PROFILPELAJAR.COM

Jon Gotzon Aldaparena
Bizitza
Jaiotza	Burgosko probintzia,
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania; euskara
Jarduerak
Jarduerak	Esataria
Enplegatzailea(k)	Euskal Irrati Telebista

Jon Gotzon Aldaparena Gaztea irratiko pertsonaia bat da.^[1] Mikel Fernandez aktoreak interpretatua, 2005 ingurutik astegun goizeroko irratsaioetan agertu izan da, euskaldun berri gay baten estilizazio hiperboliko eta parodikoa eginez.^[2]

Pertsonaiaren ezaugarriak

Burgosen jaioa, berezko izena Juan Angel de la Cuesta Díaz de Lombar du. Etorri handikoa, euskara eta gaztelera etengabe nahasten ditu modu estrabagantean, beste esatarien euskara txukun eta biziarekin kontrastatuz. Hauek, ordea, ez diote hizkera eredu horri jarraitzen; kontrara, sarritan hauetako batzuk -Edurne Garmendiak eta Ainhoa Vitoriak nagusiki- kontrapuntu papera jokatzen dute, Jon Gotzonek esandako "astakeriak" zuzenduz.

Homosexual bezala modu nabarmenean aurkezten da, sexu orientazio honi buruz dauden estereotipoekin bat etorriz: hizkera ("luma", tonu altua, karrankaria...), gaiak (moda, arropa, tendentziak...). Etengabe sexu gaiei erreferentzia egiten die.^[2]

Pertsonaiaren bilakaera

Mikel Fernandezen arabera, pertsonaia sortzerakoan Carlos Iturgaiz politikaria izan zuen inspirazio iturri; artean, zenbait inguru soziokulturaletan politikari euskaldun berri honek zuen hizkerarengatik trufa egiten zen.

Hasieran, pertsonaia irrati fikzio esketx batzuetan agertzen zen Edurne Garmendiak gidatutako "Salgai" magazinean. 2010 urtean "Dida" irratsaioa sortu zenetik (astegun goizero 7:00-12:00), Jon Gotzon irrati programaren ahots finkoa bihurtu da, Antton Telleria, Julen Telleria, Edurne Garmendia eta Ainhoa Vitoriarekin batera esatari nagusien taldea osatuz.

Denborarekin, Jon Gotzon ("Jongi" ere deitua dena) nabarmen aldatu da: hasierako urteetan outsider baten errola betetzetik, pertsonaia integratuatuago bat izatera pasatu da, bere euskara maila nabarmen hobetuz (baina erdararekin nahasteari utzi barik). Gainera, Gaztea irratiko esatariek sare sozial, telebista eta webeko presentzia areagotu zuenetik, Jon Gotzonen pertsonaiak irudi publiko bat sortu behar izan du.^[2] Gaur egunean agerpen publikoak ere egiten ditu, esate baterako ETB telebista katean ("Gu ta gutarrak"), edo LGBT kolektiboaren ospakizunetan.^[3]^[4]

Parodiaren interpretazioa

Jon Gotzon pertsonaiaren euskararen erabilerari buruzko adostasun bat dago: katarsiaren bidez, soziolinguistikoki eragin nahi duen parodia dela . Hori "EITBren beraren arau orokorrak" apropos urratuz egiten da, alegia, enpresa publiko horren "asmo eredugarrien mugarrietan arrakala bat" irekitzea onartuz, baina era berean mugatuz (antzinako gizarte katolikoan Aratusteek jokatzen zuten bezalako paper katartikoa, euskalgintza arlora ekarria).^[2] Identitate hibridoak eta urratzaileak sortzeko balio handia duten parodiak^[5] hizkuntza gutxituen munduan gehiagotan ere erabili izan dira, hala nola Eirlys Bellin aktoreak Galeseko S4C telebista publikoan antzeztutako "Madamrygbi" pertsonai arrakastatsua, galesa eta ingelesa eten gabe nahasten dituen rugbyzalea.^[6]

Hortik aurrera eginiko interpretazioak eztabaidagarriagoak dira:

Darabilen euskarari buruz

Batzuen ustez, Jon Gotzonen parodia euskaldun berrien hizkuntzaren kalitateari egiten zaion etengabeko kritikari aurre egiteko modu bat da. Izan ere, euskararen etorkizunaren giltzatzat jotzen den euskaldun berrien kolektiboan,^[7] euskara-erdara kode-alternantzia ez da handiagoa izaten, euskara etxean jaso dutenen artean baino; halere, azken hauen kasuan fenomeno hori "benetako" edo "natural" bezala hartzen da, eta ez da kritikatzen. Ikuspegi honen arabera, beraz, Jon Gotzonen parodiak euskaldun berri eta zaharrekin erabiltzen den ebaluazio-irizpide bikoitza salatuko luke.^[2]
Jon Gotzonen pertsonaiak euskaldun berriek publikoki izan ohi duten lotsa gutxitzeko izan dezakeen eragina aipatu da, nolabait "Horrek nik baino txartoago egiten du euskaraz!" pentsatzearen bidez.^[2]
Esatariek behin baino gehiagotan frogatu dutenez, Jon Gotzonen interbentzioek euskaraz ez dakiten entzuleenganaino ailegatzea ahalbidetu die.^[8]

Gaztea irratiaren hizkuntza politika urteekin aldatu da: 90eko hamarkadan sortu zenetik euskara batuaren promozioa bilatzen zen,^[9] eta 2000 urtetik aurrera berriz, euskalkiei eta hizkera maila desberdinei lekua eman zaie.^[10] Jon Gotzon pertsonaiaren ideia 2003 inguruan sortu zen, eta estrategia aldaketa honen lehen adibide adierazgarrienetako bat dugu.^[2]

Aldekoak eta kontrakoak

Entzuleen zati handi batek ez du begi onez ikusten Jon Gotzonen euskara-gaztelania nahasketa, baina beste askok atseginez hartzen dute bere hitz egiteko modua, "politika ofizialak eta bereziki mundu akademikoak zabaltzen duen elebakartasunaren eta ideologia garbizale baten aurreko jarrera" duen neurrian, bere jarrera urratzailearekin hizkuntzaren «zaintzaileei» aurre egiten dielako. Are, Jon Gotzonen pertsonaiak maiz parodiatzen ditu jarrera garbizaleak, adibidez euskara arruntean ohikoak diren maileguentzat neologismoak asmatuz ("erreguzki" = resol, "narru-aniztasun" = polipiel...).

Edonola ere, adituen arabera, aldekoen eta kontrakoen arteko eztabaida hauek ez dira txarrak, kontrara: eztabaida aldaketa soziolinguistiko bat gertatzeko ezinbesteko osagaia da.^[2]

Euskal jarrera immobilistei buruz

Jon Gotzonen parodiak badu beste alde kritiko bat ere: "euskal kulturan bere ustez iraganean erroturik, immobilistatzat jotzen dituen jarrerak kritikatzen ditu, eta aurretik ezarriak diren identitate ezaugarri existentzialistak eta «aldaezinak» eztabaidan jarri ere. Umorea baliatzen du euskalduntasunaren ikuspegi zurrun eta bakar baten ezarpena kritikatzeko. Euskalduntasunaren identitate, bere ustez, zurrunak zalantzan jartzen ditu eta hibridoagoak izan daitezkeen bestelako euskal identitate batzuk haien ondoan agertzen ditu".^[2]