Ο κατάλογος Σουάντες (αγγλικά: Swadesh list,ΔΦΑ: swɒdɛʃ) είναι συλλογή βασικών λεξικών εννοιών για τους σκοπούς της ιστοριοσυγκριτικής γλωσσολογίας. Οι μεταφράσεις των καταχωρήσεων του καταλόγου από γλώσσα σε γλώσσα επιτρέπουν στους γλωσσολόγους να ποσοτικοποιήσουν την συσχέτιση που υπάρχει ανάμεσα στις γλώσσες. Ο δημιουργός του συγκεκριμένου καταλόγου, είναι ο Αμερικανός γλωσσολόγος Μορίς Σουάντες. Ο κατάλογος χρησιμοποιείται στην λεξικοστατιστική η οποία αξιολογεί την ποσοτική γενεαλογική συσχέτιση μεταξύ των γλωσσών, και στην γλωσσοχρονολογία η οποία ασχολείται με την χρονολόγηση των αποκλίσεων των γλωσσών. Καθώς υπάρχουν διάφορες παραλλαγές του καταλόγου, μερικές φορές αναφέρονται και ως κατάλογοι Σουάντες.[1][2]
Σκοπός
Ο σκοπός του καταλόγου, είναι η ταυτοποίηση ενός συνόλου λέξεων οι οποίες συναντώνται σε όλες ή τις περισσότερες γλώσσες του κόσμου, και διαθέτουν οικουμενική, και πολιτισμικά ανεξάρτητη διαθεσιμότητα σε όσες περισσότερες το δυνατό γλώσσες, ανεξαρτήτως από την σταθερότητα τους στην γλώσσα αυτή. Ωστόσο και ο παράγοντας της σταθερότητας έχει επίσης χρησιμοποιηθεί σε γλωσσοχρονολογικές μελέτες.[3]
Οι καταχωρήσεις επιλέχθηκαν βάσει της διαίσθησης του Σουάντες. Άλλοι μεταγενέστεροι κατάλογοι όπως ο κατάλογος Ντολγκοπόλσκυ (1964) ή ο κατάλογος Λάιπζιγκ-Τζακάρτα (2009) βασίζονται στη ανάλυση δεδομένων τα οποία έχουν συλλεχθεί από πολλές διαφορετικές γλώσσες αλλά είναι λιγότεροι διαδεδομένοι σε σχέση με τον Σουάντες.[4]
Οι λεξικοστατιστικές μελέτες χρησιμοποιούν τους καταλόγους αυτούς για να διακρίνουν τις διάφορες υποομάδες γλωσσών, ενώ στην γλωσσοχρονολόγηση και να θέσουν τις χρονολογικές περιόδους όπου οι γλώσσες διασπώνται σε διαφορετικούς γλωσσικούς κλάδους.[5] Η εργασία αυτή έχει σημαντικές δυσκολίες και συχνά αποτελεί και αντικείμενο αμφισβήτησης, καθώς οι ταυτόσημες έννοιες δεν γράφονται ή προφέρονται απαραίτητα με παρόμοιο τρόπο, και η εύρεση τους προϋποθέτει γνώση των ηχητικών κανονισμών των γλωσσών που συγκρίνονται. Για παράδειγμα η αγγλική λέξη wheel (τροχός) και η σανσκριτικήchakra (τροχός) δεν είναι άμεσα αναγνωρίσιμες ως η ίδια έννοια σε κάποιον που δεν έχει γνώση και των 2 γλωσσών και προσπαθεί να βρει ποιός όρος αντιστοιχεί σε ποιόν.[1]
Παραλλαγές
Ο ίδιος ο Σουάντες δημιούργησε διάφορες παραλλαγές του αρχικού καταλόγου του. Ξεκίνησε[6] με ένα κατάλογο 225 εννοιών, τον οποίο μετέπειτα μείωσε σε 165 για την γλώσσα Σαλίς. Το 1952 εξέδωσε έναν νέο κατάλογο με 215 έννοιες,[7] εκ των οποίων αργότερα πρότεινε την αφαίρεση 16 ως ασαφείς ή με μη οικουμενική παρουσία, και αργότερα πρόσθεσε μια νέα ώστε ο αριθμός να στρογγυλοποιηθεί στις 200 έννοιες. Το 1955[8] έγραψε πως η η ποιότητα των καταχωρήσεων είναι το ίδιο σημαντική με το πλήθος των καταχωρήσεων, και μετά από διάφορες μικροδιορθώσεις εξέδωσε τον τελικό κατάλογο του ο οποίος περιείχε 100 καταχωρίσεις το 1971[9] και το 1972.
Υπάρχουν παράλληλα και παρόμοιοι καταλόγοι οι οποίοι έχουν δημιουργηθεί από άλλους γλωσσολόγους με διαφοροποιήσεις στις καταχωρήσεις και στο σύνολο των καταχωρήσεων,[10] καθώς και μετακατάλογοι οι οποίοι χρησιμοποιούν πολλαπλούς καταλόγους για διαφορετικές περιοχές και εποχές,[11] ή κατάλογοι με τις καταχωρήσεις να είναι διαθέσιμες σε πολλαπλές γλώσσες.[12]
Ο παρακάτω κατάλογος βασίζεται στην έκδοση των 207 καταχωρήσεων:[13]
↑Marisa Lohr (2000), "New Approaches to Lexicostatistics and Glottochronology" in C. Renfrew, A. McMahon and L. Trask, ed. Time Depth in Historical Linguistics, Vol. 1,pp. 209–223
↑Robert Lees (1953), John A. Rea (1958:145f), Dell Hymes (1960:6), E. Cross (1964 με 241 καταχωρήσεις), W. J. Samarin (1967:220f), D. Wilson (1969 με 57 καταχωρήσεις), Lionel Bender (1969), R. L. Oswald (1971), Winfred P. Lehmann (1984:35f), D. Ringe (1992, passim, διαφορετικές εκδόσεις), Sergei Starostin (1984, passim, διαφορετικές εκδόσεις), William S. Y. Wang (1994), M. Lohr (2000, 128 καταχωρήσεις σε 18 γλώσσες). B. Kessler (2002)
↑List, J.-M., M. Cysouw, and R. Forkel (2016): Concepticon. A resource for the linking of concept lists. In: Proceedings of the Tenth International Conference on Language Resources and Evaluation. 2393-2400. PDF
↑«IELex :: IELex». ielex.mpi.nl. (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2017.
Campbell, Lyle. (1998). Historical Linguistics: An Introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press. ISBN 0-262-53267-0.
Embleton, Sheila (1995). Review of An Indo-European Classification: A Lexicostatistical Experiment by Isidore Dyen, J.B. Kruskal and P.Black. TAPS Monograph 82–5, Philadelphia. in Diachronica Vol. 12, no. 2, 263–68.
Gudschinsky, Sarah. (1956). "The ABCs of Lexicostatistics (Glottochronology)." Word, Vol. 12, 175–210.
Hoijer, Harry. (1956). "Lexicostatistics: A Critique." Language, Vol. 32, 49–60.
Holm, Hans J. (2007). "The New Arboretum of Indo-European 'Trees': Can New Algorithms Reveal the Phylogeny and Even Prehistory of Indo-European?" Journal of Quantitative Linguistics, Vol. 14, 167–214.
Holman, Eric W., Søren Wichmann, Cecil H. Brown, Viveka Velupillai, André Müller, Dik Bakker (2008). "Explorations in Automated Language Classification". Folia Linguistica, Vol. 42, no. 2, 331–354
Sankoff, David (1970). "On the Rate of Replacement of Word-Meaning Relationships." Language, Vol. 46, 564–569.
Starostin, Sergei (1991). Altajskaja Problema i Proisxozhdenie Japonskogo Jazyka [The Altaic Problem and the Origin of the Japanese Language]. Moscow: Nauka
Swadesh, Morris. (1950). "Salish Internal Relationships." International Journal of American Linguistics, Vol. 16, 157–167.
Swadesh, Morris. (1952). "Lexicostatistic Dating of Prehistoric Ethnic Contacts." Proceedings of the American Philosophical Society, Vol. 96, 452–463.
Swadesh, Morris. (1955). "Towards Greater Accuracy in Lexicostatistic Dating." International Journal of American Linguistics, Vol. 21, 121–137.
Swadesh, Morris. (1971). The Origin and Diversification of Language. Ed. post mortem by Joel Sherzer. Chicago: Aldine. ISBN 0-202-01001-5. Contains final 100-word list on p. 283.
Swadesh, Morris, et al. (1972). "What is Glottochronology?" in Morris Swadesh and Joel Sherzer, ed., The Origin and Diversification of Language, pp. 271–284. London: Routledge & Kegan Paul. ISBN 0-202-30841-3.
Wittmann, Henri (1973). "The Lexicostatistical Classification of the French-Based Creole Languages." Lexicostatistics in Genetic Linguistics: Proceedings of the Yale Conference, April 3–4, 1971, dir. Isidore Dyen, 89–99. La Haye: Mouton.[1]