en Londres a Alianza Evanxélico, coa finalidade de congregar as diversas igrexas perante a ameaza de fragmentación do Protestantismo. Esta alianza tiña como finalidade preparar un "concilio ecuménico evanxélico universal".[6] Durante a primeira reunión da Alianza Evanxélica en Londres, o pastor calvinista francés Adolphe Monod resaltou o "espírito ecuménico" demostrado polos organizadores do evento.[5]
A partir da segunda metade do século XIX, xurdiron as asociacións mundiais leigas de mozas, que foron fundamentais para o desenvolvemento do ecumenismo. A primeira destas asociacións de cuño ecuménico foi a Asociación Cristiá de Mozos, creada en Londres en 1844, por George William, que se espallou polo mundo e se organizou nunha Asociación Mundial a partir de 1855. A Asociación Cristiá Feminina, tamén londiniense, creouse en 1855. Outras organizacións tamén tiveron a súa importancia: Movemento de Estudantes Voluntarios para as Misións Estranxeiras, de 1886, e a Federación Mundial de Estudantes Cristiáns, de 1895, ambas organizados por John Raleigh Mott, que foi un gran líder das iniciativas ecuménicas.[4]
No ámbito católico, o papa León XIII, ao promulgar a encíclica Provida Mater, en 1895, instituíu un tempo de novena pola reconciliación dos cristiáns entre as festas da Ascensión e de Pentecoste, que foi constituído un tempo perpetuo dous anos despois.[7]
En 1908, os anglicanos Spencer Jones e Lewis Thomas promoveron oito días de oración pola unidade dos cristiáns entre o 18 de xaneiro (Festa da cátedra de San Pedro) e o 25 de xaneiro (festa da conversión de San Paulo). Posteriormente, Watson converteuse ao catolicismo e instituíuse na Igrexa Católica a Semana de Oración pola Unidade dos Cristiáns nese mesmo período.[7]
En 1905, creouse nos Estados Unidos o Consello Nacional das Igrexas.[7]
A Conferencia Misioneira Mundial, en Edimburgo, en 1910, está considerada o marco do ecumenismo como se entende hoxe: a busca da unidade entre as igrexas cristiás.[4] Foi ideado e realizado por John Mott. Ao convocar esta conferencia, Mott chamaba os líderes do protestantismo para a necesidade de cooperación entre as igrexas no campo misioneiro, alén das diferenzas confesionais. A Conferencia resultou en dous congresos posteriores, en Estocolmo en 1925 e Oxford en 1939. A partir de entón floreceron diversas iniciativas ecuménicas: a creación do Consello Internacional de Misións (1921), o Consello Universal da Vida e do Traballo (Estocolmo, 1925) e o Consello Mundial Fe e Orde (Lausanne, 1927), que estaban a xestar a creación dun organismo internacional das igrexas cristiás.[7]
Non obstante, o papa Pio XI vía con sospeita estes movementos e publicou en 1928 a encíclicaMortalium animos, que afirmaba que a única igrexa verdadeira é a Igrexa Católica e que a salvación só pode ser alcanzada polo regreso a ela.[7] Na realidade, o papa condenaba unha á liberal, que propuña unha unidade institucional entre os cristiáns sen unha unidade doutrinaria, cousa que el chamou de "ficticia unidade", cousa aínda repudiada pola Igrexa Católica.[8]
En 1948, creouse o Consello Mundial das Igrexas (CMI), que reuniu inicialmente 197 denominacións. No ámbito desta organización, o vocábulo ecumenismo designa os esforzos entre Igrexas con vistas a unha reconciliación cristiá que acepte a realidade da diversidade das diversas igrexas cristiás.
A Igrexa Católica incorporouse oficialmente ao movemento ecuménico a partir de 1960, cando o papa Xoán XXIII creou o Secretariado Romano para a Unidade dos Cristiáns. Este organismo participou activamente no asesoramento ao papa e aos bispos durante o Concilio Vaticano II, alén de axudar os pais conciliares na elaboración do decreto Unitatis Redintegratio de 1964, do papa Paulo VI. Este decreto define o movemento ecuménico como unha graza do Espírito Santo, considera que o carácter ecuménico é esencialmente espiritual e estabelece que o ollar da Igrexa Católica se dirixe ás igrexas separadas do catolicismo: as Igrexas Ortodoxas e as Igrexas Protestantes.[7]
O papa Paulo VI instituíu diversos grupos de traballo na liña do diálogo interrelixioso: o Secretariado para os non cristiáns, a Comisión para o Diálogo cos Xudeus e o Secretariado para os non crentes.[7]
Dende o punto de vista institucional, o Secretariado para a Unidade dos Cristiáns estableceu o diálogo sobre a doutrina con outras igrexas e asesorou as Conferencias Episcopais no ecumenismo. Foi responsábel ademais dos documentos Directorio Ecuménico (1967-1970) e A colaboración ecuménico en nivel rexional, nacional e local (1975). O papa Xoán Paulo II reafirmou o ecumenismo como esencial para a fe cristiá na encíclica Ut unum sint ("Que todos sexan un").
Algunhas denominacións protestantes participan do movemento ecuménico. Outras, pola contra, non só non o aceptan como cren que o ecumenismo cumpre perfectamente as profecías bíblicas no libro da Apocalipse que prevé o seu líder (o falso profeta) que levará a humanidade a aceptar o Anticristo que está por vir (Apocalipse 13.11-12).[9] Esta visión é compartida sobre todo polos pentecostais e neopentecostais.[10]
Tipos de ecumenismo
O ecumenismo ten unha face plural. As iniciativas e o diálogo ecuménico ocorren en distintos niveis e entre distintos actores. Bosch[11] clasifica estas iniciativas segundo:
Ecumenismo espiritual: presupón que a superación das diferenzas humanamente insuperábeis é unha obra de Deus. Require unha actitude orante e tamén unha actitude de diálogo que brota da convición de unidade espiritual entre aqueles que cren en Xesús Cristo. O Concilio Vaticano II afirma que "a oración é a alma do ecumenismo" (UR 8).
Ecumenismo institucional: é aquel que ocorre ao nivel das institucións promotoras do ecumenismo, como o Consello Mundial das Igrexas e o Pontificio Consello para a Unidade dos Cristiáns.
Ecumenismo oficial: é aquel que envolve as autoridades eclesiásticas das diversas igrexas.
Ecumenismo doutrinal: trátase das iniciativas de diálogo sobre as diversas cuestións doutrinais que están na raíz das diverxencia. Búscase atinxir puntos de converxencia en que é o esencial do cristianismo a través de encontros, coloquios e diálogo entre as diversas igrexas.
Ecumenismo local: corresponde ás iniciativas e acción común que teñen lugar na base das igrexas.
Ecumenismo secular: é unha corrente do movemento ecuménico representada por aqueles que, diante do paro e da lentitude das diversas institucións en realizar a unidade, cren que soamente a aplicación do método indutivo (que parte da historia concreta en que se está inserido e da encarnación como tema central) poderá levar a tarefa ecuménica. Segundo os secularistas, o pensamento e a acción ecuménica deben estar centradas no mundo secular, no servizo do ser humano. Así, o ecumenismo secular colócase na busca da xustiza, da paz, da ecoloxía e da loita contra a pobreza expresada nas diversas teoloxías da liberación.
Notas
↑"Logo". World Council of Churches. Consultado o 6 de agosto de 2016.
