Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 06/02/2020.

Η Ομίχλη είναι ένα φυσικό φαινόμενο που συμβαίνει στην ατμόσφαιρα, πολύ κοντά στην επιφάνεια του εδάφους ή της θάλασσας, που αποτελείται από πολύ μικρά υδροσταγονίδια προερχόμενα από την συμπύκνωση των υδρατμών της ατμόσφαιρας.

Επειδή η ομίχλη σχηματίζεται πολύ κοντά στην επιφάνεια της Γης προκαλεί ελάττωση της ορατότητας, δημιουργώντας προβλήματα στις συγκοινωνίες ξηράς, θάλασσας και αέρα, και ιδιαίτερα στις απογειώσεις και προσγειώσεις των αεροσκαφών. Για τον λόγο, αυτό και η ορατότητα, εξετάζεται παράλληλα με την ομίχλη, προσδιορίζοντας έτσι την κατηγορία της δεύτερης.

Η ομίχλη δεν είναι πλέον υδρατμοί αλλά λεπτότατα σταγονίδια νερού που βρίσκονται στον αέρα και που σχηματίσθηκαν πάνω στα αναρίθμητα σωματίδια που αιωρούνται στην ατμόσφαιρα. Στο ερώτημα αφού το νερό είναι βαρύτερο του αέρα γιατί αυτά δεν πέφτουν όπως η βροχή αλλά αιωρούνται, η απάντηση είναι πως πράγματι αυτά πέφτουν, αλλά τα υδροσταγονίδια της ομίχλης είναι τόσο μικροσκοπικά και ελαφρά που η παραμικρή πνοή του ανέμου δεν τα αφήνει στο μεγαλύτερο μέρος τους να πέσουν, αλλά μένουν αιωρούμενα κοντά στην επιφάνεια της Γης. Για όσα πέφτουν, η πτώση τους είναι πολύ αργή, τόσο που δεν γίνεται άμεσα αισθητή ως βροχή. Γίνεται όμως αντιληπτή από το αποτέλεσμα όπως τα ρούχα που υγραίνονται, η εκείνα που έχουν απλωθεί και δεν στεγνώνουν κ.λπ.

Γενικά η ομίχλη σχηματίζεται στις ακόλουθες περιπτώσεις:

1) Όταν υπάρχουν όσο το δυνατόν περισσότεροι πυρήνες συμπύκνωσης των υδρατμών δηλαδή μεγαλύτερος αριθμός σωματιδίων και

2) Όταν ο αέρας είναι κορεσμένος από υδρατμούς (Σχετική υγρασία 100%).

Υπάρχουν δύο τρόποι κατάταξης ειδών ομίχλης:

1) Ο πρώτος είναι ανάλογα με την ορατότητα που επιτρέπει:

• Ομίχλη (fog): ορατότητα 0-1 χλμ.
• Υγρά αχλύς (mist): ορατότητα 1-2 χλμ.
• Ξηρά αχλύς (haze): ορατότητα > 2 χιλιομέτρων.

2) Ο δεύτερος είναι ανάλογα του τρόπου σχηματισμού της:

• Ομίχλη ακτινοβολίας
• Ομίχλη αναμίξεως
• Ομίχλη οριζόντιας μεταφοράς ή ομίχλη θαλάσσης
• Θαλάσσιος καπνός

Ομίχλη ακτινοβολίας:

Έτσι ονομάζεται η ομίχλη εκείνη που οφείλεται στη ψύξη του αέρα λόγω επαφής του με την επιφάνεια του εδάφους όταν αυτή προηγουμένως έχει ψυχθεί πολύ περισσότερο λόγω της νυκτερινής ακτινοβολίας (δείτε σχετικά στο θερμοκρασία ατμόσφαιρας). Η ομίχλη ακτινοβολίας είναι δυνατόν, λόγω της φοράς του ανέμου, να παρασυρθεί προς την θάλασσα και να δημιουργήσει έτσι προβλήματα ορατότητας στη ναυσιπλοΐα.

Ευνοϊκοί παράγοντες σχηματισμού ομίχλης ακτινοβολίας είναι:

α) Η μεγάλη σχετική υγρασία.

β) Ο αίθριος ή ο λίγο νεφελώδης ουρανός και

γ) Ο ασθενής άνεμος, δηλαδή έντασης 2-3 κόμβων.

Οι παράγοντες αυτοί υφίστανται συνήθως σε κεντρικές περιοχές δημιουργίας αντικυκλώνων

Διαλυτικοί παράγοντες της ομίχλης ακτινοβολίας είναι:

α) Η ενίσχυση του υφιστάμενου ανέμου και

β) Η άνοδος της θερμοκρασίας.

Ομίχλη αναμίξεως:

Είναι η ομίχλη εκείνη που σχηματίζεται όταν συναντώνται δύο αέριες μάζες διαφορετικής θερμοκρασίας και υγρασίας. Συνεπώς η ομίχλη αυτή σχηματίζεται μόνο όταν η προκύπτουσα αέρια μάζα από την ανάμιξη αυτή, έχει θερμοκρασία μικρότερη από εκείνη που θα χρειαζόταν για να συγκρατήσει τους υπάρχοντες υδρατμού σε αόρατη κατάσταση (μορφή), χωρίς δηλαδή να συμπυκνωθούν. Ομίχλη ανάμιξης μπορεί να σχηματισθεί και κατά μήκος καιρικών μετώπων όπου συμβαίνουν τέτοιες αναμίξεις, όπου σ΄ αυτή την περίπτωση ονομάζεται ομίχλη μετωπική ή μετωπική ομίχλη. Σημειώνεται πως αυτή η ομίχλη παρατηρείται στη ψυχρή μάζα των μετώπων. Και αυτό διότι η μερικώς εξατμιζόμενη βροχή που πέφτει από τα νέφη κυρίως στη θερμή μετωπική επιφάνεια αυξάνει την σχετική υγρασία του κάτωθεν ψυχρού αέρα. Οι μετωπικές ομίχλες σχηματίζονται κυρίως στα εύκρατα γεωγραφικά πλάτη και σε ζώνη πλάτους όχι περισσότερο των 50 μιλίων / 80 χιλιομέτρων.

Ομίχλη οριζόντιας μεταφοράς ή ομίχλη θαλάσσης:

Έτσι ονομάζεται η ομίχλη εκείνη που σχηματίζεται από την μεταφορά υγρού και σχετικά θερμού αέρα πάνω από ψυχρότερη επιφάνεια. Η περίπτωση αυτή είναι περισσότερο συνήθης στην επιφάνεια της θάλασσας, για αυτό και ονομάζεται ομίχλη θαλάσσης. Απαραίτητος όμως όρος δημιουργίας της είναι η ψυχρή επιφάνεια ξηράς ή θάλασσας να είναι τόσο ψυχρή που να μπορεί να κατεβάσει την θερμοκρασία του υπερκείμενα διερχόμενου θερμού και υγρού αέρα κάτω από το σημείο δρόσου του.

Ευνοϊκοί παράγοντες σχηματισμού ομίχλης οριζόντιας μεταφοράς είναι:

α) Η εισβολή υγρού και σχετικά θερμού αέρα από την ξηρά στη ψυχρότερη θαλάσσια περιοχή.

β) Η μεταφορά αέριας μάζας από θερμή θαλάσσια επιφάνεια σε άλλη ψυχρότερη, και

γ) Η μεταφορά ψυχρής αέριας μάζας σε περιοχή θερμότερης θαλάσσιας επιφάνειας. Στη περίπτωση αυτή ενδεχομένως και να σχηματισθεί ο λεγόμενος θαλάσσιος καπνός.

Γενικά η «θαλάσσια ομίχλη» είναι ιδιαίτερα συχνή πλησίον ψυχρών θαλάσσιων ρευμάτων, όπως στο ρεύμα του Λαμπραντόρ ή του Όγια-Σίβο. Επίσης σχηματίζεται κατά μήκος των ακτών, στις οποίες οι επικρατούντες άνεμοι και άλλοι παράγοντες συντελούν στην ανατάραξη της επιφάνειας της θάλασσας έτσι ώστε ψυχρότερο νερό ν΄ ανέρχεται στην επιφάνειά της. Τέτοιο γεγονός συμβαίνει π.χ. κατά μήκος των ακτών της ΝΔ. Αφρικής και της Καλιφόρνιας.
Η ομίχλη «οριζόντιας μεταφοράς» μπορεί να σχηματισθεί και σε μεγάλης έκτασης αέρια μάζα όταν λόγω κατανομής των βαρομετρικών πιέσεων (κατά συνέπεια και της φοράς των ανέμων) κινείται από χαμηλότερα (άρα θερμότερα) γεωγραφικά πλάτη σε υψηλότερα (άρα ψυχρότερα). Τότε ο αέρας αυτός μπορεί να κορεσθεί εύκολα καθώς φθάνει πάνω από θάλασσες εύκρατων πλατών. Τα 85 έως 90% των ομιχλών που απαντώνται σε ανοικτή θάλασσα είναι τύπου «οριζόντιας μεταφοράς».

Διαλυτικοί παράγοντες της ομίχλης οριζόντιας μεταφοράς είναι:

α) Η αύξηση της έντασης του ανέμου πέραν των 15-18 κόμβων (οπότε και η ομίχλη διαλύεται ή ανέρχεται και μετατρέπεται σε χαμηλό νέφος) και

β) Η μεταβολή της διεύθυνσης του ανέμου. Αυτή επιφέρει αλλαγή στην αέρια μάζα όπως π.χ. σε διάβαση μετώπου.

• Σημείωση: Ιδιαίτερα οι ναυτιλλόμενοι θα πρέπει να έχουν υπ΄ όψη τους ότι η θαλάσσια ομίχλη σχηματίζεται κατά κανόνα όταν θερμός αέρας κινείται σε περιοχή ψυχρότερης θαλάσσιας επιφάνειας. Κατά συνέπεια, ο καλύτερος τρόπος αποφυγής ή διαφυγής από αυτήν, είναι το πλοίο να λάβει πορεία προς τα θερμότερα ύδατα, δηλαδή εν προκειμένω προς την κατεύθυνση από την οποία πνέει ο άνεμος. Ειδικά όμως σε οδούς ναυσιπλοΐας όπως στη Βόρεια Θάλασσα ή οπουδήποτε αλλού που επιπλέουν πάγοι, ενδεχομένως η αλλαγή πορείας για αποφυγή ομίχλης να καθίσταται δύσκολη. Πάντως έτσι κι αλλιώς οι ναυτιλλόμενοι θα πρέπει, ειδικά όταν δεν διαθέτουν μετεωρολογικό δελτίο, από μόνοι τους να θεωρούν ως πιθανή την δημιουργία θαλάσσιας ομίχλης, κάθε φορά που η θερμοκρασία αέρος είναι ανώτερη εκείνης της θαλάσσης, ο δε άνεμος όταν βρίσκονται κοντά στη ξηρά πνέει από την ακτή. Η δε πυξίδα για τα πολύ μικρά σκάφη για τέτοιες περιπτώσεις, κρίνεται ιδιαίτερα απαραίτητη.

Θαλάσσιος καπνός (sea smoke):

Έτσι ονομάζεται ένας ειδικός τύπος ομίχλης οριζόντιας μεταφοράς. Ονομάζεται επίσης «ομίχλη ατμού» ή «καπνός Αρκτικής θαλάσσης».
Ο θαλάσσιος καπνός σχηματίζεται όταν πολύ ψυχρός αέρας εισβάλει απότομα πάνω από πολύ θερμότερη θαλάσσια επιφάνεια.

Ευνοϊκοί παράγοντες σχηματισμού θαλάσσιου καπνού είναι:

α) Η πνοή ισχυρών έως θυελλωδών και πολύ ψυχρών ανέμων από την ξηρά προς την θάλασσα και

β) Η θερμοκρασιακή αναστροφή (δηλαδή η άνοδος θερμοκρασίας από την επιφάνεια μέχρι κάποιο ύψος). Η αναστροφή όμως αυτή πρέπει ήδη να υφίσταται άνωθεν της θαλάσσης πριν φθάσει ο ψυχρός αέρας σ΄ αυτήν.

Κατά κανόνα ο θαλάσσιος καπνός έχει λεπτό πάχος, η δε ορατότητα εντός αυτού είναι ευμετάβλητη. Παρατηρείται συνηθέστερα στα ύδατα της Αρκτικής, της Ανταρκτικής (εξ ου και η ονομασία «καπνός της Αρκτικής»), καθώς και σε άλλες περιοχές όπως η Βαλτική Θάλασσα, Ακτές Νέας Γης, ακτές Αγίου Λαυρεντίου, στα Φιόρδ της Ισλανδίας και Νορβηγίας, και στη θάλασσα των Αλεουτίων νήσων. Ένας ακόμη τύπος θαλάσσιου καπνού που αποτελείται όμως από παγοκρυστάλλους οι Αμερικανοί τον αποκαλούν «ομίχλη πάγου» (ice fog), οι δε Ινδιάνοι της Δυτικής Αμερικής pogonip (αξιοπερίεργο, συσχετιζόμενο με τις ελληνικές λέξεις πάγος+νίπτω).

• Η θάλασσα στην περίπτωση «ομίχλης καπνού» δίνει την εντύπωση (θέα) ενός τεράστιου λέβητα (καζάνι) που αναδίδει ατμούς.

Γενικά οι οδηγίες ναυσιπλοΐας, οι λεγόμενοι Πλοηγοί (βιβλία), περιέχουν λεπτομέρειες σχετικά με τις θαλάσσιες και παράκτιες περιοχές όπου συνήθως επικρατούν ομίχλες. Ο παρακάτω πίνακας περιλαμβάνει τις περιοχές των ανοικτών θαλασσών και τις εποχές κατά τις οποίες η συχνότητα εμφάνισης ομιχλών είναι η μεγαλύτερη.

Πίνακας μεγαλύτερης συχνότητας ομίχλης κατά περιοχές - εποχές

Εκτός από τις περιοχές που αναφέρονται στον παραπάνω πίνακα, πολύ σπάνια ενσκήπτει ομίχλη στις ανοικτές θάλασσες μεταξύ των παραλλήλων των 30 μοιρών και του Ισημερινού (εκατέρωθεν) Στα εύκρατα πλάτη είναι πολύ πιθανότερο να παρατηρηθούν ομίχλες στα τέλη της Άνοιξης και στις αρχές του Θέρους. Αντίθετα στους λιμένες και τα παράλια που βρίσκονται σε υψηλά πλάτη, ο Χειμώνας είναι η εποχή με τις μεγαλύτερες συχνότητες παρουσίασης ομίχλης.

Σύμφωνα με τους Διεθνείς Κανονισμούς, όταν επικρατεί ομίχλη ή άλλες συνθήκες περιορισμένης ορατότητας όλα τα πλοία, πάσης φύσεως, που κινούνται στο χώρο αυτόν υποχρεούνται να τηρούν απαρέγκλιτα τους κανόνες ασφάλειας ναυσιπλοΐας που ορίζονται από τους Κανονισμούς αυτούς. Κάθε τυχόν ολιγωρία επ΄ αυτού δεν θα πρέπει να θεωρείται απλά ότι εγκυμονεί κινδύνους αλλά ότι η πρόκληση ναυτικού ατυχήματος (σύγκρουση, πρόσκρουση, προσάραξη κ.λπ.) θα είναι βεβαία.

• Υγρασία ατμόσφαιρας
• Σήματα ομίχλης

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Ομίχλη

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   ομίχλη

• «American Practical Navigator» H.O. No 9, U.S.Navy Hydrographic Office 1958.
• «Admiralty Manual of Navigation» Volume II, - Her Magesty's Stationery Office, London 1960.
• «Meteorology for Mariners Met» O. 593, - Her Magesty's Stationery Office, London 1967.
• «Ναυτική Μετεωρολογία» Χ. Περογιαννάκη, ταξίαρχου Π.Α. τ. Γενικού Διευθυντού ΕΜΥ - Ίδρυμα Ευγενίδου 1974, Αθήνα.