Το Ωδείο του Αγρίππα (ή Θέατρο του Κεραμεικού ή Αγρίππειο)[1] ήταν μεγάλος συναυλιακός χώρος στο κέντρο της Αρχαίας Αγοράς της Αθήνας, για μουσικές εκδηλώσεις και φιλοσοφικές διαλέξεις. Χτίστηκε περίπου το 15 π.Χ., εποχή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αυγούστου, καταλαμβάνοντας τον ανοιχτό χώρο στο κέντρο της αγοράς. Ήταν ένα δώρο προς τους Αθηναίους από τον Μάρκο Βιψάνιο Αγρίππα, Ρωμαίο πολιτευτή και στρατηγό. Ο Αγρίππας μάλιστα ήταν γαμπρός του Αυγούστου.[2][3]
Περιγραφή Μνημείου
Η πρώτη οικοδομική φάση του Ωδείου τοποθετείται στον 1ο αι. π.Χ. Σύμφωνα με την σχεδιαστική αναπαράσταση της πρόσοψης, προκύπτει πως το κυρίως κτίσμα διέθετε στις τρεις πλευρές του (την ανατολική, τη δυτική και τη νότια) διώροφες στοές, ενώ η βόρεια πλευρά ήταν η μόνη που διέφερε και έφερε πρόπυλο. Εντυπωσιακή ήταν η αρμονική και μαθηματική σχέση των δομικών στοιχείων του, κάτι που είναι αισθητό και από το εσωτερικό του Ωδείου.
Εσωτερικά η κεντρική αίθουσα ήταν τετράγωνη και τα κύρια δομικά στοιχεία της αίθουσας, δηλαδή το κοίλο, η ορχήστρα και το προσκήνιο, καταλάμβαναν αρκετά μικρή έκταση από την κεντρική αίθουσα, δηλαδή περίπου τη μισή της έκταση. Επομένως, ο θεατρικός χώρος δεν αποτελούσε ανεξάρτητο και αυτόνομο τμήμα. Ένας από τους βασικούς στόχους της αρχιτεκτονικής του συγκεκριμένου ωδείου ήταν η προβολή του μεγαλείου της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Το ελλειψοειδές σχήμα του κοίλου δημιούργησε ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες οπτικοακουστικής επικοινωνίας θεατών και καλλιτεχνών, αφού ο σκηνικός χώρος ήταν δομικά συνδεδεμένος με το μεγαλύτερο μέρος του χώρου των θεατών.
Κατά τη δεύτερη φάση του Ωδείου, τον 2ο αι. μ.Χ. σημειώνονται ορισμένες αλλαγές, καθώς η οροφή του είχε καταρρεύσει λόγω στατικών προβλημάτων. Με βάση τα νέα δεδομένα ακολούθησε μια ριζική αναδιαμόρφωση του κεντρικού θεατρικού χώρου, καθώς μεταφέρθηκε ο τοίχος του προθαλάμου βορειότερα, με αποτέλεσμα να μειωθούν οι σειρές εδωλίων και κατ’ επέκταση η χωρητικότητα των θεατών κατά το ήμισυ. Επίσης, απομακρύνθηκε το πρόπυλο και η βόρεια πλευρά του Ωδείου μετατράπηκε σε ανοιχτή στοά. Η ριζική μείωση του χώρου των θεατών της κεντρικής αίθουσας, καθώς και η μετατροπή του οπίσθιου τμήματος της σκηνής εναρμονίζεται με την νέα λειτουργία του Ωδείου κατά τον 2ο αι. μ.Χ. ως αίθουσας διαλέξεων. Πιθανότητα αργότερα να έγινε προσθήκη ενός λίθινου βήματος για τον ομιλητή.[4]
Η διώροφη αίθουσα είχε χωρητικότητα περίπου 1.000 θεατών και ήταν εξοπλισμένη με υπερυψωμένη σκηνή και μαρμάρινη ημικυκλική ορχήστρα. Το δάπεδο της ορχήστρας ήταν καλυμμένο με έγχρωμες μαρμάρινες πλάκες, τοποθετημένες σε συμπαγή θεμελίωση (υπόστρωμα).[4] Η επιφάνεια της πλακόστρωσης παρουσίαζε κλίση προς ΒΔ για τη διοχέτευση των λημμάτων.[1] Είχε αμφιθέατρο 19 θέσεων. Το μήκος του ήταν 51 περίπου μέτρα, ενώ το πλάτος του περίπου 43 μέτρα.[2] Στις τρεις πλευρές η αίθουσα ήταν περιτριγυρισμένη από υπόγειες κρύπτες (Λατινικά: cryptoporticus) με στοές πάνω. Το κτήριο ήταν διακοσμημένο εξωτερικά με κιονοστοιχία κορινθιακού ρυθμού. Η κύρια είσοδος για τους θεατές βρισκόταν αρχικά στη νότια πλευρά του κτιρίου, με πρόσβαση από την άνδηρο (επίπεδη στέγη) της Μέσης Στοάς.[1] Μόνον η βόρεια πρόσοψη είχε μια μικρή στοά για πρόσβαση στη σκηνή. Στο χώρο σύμφωνα με τον Παυσανία υπήρχε ένα αξιόλογο άγαλμα του Διονύσου.
Δεν υπήρχαν κίονες στήριξης της στέγης, και το κτίριο στηριζόταν αποκλειστικά στους τοίχους.[2] Για αυτό το λόγο η μήκους 25 μ. αίθουσα προξένησε την κατάρρευση της οροφής περίπου το 150 μ.Χ.. Το Ωδείο χτίστηκε ξανά, την εποχή του Αντωνίνου του Ευσεβούς, ως μικρότερη αίθουσα διαλέξεων, με χωρητικότητα μόνο 500 ατόμων, ενώ μια πιο περίτεχνη πρόσοψη προστέθηκε στη βόρεια πλευρά. Οι γιγαντιαίοι του κίονες χαράχτηκαν σε μορφές «γιγάντων» (μυθικά πρόσωπα με ουρές φιδιού) και «τριτώνων» (μυθικά πρόσωπα με ουρές ψαριών). Τέσσερα από τα αγάλματα αυτά χρησιμοποιήθηκαν αργότερα στη Στοά των Γιγάντων.[1]
Το Ωδείο του Αγρίππα χρησιμοποιούνταν ακόμη και κατά τη δεύτερη φάση του μέχρι το 267 μ.Χ., που εν τέλει καταστράφηκε από πυρκαγιά το 267 μ.Χ. κατά την επιδρομή των Ερούλων.[1] Τα ερείπιά του διατηρήθηκαν μέχρι και το 400 μ.Χ. Μετά το 400 μ.Χ. οικοδομήθηκε στη θέση του Ωδείου πιθανότατα ένα άλλο μνημειώδες κτίσμα, ένα παλάτι στις αρχές του, μέρος του οποίου θεμελιώθηκε με οικοδομικά υλικά -τους κίονες της βόρειας πρόσοψης- από το ερειπωμένο Ωδείο του Αγρίππα.
Ανασκαφές
Ο χώρος του Ωδείου του Αγρίππα στη σύγχρονη εποχή.
Με βάση την κατάσταση θεμελίωσης αλλά και τα σωζόμενα υπολείμματα των πλακόστρωτων δαπέδων και αρχιτεκτονικών στοιχείων, προκύπτει ένα ενιαίο οικοδομικό σύνολο.[5]
↑ 4,04,1Γώγος, Σ. (2008). Τα αρχαία Ωδεία της Αθήνας. Αθήνα: Παπαζήση. σελ. 73-83 και 89-93.
↑Γώγος, Σ. (2008). Τα αρχαία Ωδεία της Αθήνας. Αθήνα: Παπαζήση. σελ. 73.
Πηγές
Camp II, John McK. (2003) The Athenian Agora: A Short Guide to the Excavations. The American School of Classical Studies at Athens. ISBN 0-87661-643-0.
Γώγος Σ., Τα αρχαία Ωδεία της Αθήνας, Εκδόσεις: Παπαζήση, Αθήνα 2008,
