Το Πρωτοδικείο είναι το βασικό πρωτοβάθμιο πολιτικό δικαστήριο της Ελλάδας. Σε γενικές γραμμές, σε αυτό δικάζονται σε πρώτο βαθμό οι ιδιωτικές διαφορές και υποθέσεις που αφορούν ποσά άνω των 20.000 ευρώ. Το Πρωτοδικείο διακρίνεται σε Μονομελές Πρωτοδικείο, το οποίο συγκροτείται από Πρόεδρο Πρωτοδικών ή Πρωτοδίκη, και σε Τριμελές Πρωτοδικείο αλλά και Πολυμελές Πρωτοδικείο, το οποίο συγκροτείται από τρεις δικαστές, έναν Πρόεδρο Πρωτοδικών και δύο Πρωτοδίκες. Όλες οι αποφάσεις των Πρωτοδικείων υπόκεινται σε έφεση που εκδικάζεται από το Εφετείο, εκτός των αποφάσεων που έχουν εκδοθεί κατά τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων, οι οποίες είναι ανέκκλητες, δηλαδή δεν υπόκεινται σε έφεση.
Ο Πρωτοδίκης
Ο Πρωτοδίκης είναι ο Δικαστής που εκδικάζει τις υποθέσεις στα Πρωτοδικεία. Πρόκειται για νέους Δικαστές, οι οποίοι έχουν αποφοιτήσει από την Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών. Ο Πρωτοδίκης εκδικάζει και τις ποινικές υποθέσεις του Μονομελούς Πλημμελειοδικείου και συμμετέχει και στις συνθέσεις του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου και του Μεικτού Ορκωτού Δικαστηρίου. Τα Πρωτοδικεία των Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Πειραιώς Διευθύνονται από Τριμελή Συμβούλια Διεύθυνσης, που εκλέγονται με κλήρωση μεταξύ των αρχαιότερων Δικαστών. Στα υπόλοιπα Πρωτοδικεία προΐσταται ο Πρόεδρος Πρωτοδικών που κατά κανόνα, ιδίως στα μικρά περιφερειακά Πρωτοδικεία, δικάζει τις υποθέσεις ασφαλιστικών μέτρων και Προεδρεύει στις υποθέσεις του Πολυμελούς Πρωτοδικείου. Σε περίπτωση κωλύματος του Προέδρου Πρωτοδικών, των αναπληρώνει ο αρχαιότερος Πρωτοδίκης. Τα σχετικά με τη λειτουργία των Πρωτοδικείων και την υπηρεσιακή κατάσταση των Δικαστών εν γένει προβλέπονται στον Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών.
Τρόπος παράστασης στα Πρωτοδικεία
Σε σχεδόν όλες τις υποθέσεις στο Πρωτοδικείο, οι διάδικοι είναι υποχρεωμένοι να παρίστανται και να ενεργούν οποιεσδήποτε διαδικαστικές πράξεις με δικηγόρο, διαφορετικά δεν ακούγονται και θεωρούνται δικονομικά απόντες. Μοναδική εξαίρεση στην υποχρεωτική παράσταση με δικηγόρο ενώπιον Πρωτοδικείου αποτελούν οι περιπτώσεις αποτροπής επικείμενου κινδύνου.
Αρμοδιότητα Πρωτοδικείου
Η σημασία των Πρωτοδικείων έγκειται στο γεγονός ότι δικάζουν σε πρώτο βαθμό όλες τις ιδιωτικές διαφορές μεγάλης αξίας, καθώς και όλες τις διαφορές οικογενειακού δικαίου (διαζύγια, διατροφές, άσκηση γονικής μέριμνας, υιοθεσίες κλπ.). Στο Πρωτοδικείο Πειραιώς λειτουργεί και το μοναδικό στη Ελλάδα Τμήμα ναυτικών διαφορών, όπου εκδικάζονται αποκλειστικά διαφορές και υποθέσεις ναυτικού δικαίου από εξειδικευμένους στο αντικείμενο Δικαστές.
Αρμοδιότητα λόγω ποσού
Σύμφωνα με το άρθρο 14 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, στην αρμοδιότητα των Μονομελών Πρωτοδικείων υπάγονται:
α) όλες οι διαφορές που μπορούν να αποτιμηθούν σε χρήματα και που η αξία του αντικειμένου τους είναι μεταξύ 20.000,01€ και μέχρι 250.000€ (το όριο αυξήθηκε με το του Ν. 4055/2012), και
β) όλες οι διαφορές, κύριες ή παρεπόμενες, από σύμβαση μίσθωσης (δηλαδή κυρίως οι διαφορές μεταξύ ενοικιαστών και ιδιοκτητών όπως |εξώσεις κλπ) εφόσον το συμφωνημένο μηνιαίο μίσθωμα υπερβαίνει τα 600€ (δηλαδή από 600,01€ και άνω).
Επίσης τα Μονομελή Πρωτοδικεία είναι αρμόδια για την έκδοση διαταγών πληρωμής και διαταγών απόδοσης μισθίου πάνω από τα παραπάνω χρηματικά όρια.
Όλες οι υποθέσεις μικρότερης αξίας εκδικάζονται από το Ειρηνοδικείο (δηλαδή οι υποθέσεις κάτω των 20.000€ και με μίσθωμα κάτω από 600€).
Αντίθετα, οι υποθέσεις που η αξία του αντικειμένου τους είναι άνω των 250.000€ (δηλαδή από 250.000€ και άνω) υπάγονται στην αρμοδιότητα του Πολυμελούς Πρωτοδικείου.
Αποκλειστική αρμοδιότητα Μονομελούς Πρωτοδικείου ανεξαρτήτως ποσού
Σύμφωνα με τα άρθρα 16 και 17 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, στην αποκλειστική αρμοδιότητα των Μονομελούς Πρωτοδικείου υπάγονται ανεξάρτητα από την αξία του αντικειμένου της διαφοράς (δηλαδή ακόμη κι αν πρόκειται για διαφορές που ξεπερνούν τα 120.000€):
- οι διαφορές από μίσθωση πράγματος ή άλλου προσοδοφόρου αντικειμένου ή από επίμορτη αγροληψία που δεν υπάγονται στην αρμοδιότητα των ειρηνοδικείων,
- οι διαφορές από παροχή εξαρτημένης εργασίας ή και από οποιαδήποτε άλλη αιτία με αφορμή την εργασία αυτή, αν άμεσα στους εργαζομένους ή τους διαδόχους τους ή εκείνους στους οποίους ο νόμος δίνει δικαιώματα από την παροχή της εργασίας των πρώτων και στους εργοδότες ή τους διαδόχους τους,
- οι διαφορές από παροχή εξαρτημένης εργασίας ή και από οποιαδήποτε άλλη αιτία, με αφορμή την εργασία αυτή, ανάμεσα σε εκείνους που εργάζονται από κοινού στον ίδιο εργοδότη,
- οι διαφορές ανάμεσα στους επαγγελματίες ή τους βιοτέχνες, είτε μεταξύ τους είτε με τους πελάτες τους, από την παροχή εργασίας ή ειδών που κατασκεύασαν αυτοί,
- οι διαφορές από συλλογική σύμβαση εργασίας ή από διατάξεις που εξομοιώνονται με διατάξεις συλλογικής σύμβασης, είτε ανάμεσα σ' αυτούς που δεσμεύονται από αυτές, είτε ανάμεσα σ' αυτούς και τρίτους,
- οι διαφορές ανάμεσα σε οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης και στους ασφαλισμένους σ' αυτούς ή τους διαδόχους τους ή εκείνους που κατά το νόμο έχουν δικαιώματα από τη σχέση ασφάλισης,
- οι διαφορές που αφορούν τις αμοιβές, τις αποζημιώσεις και τα έξοδα δικηγόρων, εκτός από εκείνες που αναφέρονται στο άρθρο 15 αρ. 11, συμβολαιογράφων, δικολάβων που έχουν διοριστεί νόμιμα, άμισθων δικαστικών επιμελητών, γιατρών, οδοντογιατρών, διπλωματούχων μαιών, κτηνιάτρων, μηχανικών και χημικών διπλωματούχων ανώτατων και ανώτερων σχολών, μεσιτών που έχουν διοριστεί νόμιμα, ή των καθολικών διαδόχων όλων αυτών, όπως και αν χαρακτηρίζεται η σχέση από την οποία προκύπτουν και ανεξάρτητα από το αν υπάρχει ή όχι συμφωνία για τον καθορισμό της αμοιβής ή για τον τρόπο της πληρωμής της,
- οι διαφορές που αφορούν απαιτήσεις διαιτητών, εκτελεστών διαθηκών, διαχειριστών σε ιδιοκτησία κατά ορόφους ή διαχειριστών που διορίστηκαν από δικαστική αρχή, εκκαθαριστών εταιριών ή νομικών προσώπων ή κληρονομιών ή των καθολικών διαδόχων όλων αυτών για τις αμοιβές και τα έξοδά τους, ανεξάρτητα από το αν υπάρχει ή όχι συμφωνία για τον καθορισμό της αμοιβής ή για τον τρόπο της πληρωμής της,
- οι διαφορές που αφορούν το ποσοστό ή την πληρωμή του ασφαλίστρου,
- οι διαφορές που αφορούν τον καθορισμό, τη μείωση ή την αύξηση της συνεισφοράς του καθενός από τους συζύγους για τις ανάγκες της οικογένειας, της διατροφής που οφείλεται εξαιτίας γάμου, διαζυγίου ή συγγένειας, των δαπανών τοκετού και της διατροφής της άγαμης μητέρας και της διατροφής της μητέρας από την κληρονομική μερίδα που είχε επαχθεί στο τέκνο που αυτή κυοφορεί,
- οι διαφορές που αφορούν τις αμοιβές, τις αποζημιώσεις και τα έξοδα των πραγματογνωμόνων, των διαιτητών πραγματογνωμόνων και των εκτιμητών, με οποιοδήποτε τρόπο και αν διορίστηκαν, ή των καθολικών διαδόχων τους,
- οι διαφορές που αφορούν απαιτήσεις αποζημίωσης οποιασδήποτε μορφής για ζημίες από αυτοκίνητο, ανάμεσα στους δικαιούχους ή τους διαδόχους τους και εκείνους που έχουν υποχρέωση για αποζημίωση ή τους διαδόχους τους, όπως και οι απαιτήσεις από σύμβαση ασφάλισης αυτοκινήτου, ανάμεσα στις ασφαλιστικές εταιρίες και τους ασφαλισμένους ή τους διαδόχους τους,
- οι διαφορές από προσβολή της νομής ή κατοχής κινητών ή ακινήτων
- οι διαφορές που αναφέρονται στο άρθρο 681 Β, καθώς και εκείνες που αφορούν τη ρύθμιση της οικογενειακής στέγης και την κατανομή των κινητών μεταξύ των συζύγων σε περίπτωση διακοπής της συμβίωσης,
- οι διαφορές ανάμεσα στους ιδιοκτήτες ορόφων ή διαμερισμάτων από τη σχέση της οροφοκτησίας, καθώς και οι διαφορές ανάμεσα στους διαχειριστές ιδιοκτησίας κατ' ορόφους και στους ιδιοκτήτες ορόφων και διαμερισμάτων και
- οι διαφορές που αφορούν την ακύρωση αποφάσεων της γενικής συνέλευσης σωματείων ή συνεταιρισμών. Βέβαια, σε περίπτωση που όλες οι παραπάνω διαφορές είναι αξίας κάτω των 20.000€, τότε εκδικάζονται από το Ειρηνοδικείο.
- οι εφέσεις κατά αποφάσεων των Ειρηνοδικείων.
Αρμοδιότητα Πολυμελούς Πρωτοδικείου
Στην αρμοδιότητα των πολυμελών πρωτοδικείων υπάγονται όλες οι διαφορές, για τις οποίες δεν είναι αρμόδια τα ειρηνοδικεία ή τα μονομελή πρωτοδικεία.
Ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφων
Έχει προταθεί η τροποποίηση[1] του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου για την κατάθεση των δικογράφων που σήμερα γίνεται αποκλειστικά και μόνο με τη φυσική παρουσία του δικηγόρου στο δικαστήριο και την κατάθεση εγγράφων (άρ. 215 Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας] , έτσι ώστε στο άμεσο μέλλον να είναι δυνατή η κατάθεση δικογράφου στη γραμματεία των Πρωτοδικείων με ηλεκτρονικό τρόπο μέσω ίντερνετ. Με το νέο αυτό ηλεκτρονικό σύστημα, δεν θα απαιτείται η φυσική παρουσία των διαδίκων και των δικηγόρων τους στα δικαστήρια για την κατάθεση των δικογράφων, για την πληροφόρηση για την πορεία της υποθέσεώς τους, καθώς και για την παραλαβή των αποφάσεων και εν γένει των εγγράφων που τους αφορούν, αλλά όλα θα γίνονται μέσω ίντερνετ, όπως ήδη γίνεται σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Στην παρούσα φάση, η ηλεκτρονική υποβολή δικογράφων δεν έχει προχωρήσει, καθόσον δεν έχει λυθεί το ζήτημα με τα ένσημα που επικολλούνται στα δικόγραφα, και τα οποία δεν είναι δυνατόν να επικολληθούν σε δικόγραφα που κατατίθενται ηλεκτρονικά.
Εξωτερικοί Σύνδεσμοι
