Violante Aragoikoa
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Zaragoza, 1236ko ekainaren 8a
Herrialdea	Aragoiko koroa
Heriotza	Orreaga, 1301 (64/65 urte)
Hobiratze lekua	Orreaga
Familia
Aita	Jakue I.a Aragoikoa
Ama	Violante Hungariakoa
Ezkontidea(k)	Alfontso X.a Gaztelakoa  (1246ko abenduaren 26a (egutegi gregorianoa), 1246 (egutegi gregorianoa) -  1284ko apirilaren 4a (egutegi gregorianoa))
Seme-alabak	ikusi Berengela Gaztelakoa, Guadalajarako Anderea Beatriz Gaztelakoa, Montferrateko markesa Fernando de la Cerda Antso IV.a Gaztelakoa Petri Gaztelakoa, Ledesmako jauna Joanes Alfontso Gaztelakoa Violante Gaztelakoa Jaime Gaztelakoa, Camerosko jauna Kontanza Gaztela eta Aragoikoa Leonor Gaztela eta Aragoikoa Isabel de Castilla (en)
Haurrideak	ikusi Constance of Aragon, Lady of Villena (en) Elisabet Aragoikoa (1248-1271) Jakue II.a Mallorcakoa Petri III.a Aragoikoa
Leinua	Aragoiko koroa
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	katolizismoa

Violante Aragoikoa (Zaragoza, Aragoi, 1236ko ekainaren 8a – Orreaga, Nafarroako Erresuma, 1300/1301) Aragoiko infanta eta Gaztelako erregina ezkontidea izan zen (1252-1284) Alfontso X.a Jakitunaren emaztea izateagatik.^[1] Jakue I.a Aragoiko Konkistatzailearen eta bere bigarren emaztearen alaba zen, Violante Hungariakoa.^{[2][3][4][5][6][7]}

Violante Aragoikoak lau urte baino ez zituenean, bere eta Alfontso X.a Gaztelako erregegaiaren arteko ezkontza adostu zen 1240an. 1249ko urtarrilaren 25ean, Inozentzio IV.a aita santuak senidetasun dispentsak eman zituen eta benetako ezkontza hiru egun beranduago ospatu zen, 1249ko urtarrilaren 29an, Valladolideko Kolegiatan. Violantek hamabi urte zituen orduan, eta Alfonsok, hogeita zazpi.

Hasiera batean, Alfontso X.a errege izango zenak Aita Santuari ezkontza baliogabetzea eskatzeko aukera ere kontuan hartu zuen, bere emaztea antzua zela sinestera iritsi baitzen, baina hori Violanteren gaztetasun izugarriarengatik zen.

1275ean hil zen Fernando de la Cerda, Gaztela eta Leongo tronuaren oinordekoa, eta Alfontso X.a Jakintsuak, hasieran, hildako infantearen seme-alaben eskubideei entzungor egin zien, eta tronuaren oinordeko gisa bere seme Antso infantea berretsi zuen, geroago Gaztela eta Leonen Antxo IV.a Gaztelakoa izenarekin errege izan zena.

Egoera horren aurrean, Fernando de la Cerdaren alargunak, Blanca Frantziakoa, bere neba Filipe III.a Frantziako Ausartaren laguntza eskatu zuen. Aldi berean, Violante erreginak laguntza eskatu zion Petri III.a Aragoiko erregeari bere nebaren bilobentzat, eta erreginaren bilobak —Fernando eta Alfonso de la Cerda— babestea eta zaintzea onartu zuen Aragoiko erresuman, Jativako Gazteluan ostatua emanda. Antso IV.a Gaztelakoa eta horren seme Fernando IV.a Epatuaren erregealdietan, Violante erregina ia beti Aragoin bizi izan zen, bere biloba Alfonso de la Cerda, Fernando de la Cerda infantearen semearen tronurako eskubideak babesten, eta bere beste biloba Fernando IV.a Gatzelakoaren aurka borrokatuz.

1295ean eta Valbuenako monasterioan, Violante erreginak epai bat sinatu zuen, Roa eta bere herrixketako bizilagunen arteko ezberdintasunak konpontzeko, hesia eraiki zutelako; gainera, mahats-bilketarako arauak eman ziren, ezagutzen diren lehenak, eta, mahats-bilketa amaitu ostean, abereek aprobetxatzeko

Aragoiko Violante erregina Orreagan hil zen, Nafarroako Erresuman, 1301ean, Erromatik itzultzean, non Jubileua irabazi baitzuen 1300. urtean.

Dokumentatuta dago Violanteren gorpua Orreagako Andre Mariaren Kolegiatan hilobiratu zela, eta bertan Antso VII.a Nafarroako Azkarra ere bertan zegoela lurperatuta. Hala ere, ez dago erreginaren gorpuzkiak non dauden adierazten duen memoriarik.

Indar gutxiago duen beste tradizio baten arabera, Alfontso X.aren emaztearen gorpua 1268an fundatu zuen Ourenseko Allarizko Santa Klara komentuan lurperatu zuten. Hala ere, gaur egun ez dago hilobiratze horren froga materialik. Allarizko Santa Klara komentuan Filipe Gaztelako infantearen gorpuzkiak jaso zituzten, Antso IV.a Bravoren eta Maria Molinakoaren semea eta Violante erreginaren biloba, eta haren emazte Margarita de la Cerda, Violanteren birbiloba.

Iturri zahar eta fidagarrienek dioten moduan gorpuak Orreagako Andre Mariaren Kolegiatako ehorzketa jaso bazuen, edo Ourenseko Santa Klara de Allarizen lurperatua izan bazen ere, ez da ez batean ez bestean, Alfontso X.a Jakitunaren emaztearen hilobiaren aztarnarik aurkitu, nahiz eta bertan Alfontso X.a Jakintsuaren emaztearen gorpua dagoela esaten duten.

Alfontso X.a erregearekin ezkonduta, hamaika seme-alaba erditu zituen:

• Berengela Gaztelakoa (Sevilla, 1253-1300). 1254an erresumaren oinordeko izendatu zuten, baina bere neba Fernandoren jaiotzak atzera bota zuen. Luis Frantziakoari, Luis IX.a Frantziakoaren seme eta oinordekoari, ezkontzeko hitza eman zioten, baina ez ziren ezkondu, 1260an senargaia behar baino lehenago hil zen eta. Antso infantearen matxinadaren ondoan egon zen erregearen seme-alaba legitimo bakarra izan zen.
• Beatriz Gaztelakoa (Burgos, 1254-1280 ondoren), Montferratoko Gilen VII.a markesarekin ezkondu zen, Alfontso X.aren bikarioa izan zena Inperioan 1271n, Murtzian.
• Fernando de la Cerda (1255-1275). Gaztelako tronuaren oinordekoa, 1269an Blanca Frantziakoarekin ezkondu zen, Luis IX.a Frantziakoaren alabarekin, eta bi seme-alaba izan zituzten. Bere heriotza goiztiarrari esker, bere anaia Antso errege bihurtu zen. Burgosko Las Huelgaseko Santa Maria la Real monasterioan lurperatu zuten.
• Leonor Gaztelakoa (1256-1275).
• Antso IV.a Gaztelakoa (Valladolid, 1258-1295eko maiatzaren 12a), Gaztela eta Leongo erregea, Alfontso X.a Jakituna hil zenean. Toledoko katedraleko presbiterioan lurperatuta.
• Konstantza Gaztelakoa (1259ko otsaila/urria - 1280ko uztailaren 23a), Santa Maria la Real de Las Huelgas monasterioko moja eta bertan lurperatua.
• Petri Gaztelakoa (Sevilla, 1260-1283ko urriaren 27a bitartean). Antso Gaztelakoaren aita, Valladolideko San Frantzisko komentuan lurperatua izan zen.
• Joanes Alfontso Gaztelakoa (1262ko martxoaren 22tik apirilaren 20ra[1319ko ekainaren 5etik 25era).
• Isabel Gaztela eta Aragoikoa (ç 1263-1264). Haurtzaroan hil zen.
• Violante Gaztelakoa (1265-1287/1308), 1282ko ekainean Diego Lopitz V.a Harokoarekin, Bizkaiko jaunarekin, ezkondu zen.
• Jakue Gaztelakoa (1266-1284), Camerosko jauna

• Arco y Garay, Ricardo (1945). Instituto Jerónimo Zurita. Consejo Superior de Investigaciones Científicas, ed. Sepulcros de la Casa Real de Aragón. Madrid.
• Arco y Garay, Ricardo del (1954). Sepulcros de la Casa Real de Castilla. Madrid: Instituto Jerónimo Zurita. Consejo Superior de Investigaciones Científicas. OCLC 11366237.
• García de la Fuente, Arturo (1935). Los Castigos e documentos del rey don Sancho IV el Bravo. Estudio preliminar de una edición crítica de esta obra. San Lorenzo del Escorial (Madril).
• Gómez Moreno, Manuel (1946). El Panteón de las Huelgas Reales de Burgos. Instituto Diego Velázquez. Consejo Superior de Investigaciones Científicas.
• Loaysa, Jofré de; García Martínez, Antonio (1982). Academia Alfonso X el Sabio, Colección Biblioteca Murciana de bolsillo 27 zk., ed. Crónicas de los Reyes de Castilla Fernando III, Alfonso X, Sancho IV y Fernando IV (1248-1305). latina eta gaztelera (2. edizioa). Murtzia. ISBN 84-00-05017-7.
• Mariana, Juan de (1855). Historia General de España (Reedición edición). Madril: Imprenta y librería de Gaspar y Roig, editores. OCLC 8097245.
• Menezo Otero, Juan José (2005). Reinos y Jefes de Estado desde el 712 (5. edizioa). Madrid: Historia Hispana.ISBN 84-604-9610-4.
• Pérez Algar, Félix (1997). Alfonso X el Sabio: Biografía. Madril: Studium Generalis. ISBN 84-605-6339-1.
• Salazar y Acha, Jaime de (1990). «Precisiones y nuevos datos sobre el entorno familiar de Alfonso X el Sabio, fundador de Ciudad Real». Cuaderno de estudios manchegos (20). ISSN 0526-2623.
• Salvador Martínez, H. (2003). Alfonso X el Sabio (1. edizioa). Madril: Polifemo argitaletxea ISBN 9788486547660 .
• Valdeón Baruque, Julio (2003). Alfonso X: la forja de la España moderna (1. edizioa). Temas de Hoy argitaletxea, S.A. ISBN 84-8460-277-X.
• Valdeón Baruque, Julio (1986). Junta de Castilla y León, Consejería de Educación y Cultura, ed. Alfonso X el Sabio (1. edizioa). Gaztela eta León. ISBN 84-505-3366-X.
• Ybarra y López-Dóriga, Fernando de, Marqués de Arriluce de Ybarra (1997). Real Academia Sevillana de Buenas Letras, ed. Un largo siglo de amores y desamores en el Alcázar de Sevilla (1248-1368) (1. edizioa). Sevilla. ISBN 84-8093-016-0.
• Zurita, Jerónimo (2005). Anales de Aragón (1. edizioa). Institución Fernando el Católico. ISBN 84-7820-823-2.