Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 9/09/2020.

Το εβραϊκό ή ιουδαϊκό ημερολόγιο (Εβρ. הלוח העברי‎) είναι το γνωστό αρχαίο Ελληνικό ημερολόγιο το οποίο χρησιμοποιούσε τον κύκλο του Μέτωνα και είναι ένας συνδυασμός ηλιακού και σεληνιακού ημερολογίου (ηλιοσεληνιακό). Σε αυτό το ημερολόγιο αλλάξανε όπως και άλλες πολλές φυλές και πόλεις-κράτη τα ονόματα των μηνών κατά τα δικά τους έθιμα, εισάγοντας παράλληλα και τις εβραϊκές γιορτές τους. Ακολουθείται, σε διάφορες μορφές, από τους Εβραίους τουλάχιστον από την εποχή της Εξόδου από την Αίγυπτο (κατά τη βιβλική χρονολόγηση, 15ος αιώνας Π.Κ.Χ.). Στην τρέχουσα μορφή του υπάρχει από το 359 μ.Χ. όταν και επεξεργάστηκε από ιερατική επιτροπή υπό τον Ιουδαίο πατριάρχη Χιλέλ Β'. Σήμερα είναι το επίσημο ημερολόγιο του κράτους του Ισραήλ και το θρησκευτικό των απανταχού πιστών του Ιουδαϊσμού σε ολόκληρο τον κόσμο.

Το Εβραϊκό ημερολόγιο έχει αρκετές διακριτές πρωτοχρονιές για διάφορες περιπτώσεις, που ορίζουν τα πολιτικά ημερολογιακά έτη, τα φορολογικά ή οικονομικά έτη, τα ακαδημαϊκά έτη κ.ά. Η μίσνα ταυτοποιεί τέσσερις ημερομηνίες πρωτοχρονιάς: την 1η Νισάν, την 1η Έλουλ, την 1η Τισρί και η 1η Σεβάτ.

Δύο από αυτές τις ημερομηνίες είναι ιδιαίτερα ξεχωριστές. Συγκεκριμένα, η 1η Νισάν είναι η θρησκευτική πρωτοχρονιά, δηλαδή η ημερομηνία από την οποία αριθμούνται οι μήνες και οι εορτές. Έτσι, το Εβραϊκό Πάσχα, που ξεκινά στις 15 Νισάν, περιγράφεται μέσα στην Τορά ως εορτή του πρώτου μήνα, ενώ το Ρος Ασανά (Rosh Hashana), που ξεκινά την 1η Τισρί, ως εορτή του έβδομου μήνα. Από τη στιγμή που το Πάσχα οφείλει να εορτάζεται την άνοιξη, πρέπει να συμπίπτει περίπου και κανονικά αμέσως μετά την εαρινή ισημερία. Εάν η δωδέκατη πανσέληνος μετά το προηγούμενο Πάσχα έρθει νωρίτερα από την εαρινή ισημερία, ένας εμβόλιμος μήνας προστίθεται ως δέκατος τρίτος στο τέλος του προηγούμενου έτους και πριν τη νέα πρωτοχρονιά. Σύμφωνα με τον κανονιστικό Ιουδαϊσμό, οι δύο πρώτοι στίχοι του 12ου κεφαλαίου της Εξόδου ορίζουν πως οι μήνες καθορίζονται από κατάλληλο συνέδριο, που κατέχει την αρμοδιότητα να αφιερώνει τους μήνες του έτους. Έτσι η τελική απόφαση ανήκει στο συνέδριο αυτό και όχι στην επιστήμη της αστρονομίας.

Στις μέρες μας, ως κοινώς αναφερόμενη πρωτοχρονιά θεωρείται η 1η Τισρί με το Ρος Ασάνα (κυριολεκτικά: αρχή του έτους), έστω και εάν πρόκειται για τον έβδομο στη σειρά μήνα του έτους, και είναι η πολιτική πρωτοχρονιά, στην οποία αλλάζει η αρίθμηση του έτους. Επίσης, ο μήνας Τισρί σηματοδοτεί το τέλος ενός αγροτικού έτους και το ξεκίνημα του επόμενου, έτσι ώστε η 1η Τισρί να θεωρείται η πρωτοχρονιά για τις περισσότερες αγροτικές εντολές, που περιλαμβάνονται στη Τορά.

Το εβραϊκό ημερολόγιο βασίζεται στον δεκαεννεαετή κύκλο του Μέτωνος, εκ των οποίων τα 12 έτη είναι κοινά (12 μηνών) και 7 έτη είναι δίσεκτα (13 μηνών). Η θέση κάθε έτους μέσα στον κύκλος ευρίσκεται από το υπόλοιπο της διαίρεση της χρονολογίας με το 19, θεωρώντας ότι το μηδενικό υπόλοιπο αντιστοιχεί στο 19ο και τελευταίο έτος του κύκλου. Για παράδειγμα, το Εβραϊκό έτος 5781, όταν διαιρεθεί με τον αριθμό 19, αφήνει υπόλοιπο 5, υποδηλώνοντας ότι πρόκειται για το 5ο έτος του μετωνικού κύκλου.

Τα έτη 3, 6, 8, 11, 14, 17 και 19 του μετωνικού κύκλου λογίζονται ως δίσεκτα. Ως μνημονικό κανόνα αυτής της ακολουθίας, μερικοί άνθρωποι χρησιμοποιούν την εβραϊκή λέξη GUCHADZaT (גוחאדז״ט), όπου τα εβραϊκά γράμματα gimel-vav-het aleph-dalet-zayin-tet χρησιμοποιούνται ως εβραϊκοί αριθμοί ισοδύναμοι με 3, 6, 8, 1, 4, 7, 9. Το κεβιγιά (keviyah) καταγράφει εάν το έτος είναι δίσεκτο ή κοινό: פ για το peshuta (פשוטה), που σημαίνει απλό και υποδηλώνει ένα κοινό έτος και מ, που δηλώνει ένα δίσεκτο έτος (me'uberet, מעוברת).

Ένας απλός κανόνας καθορισμού δίσεκτων ετών δόθηκε παραπάνω, ωστόσο υπάρχει ένας ακόμη κανόνας (χρήσιμος για τη γεωργία), που όχι μόνο διακρίνει τα κοινά από τα δίσεκτα, αλλά δίνει και το κλάσμα του μήνα, κατά τον οποίο το ημερολόγιο υστερεί σύμφωνα με τις εποχές του έτους. Εάν το υπόλοιπο της διαίρεσης (7n + 1) με το 19, όπου n το εβραϊκό έτος, είναι 6 ή μικρότερο, τότε είναι δίσεκτο έτος, για 7 ή μεγαλύτερο δεν είναι. Για παράδειγμα το έτος 5781 (7x5781+1/19), δίνει υπόλοιπο 17, οπότε δεν είναι δίσκεκτο, ενώ το επόμενο έτος, 5782, (7x5782+1/19) δίνει υπόλοιπο 5 και είναι δίσεκτο. Αυτό ο κανόνας δουλεύει, γιατί καθώς υπάρχουν επτά δίσεκτα έτη σε δεκαεννέα έτη, η διαφορά μεταξύ ηλιακού και σεληνιακού έτους αυξάνεται κατά 7/19 κάθε χρόνο. Όταν η διαφορά ξεπεράσει τα 18/19 του μήνα, τότε αυτό υποδηλώνει δίσεκτο έτος, οπότε μετά την εισαγωγή του εμβόλιμου μήνα, η προαναφερόμενη διαφορά μειώνεται κατά έναν μήνα.

Για να καθοριστεί η ημέρα του Ρος Ασάνα μιας δεδομένης χρονιάς, είναι απαραίτητο να υπολογιστεί καταρχήν η αναμενόμενη νουμηνία (μολάδ - Molad - מולד), δηλαδή η σεληνιακή σύνοδος ή απλούστερα η νέα σελήνη για τον μήνα Τισρί εκείνου του έτους και κατόπιν να εφαρμοστεί ένα σύνολο κανόνων αναβολής της πρωτοχρονιάς. Η νουμηνία υπολογίζεται πολλαπλασιάζοντας τον αριθμών των μηνών, που παρήλθαν από κάποια προγενέστερη νουμηνία, που συνέπεσε γνωστή μέρα της εβδομάδας, επί τη μέση σεληνιακή διάρκεια ενός (συνοδικού) σεληνιακού μήνα, που ορίζεται στις 29ημ. 12ώρ. και 793 μέρη, όπου τα 1080 μέρη διαρκούν μία ώρα, οπότε το ένα μέρος διαρκεί 3¹⁄₃ δευτερόλεπτα. Ως πρώτη νουμηνία (molad tohu) θεωρείται εκείνη, που συνέπεσε το βράδυ της Κυριακής στις 11.11¹⁄₃ στην τοπική ώρα της Ιερουσαλήμ (η οποία προηγείται 2ώρ. 20λ. και 56,9δ. του Γκρήνουϊτς) ή 5ώρ. και 204 μέρη της Δευτέρας κατά το Εβραϊκό ωρολόγιο ή στις 20:50:23.1 UTC της 6ης Οκτωβρίου του έτους -3761 του Προληπτικού Ιουλιανού ημερολογίου.

Στον υπολογισμό του αριθμού των μηνών, που παράληθαν από τη γνωστή νουμηνία, που χρησιμοποιεί κάποιος ως αφετηρία, θα πρέπει να συμπεριληφθούν όσοι εμβόλιμοι μήνες έχουν τυχόν παρέλθει στο διάστημα αυτό, σύμφωνα με τον κύκλο των δίσεκτων ετών. Ένας δεκαεννεαετής κύκλος 235 συνοδικών μηνών περιλαμβάνει 991εβδ. 2ημ. 16ώρ. και 595 μέρη. Επίσης, ένα κοινό έτος 12 συνοδικών μηνών περιλαμβάνει 50εβδ. 4ημ. 8ώρ. και 876 μέρη, ενώ ένα δίσεκτο έτος 13 συνοδικών μηνών περιλαμβάνει 54εβδ. 5ημ. 21 ώρ. και 589 μέρη.

Από όλους του μήνες του εβραϊκού μηνολογίου μόνο ο όγδοος Χεσβάν (ή Μαρχεσβάν) και ο ένατος Κισλέφ έχουν μεταβλητή διάρκεια. Οποιαδήποτε προσαρμογή χρειαστεί για την αναβολή του Ρος Ασάνα, πρέπει να γίνει ρυθμίζοντας τη διάρκεια των δύο αυτών μηνών του προηγούμενου έτους.

Μόνο τέσσερις δυνατές συνθήκες λαμβάνονται υπόψη για να καθοριστεί εάν η ημερομηνία του Ρος Ασάνα πρέπει να αναβληθεί. Αυτοί λέγονται και κανόνες αναβολής Ρος Ασάνα (deḥiyyot):

• Εάν η νουμηνία συμβεί κατά ή μετά την μεσημβρία, τότε το Ρος Ασάνα αναβάλλεται μια ημέρα. Αυτή η συνθήκη λέγεται deḥiyyat molad zaken (דְחִיַּת מוֹלָד זָקֵן), δηλ. "καθυστερημένη νουμηνία". Ο κανόνας αυτός αναφέρεται στο Ταλμούδ. Στις μέρες μας, ο κανόνας αυτός εφαρμόζεται, ώστε να αποτραπεί η νουμηνία να συμβεί τη δεύτερη του μηνός!
• Εάν η νουμηνία συμβεί ημέρα Κυριακή, Τετάρτη ή Παρασκευή, τότε το Ρος Ασάνα αναβάλεται μια ημέρα. Αυτή η συνθήκη λέγεται deḥiyyat lo ADU (דְחִיַּת לֹא אד״ו), δηλ. "όχι την Πρώτη, την Τετάρτη και την Έκτη (ημέρα)". Ο κανόνας αυτός εφαρμόζεται για θρησκευτικούς λόγους (βλ. παρακάτω).
  • Εάν η εφαρμογή της καθυστερημένης νουμηνίας μεταθέσει το Ρος Ασάνα σε μια από αυτές τις ημέρες, τότε αυτό αναβάλλεται μια ακόμη ημέρα.

Δύο ακόμη κανόνες εφαρμόζονται πιο σπάνια ώστε να αποτρέπουν απαράδεκτα διαστήματα ετών. Οι ονομασίες των κανόνων αυτών είναι εβραϊκά ακρωνύμια, που αναφέρονται στον τρόπο υπολογισμού τους.

• Εάν η νουμηνία σε κοινό έτος συμβεί Τρίτη μετά τις 9ώρ. και 204 μέρη (μετά τη δύση του Ηλίου της Δευτέρας), τότε το Ρος Ασάνα αναβάλλεται για την Πέμπτη. Αυτή η συνθήκη λέγεται deḥiyyat GaTaRaD (דְחִיַּת גטר״ד), δηλαδή "3 [Τρίτη], 9, 204".
• Εάν η νουμηνία μετά από δίσεκτο έτος συμβεί Δευτέρα μετά τις 15ωρ. και 589 μέρη (μετά τη δύση του Ηλίου της Κυριακής, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως η 18:00), τότε το Ρος Ασάνα αναβάλλεται για την Τρίτη. Αυτή η συνθήκη λέγεται deḥiyyat BeTUTeKaPoT (דְחִיַּת בט״ו תקפ״ט), δηλ "2 [Δευτέρα], 15, 589".

Κατά την καινοτομία των σοφών, το ημερολόγιο είχε διαταχθεί έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι η Ημέρα της Εξιλεώσεως (Γιομ Κιπούρ) δεν θα συμπέσει ημέρα Παρασκευή ή Κυριακή, ενώ το Οσάνα Ραμπά (Hoshana Rabbah, הוֹשַׁעְנָא רַבָּא) δεν θα συμπέσει την ημέρα του Σαββάτου. Αυτοί οι κανόνες θεσπίστηκαν επειδή οι απαγορεύσεις του Σαββάτου εφαρμόζονται επίσης και την Ημέρα της Εξιλεώσεως, οπότε εάν η Ημέρα της Εξιλεώσεως συνέπιπτε Παρασκευή, τότε δεν θα μπορούσαν να γίνουν οι απαραίτητες προετοιμασίες για το Σάββατο (όπως για παράδειγμα η αφή των κεριών). Παρόμοια, εάν η Ημέρα του Εξιλασμού συνέπιπτε Κυριακή, τότε δεν θα μπορούσαν να γίνουν οι προετοιμασίες από την προηγούμενη ημέρα, καθότι Σάββατο. Επιπλέον, οι νόμοι του Σαββάτου υπερισχύουν εκείνων του Οσάνα Ραμπά, έτσι ώστε εάν το Οσάνα Ραμπά συνέπιπτε ημέρα Σάββατο, τότε συγκεκριμένες τελετουργίες, που συνδέονται με την ακολουθία του Οσάνα Ραμπά (όπως η μεταφορά ιτέων, που θεωρείται μορφή εργασίας), δεν θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν.

Για να αποτραπεί η ημέρα της Εξιλεώσεως (10 Τισρί) από το να συμπέσει Παρασκευή ή Κυριακή, το Ρος Ασάνα (1 Τισρί) δεν μπορεί να συμπέσει Τετάρτη ή Παρασκευή. Παρόμοια, για να αποτραπεί το Οσάνα Ραμπά (21 Τισρί) από το να πέσει Σάββατο, το Ρος Ασάνα δεν μπορεί να συμπέσει Κυριακή. Επομένως, μόνο τέσσερις ημέρες της εβδομάδες απομένουν, ώστε να συμβεί το Ρος Ασάνα: η Δευτέρα, η Τρίτη, η Πέμπτη και το Σάββατο, οι οποίες αποκαλούνται "τέσσερις πύλες" και καθεμιά συνδέεται με έναν αριθμό, που δηλώνει την θέση της ημέρας μέσα στην εβδομάδα, με την Κυριακή σαν ημέρα 1. Οι αριθμοί στα εβραϊκά εκφράζονται παραδοσιακά με τα εβραϊκά γράμματα. Έτσι, το κεβιγιά χρησιμοποιεί τα γράμματα ה ,ג ,ב και ז (αναπαριστώντας τους αριθμούς 2, 3, 5 και 7 για Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη και Κυριακή, αντίστοιχα), για υποδηλώσει την εναρκτήρια ημέρα του έτους.

Η αναβολή της πρωτοχρονιάς ενός έτους αντισταθμίζεται προσθέτοντας μία ημέρα στο δεύτερο μήνα ή αφαιρώντας μια ημέρα από τον τρίτο μήνα. Ένα εβραϊκό κοινό έτος μπορεί να έχει μόνο 353, 354 ή 355 ημέρες. Ένα δίσεκτο έτος διαρκεί πάντα πάντα 30 ημέρες περισσότερο και έτσι μπορεί να έχει μόνο 383, 384 ή 385 ημέρες.

• Ένα ελλιπές έτος (chaserah) διαρκεί 353 ή 383 ημέρες. Τόσο ο Χεσβάν, όσο και ο Κισλέφ έχουν 29 ημέρες. Στο κεβιγιά χρησιμοποιείται το εβραϊκό γράμμα χετ (ח).
• Ένα κανονικό έτος (kesidrah) διαρκεί 354 ή 384 ημέρες. Τότε, ο Χεσβάν διαρκεί 29 ημέρες, ενώ ο Κισλέφ έχει 30 ημέρες. Στο κεβιγιά χρησιμοποιείται το εβραϊκό γράμμα καφ (כ).
• Ένα πλήρες έτος (shlemah) διαρκεί 355 ή 385 ημέρες. Τόσο ο Χεσβάν, όσο και ο Κισλέφ έχουν 30 ημέρες. Στο κεβιγιά χρησιμοποιείται το εβραϊκό γράμμα σιν (ש).

Το αν ένα έτος είναι ελλιπές, κανονικό ή πλήρες καθορίζεται από το χρονικό διάστημα μεταξύ δύο διαδοχικών εορτασμών Rosh Hashanah και του δίσεκτου έτους. Ενώ το κεβιγιά είναι αρκετό για να περιγράψει ένα έτος, μια παραλλαγή καθορίζει την ημέρα της εβδομάδας για την πρώτη ημέρα του Πεσάχ (Πάσχα) αντί του μήκους του έτους.

Ένας μετονικός κύκλος ισούται με 235 σεληνιακούς μήνες σε κάθε κύκλο 19 ετών. Αυτό δίνει κατά μέσο όρο 6.939ημ. 16ώρ. και 595 μέρη για κάθε κύκλο. Ωστόσο, λόγω των κανόνων αναβολής του Ρος Ασάνα ένας κύκλος 19 εβραϊκών ετών μπορεί να έχει διάρκεια είτε 6.939, 6.940, 6.941, είτε 6.942 ημέρες. Δεδομένου ότι καμία από αυτές τις τιμές δεν διαιρείται ομοιόμορφα με επτά, το εβραϊκό ημερολόγιο επαναλαμβάνεται ακριβώς μετά από 36.288 μετονικούς κύκλους ή 689.472 εβραϊκά χρόνια. Υπάρχει σχεδόν επανάληψη κάθε 247 χρόνια, εκτός από ένα πλεόνασμα 50λ. και 905 μερών (16 2⁄3 δευτερόλεπτα).

Το ετήσιο ημερολόγιο ενός αριθμημένου εβραϊκού έτους, που εμφανίζεται ως 12 ή 13 μήνες χωρισμένο σε εβδομάδες, μπορεί να προσδιοριστεί με τη βοήθεια του πίνακα των τεσσάρων πυλών, των οποίων οι είσοδοι είναι η θέση του έτους στον δεκαεννεαετή κύκλο και η νουμηνία του Τισρί. Ο προκύπτων τύπος (κεβιγιά) του επιθυμητού έτους στο σώμα του πίνακα είναι μια τριπλέτα που αποτελείται από δύο αριθμούς και ένα γράμμα (γραμμένο αριστερά προς τα δεξιά στα ελληνικά). Ο αριστερός αριθμός κάθε τριπλού είναι η ημέρα της εβδομάδας της 1ης Τισρί, Ρος Ασάνα (και παίρνει τιμές: 2 3 5 7), το γράμμα υποδεικνύει εάν το έτος αυτό είναι ελλιπές (Ε), κανονικό (Κ) ή πλήρες (Π), υποδεικνύοντας τον αριθμό των ημερών του Χεσβάν και του Κισλέφ, ενώ ο δεξιός αριθμός κάθε τριπλέτας είναι η ημέρα της εβδομάδας της 15ης Νισάν, της πρώτης ημέρας του Πεσάχ (και λαμβάνει τιμές: 1 3 5 7), εντός του ίδιου εβραϊκού έτους (ή του επόμενου Ιουλιανού/Γρηγοριανού έτους). Τα κεβιγιά με εβραϊκά γράμματα γράφονται δεξιά προς τα αριστερά, οπότε οι ενδείξεις αντιστρέφονται, ο δεξιός αριθμός για τη 1η Tishrei και ο αριστερός για τις 15 Nisan. Το έτος εντός του κύκλου των 19 ετών καθορίζει μόνο εάν το έτος έχει έναν ή δύο "Αδάρηδες".

Αυτός ο πίνακας αριθμεί τις ημέρες της εβδομάδας και τις ώρες των νουμηνιών του Τισρί με τον εβραϊκό τρόπο ημερολογιακών υπολογισμών, γι' αυτό και τα δύο ξεκινούν το εσπέρας (στις 6 μετά τη μεσημβρία) του Σαββάτου. Έτσι, για παράδειγμα, η 7ημ 18ώρ 0μρ αντιστοιχεί στη μεσημβρία του Σαββάτου. Τα έτη του δεκαεννεαετούς κύκλου οργανώνονται σε τέσσερις ομάδες:

• κοινά έτη μετά από δίσεκτο έτος αλλά πριν από κοινό έτος (1 4 9 12 15),
• κοινά έτη μεταξύ δίσεκτων ετών (7 18),
• κοινά έτη μετά από κοινό έτος, αλλά πριν από δίσεκτο έτος (2 5 10 13 16) και
• δίσεκτα έτη (3 6 8 11 14 17 19), όλα μεταξύ κοινών ετών.

Ο παλαιότερος, διασωζόμενος πίνακας των τεσσάρων πυλών γράφτηκε από τον Σαάντια Γκαόν (892-942). Είναι τόσο ξακουστός, επειδή ταυτοποιεί τις τέσσερις επιτρεπόμενες ημέρες της εβδομάδας στις οποίες μπορεί να συμπέσει η 1η Τισρί.

Συγκρίνοντας τις ημέρες της εβδομάδας της νουμηνίας του Τισρί με εκείνες του κεβιγιά, φαίνεται ότι κατά τη διάρκεια του 39% των ετών, 1η Τισρί δεν αναβάλλεται, αλλά συμπίπτει με την ημέρα της νουμηνίας του Τισρί. Αντίθετα, το 47% των ετών αναβάλλεται μια ημέρα και το 14% αναβάλλεται δύο ημέρες. Αυτός ο πίνακας επίσης ταυτοποιεί τους επτά τύπους των κοινών ετών και τους επτά τύπους των δίσεκτων ετών. Οι περισσότεροι τύποι αναπαρίστανται σε κάθε δεκαεννεαετή κύκλο, με εξαίρεση έναν ή δύο που επεκτείνονται σε γειτονικούς κύκλους. Ο πιο κοινός τύπος έτους είναι ο 5Κ7, που διαρκεί όσο το 18,1% των ετών, ενώ ο τύπος 5Π1 είναι ο πιο απίθανος με ποσοστό 3.3% των ετών. Η ημέρα της εβδομάδας για τις 15 του Νισάν είναι μεταγενέστερη εκείνης της 1ης Τισρί κατά μία, δύο ή τρεις ημέρες για τα κοινά έτη και τρεις, τέσσερις ή πέντε ημέρες για δίσεκτο ελλιπές, κανονικό ή πλήρες έτος, αντίστοιχα.

• Μετατροπέας ημερολογίων Αρχειοθετήθηκε 2007-09-27 στο Wayback Machine., από τις ιστοσελίδες του Χαράλαμπου Γ. Κουτρούλη.
• (Αγγλικά) Jewish Calendar with Halachic times date converter yeshiva.co/calendar/

Αυτό το λήμμα σχετικά με τον Ιουδαϊσμό χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το.