Matematika huts

Matematika hutsa[1] edo matematika purua[2], in se eta per se, matematiken azterketari dagokio, hau da, berez 'eta halakotzat' hartzen dira, ondoriozta litezkeen edo aplika litezkeen aplikazio praktikoei erreferentzia egin gabe.

Irismen berarekin, matematika espekulatiboak, funtsezkoak edo abstraktuak ere erabili ohi dira. Nozio horiek, tradizionalki, matematika aplikatuarenarekin kontrajartzen dira. Matematika hori, batez ere, tresna matematikoen erabileran zentratzen da, hainbat ordenatako diziplinetan, natura-zientziak, ekonomia eta beste gizarte-zientzia batzuk barne hartzen dituztenak, bai eta ingeniaritzan eta era guztietako aplikazio teknologikoetan ere.

Matematika huts eta aplikatuen arteko harremanak

Zenbait adar matematikotan alderdi «hutsak» nagusitzen direla nabarmendu da, edo oraindik aurkitu ez direnak aplikazio praktikoak izan daitezkeela, baina ezerk ez du baztertzen etorkizunean horrelakorik gertatzea. Nikolai Lobatxevskik honela zioen:

« Ez dago matematikaren adarrik, abstraktua izan arren, egunen batean mundu errealeko fenomenoei aplikatu ezin zaienik.[3] »


Historiak Lobatxevskiren susmoa berretsi zuen. Horrela, adibidez, zenbakien teoriak, mendeetan zehar izaera espekulatibo hutsa izan zuenak, hainbesteraino iritsi zen, ezen Godfrey Harold Hardy pozik baitzegoen «gutxienez zientzia bat, edozein modutan ere berez giza jarduera arruntetik hain urrun dagoena, non garbi eta jator kontserbatuko baita» existitu zelako.[4] Baina Ronald Rivest, Adi Shamir eta Leonard Adlemanen lanen ondorioz, zenbakien teoriak kriptografian aplikazio erabakigarri eta ustegabea aurkitu zuen, eta RSA algoritmoaren deskribapenarekin, Internet bidez, kriptografia asimetrikoaren edo klabe publikoaren bidezko erabilera ezagun egin zen.

Alderantziz, edozein adar, edo edozein problema matematiko, ikuspegi matematiko edo formal hutsa lehenetsiz aurre egin dakioke, egin daitekeen balizko aplikazioari edo «errealitate» ukigarriarekin duen loturari inolako erreferentziarik egin gabe. Horri buruzko adibide klasiko bat analisi matematikoarena da, Isaac Newtonek eta Gottfried Leibnizek aldi berean asmatua, eta geroztik fisikan emankor erabilia, zeinaren formalizazioa Karl Weierstrassek zorrotz eta abstraktuki lortu baitzuen XIX. mendean.

Matematikarien artean ez dago adostasun orokorrik «hutsa» eta «aplikatua» bereizten dituzten mugei buruz; horri buruzko eztabaida bat Hardyk argitaratu zuen.[4] Autore horren ustez, matematika aplikatuak egia fisikoak adierazi nahi ditu esparru matematiko baten barruan, eta matematika hutsek, berriz, mundu fisikotik independenteak diren egiak adierazi nahi dituzte. Hardyren ustez, matematika hutsa benetako matematika da, balio estetiko iraunkorra duena, pinturarekin edo poesiarekin alderatzeko moduko edertasun intrintsekoa.

Matematika hutsa adierazpenarekin eta bere baliokideekin, matematikaren adar bat baino gehiago (aljebra, geometria, analisia, etab.), horien azterketari ekiteko modalitate bat izendatzen dute. Ikuspegi praktiko eta historiko batetik, biak ala biak elkar inspiratzen duten ikuspegi osagarri gisa bereiz daitezke.

Erreferentziak

  1. ↑ Euskalterm: [Hiztegi terminologikoa] [2001]
  2. ↑ Euskalterm: [Hiztegi terminologikoa] [2008]
  3. ↑ Mathematical Maxims and Minims (Raleigh N C 1988).
  4. ↑ a b G.H. Hardy, A Mathematician's Apology Cambridge University Press. Londres, 1940

Kanpo estekak


Matematika Artikulu hau matematikari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.

Read other articles:

Susu kental manis

Susu kental manis Rusia Susu kental manis (disingkat SKM, dikenal juga sebagai susu kental, kental manis) adalah susu sapi yang airnya dihilangkan dan ditambahkan gula,[1] sehingga menghasilkan susu yang sangat manis rasanya dan dapat bertahan selama satu tahun bila tidak dibuka. Susu kental manis sering ditambahkan pada hidangan penutup, seperti kue atau minuman es.[2] Di Rusia, susu kental manis dikenal sebagai cгущёнка (sguschyonka) dalam bahasa Rusia dan dalam bahas...

 

Bandar Udara Pula

Bandar Udara PulaZračna luka Pula/PulaIATA: PUYICAO: LDPL PUYLokasi bandar udara di KroatiaInformasiJenisPublikPengelolaPula Airport Ltd.MelayaniPula, KroasiaKetinggian dpl84 mdplKoordinat44°53′37″N 013°55′20″E / 44.89361°N 13.92222°E / 44.89361; 13.92222Situs webwww.airport-pula.hrLandasan pacu Arah Panjang Permukaan m kaki 09/27 2,950 9,678 Aspal Croatian Aeronautical Information Publication[1] Bandar Udara Pula (IATA: PUY, ICAO: L...

 

Contagium vivum fluidum

Martinus Beijerinck Contagium vivum fluidum (dalam bahasa Inggris contagious living fluid atau cairan hidup yang menular) adalah frasa yang pertama kali digunakan untuk menggambarkan virus, dan menekankan kemampuannya untuk melewati saringan yang paling halus, yang memberinya sifat yang mirip dengan cairan. Martinus Beijerinck (1851-1931), seorang ahli mikrobiologi dan tumbuh-tumbuhan dari Belanda, pertama kali menggunakan istilah ini saat mempelajari virus mosaik tembakau, meyakini bahwa vir...

العلاقات المصرية الأرجنتينية

يفتقر محتوى هذه المقالة إلى الاستشهاد بمصادر. فضلاً، ساهم في تطوير هذه المقالة من خلال إضافة مصادر موثوق بها. أي معلومات غير موثقة يمكن التشكيك بها وإزالتها. (ديسمبر 2018) العلاقات المصرية الأرجنتينية   الأرجنتين   مصر تعديل مصدري - تعديل   العلاقات الأرجنتينية ال...

 

Daftar kardinal yang diangkat oleh Pius XI

Paus Pius XI (1857–1939) Selama enam belas tahun, Paus Pius XI (m. 1922–1939) mengangkat 76 kardinal dalam 17 konsistori. Meskipun ia mengangkat 18 kardinal di konsistori tahun 1935, ia biasanya mengangkat kardinal dalam jumlah yang sangat sedikit pada konsistori. Ia mengadakan konsistori pada 1929 hanya untuk mengangkat satu kardinal, dan hanya mengangkat dua kardinal pada delapan konsistori. Deri pengangkatannya untuk Dewan Kardinal, 43 kardinal adalah orang Italia.[1] Ia t...

 

Jorge Córdova

12th President of Bolivia For other people named Jorge Cordova, see Jorge Cordova (disambiguation). Jorge CórdovaJorge Córdova.12th President of BoliviaIn office15 August 1855 – 9 September 1857Preceded byManuel Isidoro BelzuSucceeded byJosé María Linares (provisional) Personal detailsBorn(1822-04-23)23 April 1822La Paz, Viceroyalty of the Río de la Plata (now Bolivia)Died23 October 1861(1861-10-23) (aged 39)La Paz, BoliviaManner of deathAssassinationSpouseE...

Kathy Szeliga

American politician Kathy SzeligaMember of the Maryland House of Delegatesfrom the 7A districtIncumbentAssumed office January 12, 2011Serving with Ryan NawrockiPreceded byJ. B. JenningsConstituency7th district (2011–2023)district 7A (2023–present) Personal detailsBorn (1961-10-10) October 10, 1961 (age 62)Baltimore, Maryland, U.S.Political partyRepublicanSpouse Mark ​(m. 1980)​Children2EducationTowson University (BA) Kathy Szeliga ...

 

Cinco de Mayo

Pertempuran Puebla Cinco de Mayo (Tanggal Lima Mei dalam bahasa Spanyol) pada dasarnya adalah sebuah hari libur regional, bukan federal, di Meksiko. Tanggal ini diperingati di Amerika Serikat dan tempat-tempat lainnya di seluruh dunia sebagai perayaan warisan dan kebanggaan Meksiko. Perayaan ini memperingati kemenangan awal pasukan-pasukan Meksiko yang dipimpin oleh Jenderal Ignacio Zaragoza Seguín atas pasukan-pasukan Prancis dalam Pertempuran Puebla pada 5 Mei 1862. Namun kemenangan Meksik...

 

150th Special Operations Squadron

150th Special Operations Squadron Boeing C-32B as flown by the squadronActive1956–2008unknown–presentCountry United StatesAllegiance New JerseyBranch  Air National GuardRoleTransportPart ofNew Jersey Air National Guard 108th Wing 108th Operations Group Garrison/HQMcGuire Air Force Base, Wrightstown, New JerseyNickname(s)Guardians of the GateMotto(s)Count on Us Bet on Us[citation needed]DecorationsAir Force Outstanding Unit Award[1]Insignia150th Special...

Herd

Similar as Group Covey redirects here. For other uses, see Covey (disambiguation). For other uses, see Herd (disambiguation). Boy herding a flock of sheep, India; a classic example of the domestic herding of animals Wildebeest at the Ngorongoro Crater; an example of a herd in the wild A herd is a social group of certain animals of the same species, either wild or domestic. The form of collective animal behavior associated with this is called herding. These animals are known as gregarious anim...

 

Philip W. McKinney

American politician Philip Watkins McKinney41st Governor of VirginiaIn officeJanuary 1, 1890 – January 1, 1894LieutenantJames Hoge TylerPreceded byFitzhugh LeeSucceeded byCharles Triplett O'FerrallMember of the Virginia House of Delegates from Buckingham CountyIn officeDecember 5, 1859 – December 4, 1865Preceded byWilliam B. ShepardSucceeded byWilliam M. Cabell Personal detailsBornMarch 17, 1832Buckingham County, VirginiaDiedMarch 1, 1899 (aged 66)Farmville, Virginia...

 

Stora Valla

Stadium in Degerfors, Sweden Stora VallaEntrance at Stora Valla.LocationDegerfors, SwedenCapacity10,605Opened24 July 1938 (1938-07-24)TenantsDegerfors IF Stora Valla is a multi-use stadium in Degerfors, Sweden. It is currently used mostly for football matches and hosts the home matches of Degerfors IF. The stadium holds 12,500 people and opened in 1938.[1] The record attendance is 21,065 spectators, when Degerfors IF played IFK Norrköping, 1963.[1] References ^...

Філософія

Частина серії проФілософіяLeft to right: Plato, Kant, Nietzsche, Buddha, Confucius, AverroesПлатонКантНіцшеБуддаКонфуційАверроес Філософи Епістемологи Естетики Етики Логіки Метафізики Соціально-політичні філософи Традиції Аналітична Арістотелівська Африканська Близькосхідна іранська Буддій�...

 

Danny Mwanga

Congolese-American soccer player (born 1991) Danny Mwanga Mwanga with the Philadelphia Union in 2011Personal informationFull name Jean-Marie Daniel MwangaDate of birth (1991-07-17) July 17, 1991 (age 32)Place of birth Kinshasa, ZaireHeight 6 ft 2 in (1.88 m)Position(s) ForwardYouth career2006–2010 Westside MetrosCollege careerYears Team Apps (Gls)2008–2009 Oregon State Beavers 29 (18)Senior career*Years Team Apps (Gls)2010–2012 Philadelphia Union 61 (12)2012 Portland...

 

Daftar Menteri Pendidikan Malaysia

Menteri Pendidikan Malaysiaمنتري ڤنديديقن مليسياLambangPetahanaFadhlina Sideksejak 3 Desember 2022Kementerian PendidikanGelarYang Berhormat Menteri(Yang Terhormat Menteri)Ditunjuk olehYang di-Pertuan Agong atas rekomendasi Perdana Menteri MalaysiaDibentuk1955Pejabat pertamaAbdul Razak HusseinSitus webwww.mohe.gov.my Berikut adalah daftar orang yang pernah menjabat sebagai Menteri Pendidikan Malaysia.[1] No. Potret Menteri Koalisi (partai) Awal Akhir Ref. 1 Abdu...

Casa Toscanini

Casa ToscaniniCasa ToscaniniLocalizzazioneStato Italia LocalitàMilano Indirizzovia Durini, 20 Coordinate45°27′52.95″N 9°11′54.33″E45°27′52.95″N, 9°11′54.33″E Informazioni generaliCondizioniIn uso CostruzioneXVIII secolo StileBarocco Modifica dati su Wikidata · Manuale Casa Toscanini è un edificio storico, situato nel centro di Milano, in via Durini n. 20[1]. Indice 1 Storia e descrizione 2 Note 3 Bibliografia 4 Voci correlate 5 Altri progetti Storia e ...

 

G.I. (Annoyed Grunt)

5th episode of the 18th season of The Simpsons G.I. (Annoyed Grunt)The Simpsons episodeThe episode's promotional image featuring Homer, Cletus, and the Colonel.Episode no.Season 18Episode 5Directed byNancy KruseWritten byDaniel ChunProduction codeHABF21Original air dateNovember 12, 2006 (2006-11-12)Guest appearancesKiefer Sutherland as The Colonel Maurice LaMarche as The Assistant ColonelEpisode featuresChalkboard gagWe are not all naked under our clothes[1]Couch ...

 

Algorta, Uruguay

Village in Río Negro Department, UruguayAlgortaVillageAlgortaLocation in UruguayCoordinates: 32°25′20″S 57°23′32″W / 32.42222°S 57.39222°W / -32.42222; -57.39222Country UruguayDepartmentRío Negro DepartmentElevation120 m (390 ft)Population (2011) • Total779Time zoneUTC -3Postal code60002Dial plan+598 4567 (+4 digits) Algorta is a village in the Río Negro Department of Uruguay. Geography The village is located on Route 25, ...

Zoran Vraneš

Zoran VranešNazionalità Serbia Calcio RuoloAllenatore (ex difensore) Termine carriera1980 - giocatore2019 - allenatore CarrieraSquadre di club1 1972-1973 Crvenka? (?)1974-1975 Partizan19 (1)1975-1980 Šumadija Aranđelovac? (?) Carriera da allenatore 1993-1994 Rudar Pljevlja1995-1996 Trinidad e Tobago1998-2000 Antigua e Barbuda2000-2002 Joe Public2003 Trinidad e Tobago2003-2005 Rudar Pljevlja2004-2007 Saint Vincent e Grenadine2009-2010 Trinidad e TobagoVic...

 

Roger Williams

English Protestant theologian, author, and founder of Rhode Island (1603–1683) For other people named Roger Williams, see Roger Williams (disambiguation). This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Roger Williams – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (March 2024) (Learn how and when to remove ...