Primeiro milenio a. C.

Século -I

-30   -20   -10

-20  · -19  · -18  · -17  · -16 -15  · -14  · -13  · -12  · -11

• As crónicas cingalesas, Dipavamsa e Mahavamsa citan un concilio budista que se celebraría en Tambapanni (Sri Lanka), convocado polo rei Vattagamani, a fin de fixar por escrito o canon.

• Marco Licinio Craso derrota a dacios e xépidos, e somete unha parte de Mesia.
• Hispania: pobos cántabros e ástures atacan a autrigóns e turmódigos na Meseta Norte. Estes pobos piden axuda a Roma, co que se inician as Guerras Cántabras (até -19).
  • Estatilio Tauro ataca a ástures e cántabros, e, segundo Dión Casio, tamén aos vacceos.

• Segundo libro das Sátiras de Horacio.

• Valerio Mesala couta unha rebelión de aquitanos.
• Caio Sabino celebra o seu triunfo sobre cántabros e ástures en Hispania.

• Astrónomos chineses efectúan a primeira anotación de manchas solares.

• 16 de xaneiro - O Senado romano outorga a Octavio o título de Augusto.
• Octavio Augusto chega a Hispania, a finais deste ano, para dirixir a guerra contra cántabros e ástures, estabelecendo o seu campamento, no ano seguinte, en Segisama (Sasamón, Burgos).
• Na Península Ibérica, a provincia Ulterior é dividida en dúas, Bética e Lusitania, ficando delimitadas polo río Guadiana. Hispania fica dividida en tres provincias, pois a Citerior - Tarraconense é a terceira.

• As tropas de César Augusto libran a batalla do monte Medulio contra os galaicos rebeldes. Os cronistas romanos Orosio e Floro divulgan esta batalla.

Durante a campaña de César Augusto, Estrabón escribe sobre os kallaikoi da Gallaecia.

• Verxilio comeza a redactar a Eneida (até -19).

• Nova sublevación dos ástures, que acamparon cerca de Asturica. Publio Carisio derrotounos e tomou a cidade de Lancia.
• Augusto emite unha orde que obriga aos cántabros a asentarse nas chairas.
• Fundación de Lucus Augusti, a actual Lugo.

• Comezo do reinado de Iuba II, rei de Mauritania ( até 23).

• Incorpórase Galatia, na Anatolia, ao Imperio romano.

• Novo levantamento conxunto de cántabros e ástures, que é sufocado con rapidez. Os vencidos son sometidos a escravitude.
  • Lucio Sestio levanta, en honra a Augusto, as Aras Sestianas.
  • Erguemento dun trophaeum, tamén en honra a Augusto, na costa, non lonxe da foz do río Ulla, para conmemorar a vitoria sobre os galaicos.
  • Os romanos fundan Zaragoza co nome de Colonia Caesaraugusta, con veteranos das Guerras Cántabras.
• Fundación de Augusta Pretoria (Aosta), en Italia.
• Octavio funda a cidade de Nicópolis en Exipto, para conmemorar a súa vitoria sobre Marco Antonio.
• Amentarit, raíña de Meroe, invade Exipto e pasa a coitelo as gornicións romanas de Filé e Siena.

• Roma - Augusto vóltalle ao Senado dúas provincias pacificadas: Galia Narbonense e Chipre.
• Augusto renuncia ao consulado, asumindo o podere tribunicio e o título de Princeps ("Primeiro Cidadán").

• Reorganización monetaria de Augusto, con catro moedas con valores fixos entre si: áureo (ouro) = 25 denarios (prata); denario = 4 sestercios (oricalco); sestercio = 4 ases (cobre). O sistema perdura durante case dous séculos.

• Nova sublevación de ástures e cántabros contra os romanos, que combaten Publio Carisio e Caio Furnio.
• O gobernador romano de Exipto, Gaio Petronio Pontio Nigrino, remonta o curso do río Nilo coas lexións XXII Deiotariana e III Cyrenaica, e destrúe Napata, capital de Nubia.
• Augusto envíalle unha embaixada ao rei Pandion, no sur da India.

• Quinto Horacio Flaco escribe o primeiro libro das súas Epístolas.

• Roma: Consulado de Marco Apuleio e Publio Silio Nerva.
• Tiberio repón a Tigranes III no trono da Armenia (até -6).
• Tratado de paz entre Roma e Partia. Son devoltas as insignias que perderan ante os partos Marco Antonio e Craso.
• Herodes o Grande inicia a renovación do Templo de Xerusalén.