Aginte

Agintea, aginpidea edo autoritatea hartutako erabakiak exekutatu eta burutzeko eskumena da, horretarako behar diren pertsonei aginduak emanez. Legimitatearekin, agintea gizartearen edo erakundearen arauei jarraiki egitearekin alegia, eta boterearekin lotzen da. Max Weber soziologoak aginte arrazional-legalaz gainera, moralak justifikatutako aginte tradizionala eta agintariaren karisman oinarritutako aginte karismatikoa bereizten zituen.

Gobernua gauzatzean, autoritatea eta boterea terminoak sinonimo zehaztugabeak dira. Autoritate terminoak legitimitate politikoa identifikatzen du, gobernariek gobernu-boterea erabiltzeko duten eskubidea ematen eta justifikatzen duena; eta botere terminoak helburu baimendua lortzeko gaitasuna identifikatzen du, dela betetzearen bidez, dela obedientziaren bidez; beraz, autoritatea da erabakiak hartzeko boterea eta legezko erabaki horiek hartzeko eta betearazteko legitimitatea[1].

Historia

Autoritatearen antzinako ikusmoldeak Erroman sortu ziren, eta, ondoren, pentsamendu katolikoan (tomismo) eta beste ikusmolde tradizional batzuetan oinarritu ziren. Termino modernoagoetan, autoritate-formek barne hartzen dituzte autoritate iragankorra (Kanbodian erakutsia, adibidez), autoritate publikoa herri-botere gisa eta, termino administratiboagoetan, teknika burokratikoak edo kudeaketa-teknikak. Gobernantza burokratikoari dagokionez, botere exekutiboaren gobernu agenteen muga bat, George A. Krausek adierazi duenez, ez daude ordezkari hautetsiak bezain gertu herri borondatetik[2]. Autoritate-aldarrikapenak subiranotasun nazionalera edo indibidualera zabal daitezke, modu zabalean edo behin-behinean legitimatutako autoritate politikoaren aldarrikapen gisa ulertuta[3].

Autoritatearen aplikazio historikoek, termino politikoetan, Genevako hiri-estatuaren eraketa barne hartzen dute, eta autoritatearen gaia hezkuntzaren inguruan jorratzen duten tratatu esperimentalek, Jean-Jacques Rousseauren Emile, or On Education bezala. David Laitinek definitzen duen moduan, autoritatea kontzeptu giltzarria da, eta definitu egin behar da teoria, zientzia eta ikerketa politikoen irismena eta zeregina zehazteko[4]. Autoritatearen ulertze arrazoituaren garrantziaren barruan sartzen dira erakunde edo ordezkari politiko, zibil eta/edo eklesiastikoen oinarrizko funtsa eta prestakuntza. Azken urteetan, ordea, testuinguru politikoetan autoritatea zalantzan jarri edo auzitan jarri dute.

Filosofia politikoa

Autoritate politikoaren inguruko eztabaidak ekarpen ugari jaso ditu. Besteak beste, Hannah Arendtek, Carl Joachim Friedrichek, Thomas Hobbesek, Alexandre Kojèvek eta Carl Schmittek ekarri dituzte eragin handiena izan duten testuetako batzuk.

Europako filosofia politikoan, autoritate politikoaren jurisdikzioa, subiranotasunaren kokapena, askatasun eta autoritate nozioen arteko oreka[5] eta betebehar politikoen betekizunak gai zentralak izan dira Platonen eta Aristotelesen garaietatik gaur egunera arte. Gizarte demokratiko gehienak etengabeko eztabaidan murgilduta daude, gobernu-agintaritza egikaritzearen irismen legitimoari buruz. Ameriketako Estatu Batuetan, adibidez, Guraso Fundatzaileek eratutako sistema politikoak biztanleei zentzuzkoa den adina askatasun eman behar dielako ustea gailentzen da; gobernuak horren arabera mugatu behar duela bere agintea, gobernu mugatua deritzona.

Anarkismo politikoa autoritate politikoaren zilegitasuna eta estatu-nazio baten edozein gobernu subirano edo autonomiari atxikitzea arbuiatzen duen filosofia da. Michael Huemerrek anarkia politikoa defendatu du The Problem of Political Authority liburuan. Bestalde, estatuaren zilegitasunaren aldeko argudio nagusietako bat Thomas Hobbesek 1668ko liburuan, Leviathan, edo Jean-Jacques Rousseauk kontratu sozialari buruz idatzitako idatzi politikoetan garatutako kontratu sozialaren teoriaren formaren bat da.

Soziologia

Soziologian, autoritatea pertsona batek edo talde batek beste batengan duen eta egikaritzen duen botere legitimoa edo sozialki onartua da. Legitimitate-elementua funtsezkoa da autoritatearen nozioarentzat, eta autoritatea boterearen kontzeptu orokorrenetik bereizteko bitarteko nagusia da.

Boterea indarra edo indarkeria erabiliz gauzatu daiteke. Autoritatea, aldiz, menpekoek aginduak edo gidalerroak emateko duten eskubidea onartzearen menpe dago[6][7].

Gizarte zientzia garaikideetan autoritatearen definizioa oraindik ere eztabaidagai da. Max Weberrek, Politika bokazio gisa (1919) saiakeran, autoritate legitimoa hiru motatan banatu zuen. Beste batzuek, Howard Bloomek adibidez, autoritatearen eta arbasoenganako begirune/erreberentziaren arteko paralelismoa iradokitzen dute[8].

Motak

Autoritate politiko motak Max Weberrek definitu zituen lehen aldiz «Politika bokazio gisa» saiakeran eta 1919-1920ko bere beste idatzi batzuetan. Saiakera honetan, estatua kontrolatzen zuen autoritate politikoa ondorengo autoritate motek, edo alemanez Herrschaft deritzonak, osa dezaketela azpimarratzen zuen[9].

Erreferentziak

  1. ↑ Bullock, Alan, ed. (1999). The New Fontana dictionary of modern thought. (3rd ed. argitaraldia) HarperCollins Publishers ISBN 978-0-00-255871-6. (Noiz kontsultatua: 2024-10-03).
  2. ↑ Krause, George A.. (2010-10-14). Legislative Delegation of Authority to Bureaucratic Agencies. Oxford University Press  doi:10.1093/oxfordhb/9780199238958.003.0022. (Noiz kontsultatua: 2024-10-03).
  3. ↑ Bellamy, Alex J., ed. (2016). The Oxford handbook of the responsibility to protect. (First edition. argitaraldia) Oxford University Press ISBN 978-0-19-181547-8. (Noiz kontsultatua: 2024-10-03).
  4. ↑ (Ingelesez) Laitin, David D.. (1998-08). «Toward a Political Science Discipline: Authority Patterns Revisited» Comparative Political Studies 31 (4): 423–443.  doi:10.1177/0010414098031004002. ISSN 0010-4140. (Noiz kontsultatua: 2024-10-03).
  5. ↑ Cristi, Renato. (2005). Hegel on freedom and authority. University of Wales press ISBN 978-0-7083-1872-0. (Noiz kontsultatua: 2024-10-03).
  6. ↑ Giddens, Anthony. (1994). Sociology. (2nd ed. fully rev. and updated. argitaraldia) Polity press ISBN 978-0-7456-1115-0. (Noiz kontsultatua: 2024-10-03).
  7. ↑ (Ingelesez) Weber's Rationalism and Modern Society: New Translations on Politics, Bureaucracy, and Social Stratification. Springer 2015-04-08 ISBN 978-1-137-36586-6. (Noiz kontsultatua: 2024-10-03).
  8. ↑ Bloom, Howard. (2010). The genius of the beast: a radical re-vision of capitalism. Prometheus Books ISBN 978-1-59102-754-6. (Noiz kontsultatua: 2024-10-03).
  9. ↑ (Ingelesez) Weber's Rationalism and Modern Society.  doi:10.1057/9781137365866. (Noiz kontsultatua: 2024-10-03).

Kanpo estekak

Read other articles:

Bambolinetta

Fossil genus of waterfowl from the Late Miocene of Italy BambolinettaTemporal range: Late Miocene 1868 figure of the sole specimen[1] Scientific classification Domain: Eukaryota Kingdom: Animalia Phylum: Chordata Class: Aves Order: Anseriformes Family: Anatidae Genus: †BambolinettaMayr & Pavia, 2014 Species: †B. lignitifila Binomial name †Bambolinetta lignitifila(Portis, 1884) Synonyms[2] Anas lignitifila Portis, 1884 Bambolinetta lignitifila is a fossil...

 

Top Gun (1955 film)

1955 film by Ray Nazarro Top GunTheatrical release posterDirected byRay NazarroScreenplay bySteve FisherRichard SchayerBased onstory by Steve FisherProduced byEdward Small (uncredited)StarringSterling HaydenCinematographyLester WhiteEdited byHenry AdamsDwight CaldwellMusic byIrving GertzProductioncompanyFame ProductionsDistributed byUnited ArtistsRelease date December 21, 1955 (1955-12-21) (Los Angeles) Running time74 minutesCountryUnited StatesLanguageEnglish Top Gun is a ...

 

Surrey Quays Shopping Centre

Shopping mall in LondonSurrey Quays Shopping CentreLocationLondonAddressSurrey Quays, Redriff RoadOpening dateJuly 1988; 35 years ago (1988-07)[1]ManagementSurrey Quays Limited[2]OwnerBritish Land[3]No. of stores and services43Total retail floor area309,000 square feet (28,700 m2)[2]No. of floors2Parking650[4]Public transit accessCanada Water stationSurrey Quays stationWebsitewww.surreyquays.co.uk Surrey Quays Shopping Centr...

Farmington, New Hampshire

Town in New Hampshire, United StatesFarmington, New HampshireTownFarmington town hall SealLocation within Strafford County, New HampshireCoordinates: 43°23′23″N 71°03′56″W / 43.38972°N 71.06556°W / 43.38972; -71.06556CountryUnited StatesStateNew HampshireCountyStraffordSettled1770sIncorporated1798VillagesFarmingtonHornetownMerrill CornersPlaceGovernment • Board of Selectmen[2]Gerry Vachon, ChairCharlie KingDouglas StaplesPenny MorinAnn ...

 

Head of the Class

American sitcom television series This article is about the sitcom. For the board game, see Go to the Head of the Class. This article is about the original series. For the revival, see Head of the Class (2021 TV series). This article describes a work or element of fiction in a primarily in-universe style. Please help rewrite it to explain the fiction more clearly and provide non-fictional perspective. (May 2018) (Learn how and when to remove this template message) Head of the ClassTitle cardG...

 

حوسين كاظيمي

يفتقر محتوى هذه المقالة إلى الاستشهاد بمصادر. فضلاً، ساهم في تطوير هذه المقالة من خلال إضافة مصادر موثوق بها. أي معلومات غير موثقة يمكن التشكيك بها وإزالتها. (مايو 2023) حوسين كاظيمي   معلومات شخصية الميلاد 3 أكتوبر 1979 (45 سنة)  طهران  الطول 1.80 م (5 قدم 11 بوصة) مركز ا...

Синелобый амазон

Синелобый амазон Научная классификация Домен:ЭукариотыЦарство:ЖивотныеПодцарство:ЭуметазоиБез ранга:Двусторонне-симметричныеБез ранга:ВторичноротыеТип:ХордовыеПодтип:ПозвоночныеИнфратип:ЧелюстноротыеНадкласс:ЧетвероногиеКлада:АмниотыКлада:ЗавропсидыКласс:Пт...

 

Marty Meehan

American politician (born 1956) Not to be confused with Martin Meehan (Irish republican). This article contains text that is written in a promotional tone. Please help improve it by removing promotional language and inappropriate external links, and by adding encyclopedic text written from a neutral point of view. (August 2023) (Learn how and when to remove this message) Marty MeehanPresident of the University of Massachusetts SystemIncumbentAssumed office July 1, 2015Preceded byRobert Ca...

 

Central Michigan

For the university, see Central Michigan University. For the university's athletic program, see Central Michigan Chippewas. 43°34′54.5″N 84°46′32.5″W / 43.581806°N 84.775694°W / 43.581806; -84.775694 Lower Peninsula of Michigan in the United StatesMid-Michigan Central MichiganLower Peninsula of MichiganCentral Michigan and Mid Michigan describe the same general region of Michigan.CountryUnited StatesStateMichigan Central Michigan, also called Mid Michigan, ...

Wrightbus

Northern Irish bus manufacturer Not to be confused with Wightbus, the former bus operator. WrightbusCompany typePrivateIndustryTransportFounded1946; 78 years ago (1946)FounderRobert WrightHeadquartersBallymena, Northern IrelandKey peopleJean-Marc Gales (CEO)[1]ProductsBus and coachworkRevenue£181 million (2017)OwnerJo Bamford[2]Number of employees860 (2022)[3]ParentBamford Bus CompanyWebsitewrightbus.com Simplified Wrightbus logo Wrightbus[4]...

 

Syriac Catholic Patriarchal Exarchate of Turkey

Eastern Catholic ecclesiastical jurisdiction in Turkey Syriac Catholic Church in Beyoğlu, Istanbul. The Syriac Catholic Patriarchal Exarchate of Turkey (informally Turkey of the Syriacs) is the presence of the Syriac Catholic Church in Turkey. It is part of the Syriac Catholic Church, an Eastern Catholic particular church that conducts its liturgy in the Syriac language and uses the West Syrian Rite. It is under the jurisdiction of the Syriac Catholic Patriarch of Antioch. History It was est...

 

Blind trust

Trust with complete autonomy of trustees Wills, trustsand estates Part of the common law series Wills Legal history of wills Joint wills and mutual wills Will contract Codicil Holographic will Oral will Sections Attestation clause Residuary clause Incorporation by reference Contest Testamentary capacity Undue influence Insane delusion Fraud No-contest clause Property disposition Lapse and anti-lapse Ademption Abatement Satisfaction of legacies Acts of independent significance Elective share P...

معدلات مرتبطة

هذه المقالة تحتاج للمزيد من الوصلات للمقالات الأخرى للمساعدة في ترابط مقالات الموسوعة. فضلًا ساعد في تحسين هذه المقالة بإضافة وصلات إلى المقالات المتعلقة بها الموجودة في النص الحالي. (أغسطس 2017)Learn how and when to remove this message في حساب التفاضل مسائل المعدلات المرتبطة هي المسائل التي ...

 

SMA Negeri 6 Tasikmalaya

Artikel ini membutuhkan rujukan tambahan agar kualitasnya dapat dipastikan. Mohon bantu kami mengembangkan artikel ini dengan cara menambahkan rujukan ke sumber tepercaya. Pernyataan tak bersumber bisa saja dipertentangkan dan dihapus.Cari sumber: SMA Negeri 6 Tasikmalaya – berita · surat kabar · buku · cendekiawan · JSTOR SMA Negeri 6 TasikmalayaInformasiDidirikan1987JenisNegeriAkreditasiPeringkat A (Amat Baik)[1]Nomor Pokok Sekolah Nasional20...

 

International Islamic Unity Conference (Iran)

International Islamic Unity Conference in IranGenreReligious/politic conferenceLocation(s)TehranCountryIslamic Republic of IranInaugurated1987 (1987)Organized bythe World Forum for Proximity of Islamic Schools of Thought The International Islamic Unity Conference is an international conference which is held every year during the Islamic Unity week in Tehran, Iran, and is organized by “the World Forum for Proximity of Islamic Schools of Thought”. The main target of the conference is d...

علاقات دولية

علاقات دوليةصنف فرعي من علوم سياسية — سياسات دولية جزء من دبلوماسية — علوم سياسية وعلاقات دولية يمتهنه international relations scholar (en) فروع دراسات السلام والصراع الموضوع علاقات خارجية تعديل - تعديل مصدري - تعديل ويكي بيانات جزء من سلسلة مقالات حولسياسة المخطط الفهرس  [لغات أخرى]...

 

List of compositions by Darius Milhaud

Darius Milhaud in 1923. Below is a list of compositions by Darius Milhaud sorted by category. Operas La brebis égarée, Op. 4 (1910–1914); 3 acts, 20 scenes; libretto by Francis Jammes; premiere 1923 Les euménides, Op. 41 (1917–1923); L'Orestie d'Eschyle (Orestiean Trilogy No. 3); 3 acts; libretto by Paul Claudel after Aeschylus Les malheurs d'Orphée, Op. 85 (1924); chamber opera in 3 acts; libretto by Armand Lunel; premiere 1926 Esther de Carpentras, Op. 89 (1925–1926); opera buffa...

 

Fort of São Tiago of Banastarim

This article includes a list of general references, but it lacks sufficient corresponding inline citations. Please help to improve this article by introducing more precise citations. (August 2019) (Learn how and when to remove this message) Fortaleza de São Tiago de BanastarimPortuguese: Fortaleza de São TiagoPart of Portuguese GoaVelha Goa, Goa, India Fortaleza de São Tiago de BanastarimCoordinates15°29′28″N 73°57′24″E / 15.4912217°N 73.9565688°E / 15.4...

وردن (إلينوي)

  لمعانٍ أخرى، طالع وردن (توضيح). وردن   الإحداثيات 38°55′56″N 89°50′25″W / 38.9322°N 89.8403°W / 38.9322; -89.8403   [1] تقسيم إداري  البلد الولايات المتحدة[2]  التقسيم الأعلى مقاطعة ماديسون  خصائص جغرافية  المساحة 0.72 ميل مربع  عدد السكان  عدد السكان 109...

 

Doubs (dipartimento)

Questa voce sull'argomento dipartimenti della Francia è solo un abbozzo. Contribuisci a migliorarla secondo le convenzioni di Wikipedia. Doubsdipartimento LocalizzazioneStato Francia Regione Borgogna-Franca Contea AmministrazioneCapoluogoBesançon Presidente del Consiglio dipartimentaleChristine Bouquin (LR) Data di istituzione4 marzo 1790 TerritorioCoordinatedel capoluogo47°14′35.02″N 6°01′18.98″E47°14′35.02″N, 6°01′18.98″E (Doubs) Superficie5 ...