Η Πνομ Πεν (ή και Πνομ Πενχ, επίσημη απόδοση στο λατινικό αλφάβητο: Phnum Pénh, συνήθης απόδοση: Phnom Penh, /pəˈnɔːmˈpɛn/ ή /ˈnɒmˈpɛn/[4][5][6]) είναι η πρωτεύουσα και η μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη της Καμπότζης, με 2.234.566 κατοίκους το 2011. Η συνολική έκταση της πόλης είναι 678 km² και η πυκνότητα πληθυσμού 3.295 κάτοικοι ανά km².
Βουδιστής μοναχός περπατά μπροστά από το Βασιλικό Ανάκτορο στην Πνομ Πεν.
Γνωστή ως το «διαμάντι της Ασίας»[7], ιδίως κατά τη δεκαετία του 1920, η Πνομ Πεν αποτελεί ένα σημαντικό προορισμό για τον παγκόσμιο και εσωτερικό τουρισμό στην Καμπότζη, και είναι γνωστή για την παραδοσιακή της αρχιτεκτονική, με επιδράσεις των Χμερ και γαλλικές. Είναι επίσης η πλουσιότερη πόλη στη χώρα και το εμπορικό και πολιτιστικό της κέντρο, με το 14% περίπου του πληθυσμού της. Σημερινός δήμαρχος (2019) είναι ο Πα Σοτσέατβονγκ.
Γεωγραφία και κλίμα
Η Πνομ Πεν είναι χτισμένη στη συμβολή των ποταμών Τονλέ Σαπ και Μεκόνγκ, στη νότια κεντρική Καμπότζη. Οι γεωγραφικές συντεταγμένες της είναι 11° 33' βόρειο πλάτος και 104° 55' ανατολικό μήκος.
Το κλίμα είναι τροπικό, θερμό όλο το χρόνο με μικρές μόνο μεταβολές. Υπάρχουν τρεις εποχές: η «δροσερή», από τον Νοέμβριο ως τον Ιανουάριο, η θερμή, από τον Φεβρουάριο ως τον Μάιο, και η εποχή των βροχών, από τον Ιούνιο μέχρι και τον Οκτώβριο. Η δροσερή και η θερμή περίοδος χαρακτηρίζονται από απουσία σημαντικών βροχοπτώσεων.
Ετυμολογία
Η πόλη έλαβε το όνομά της από τον Ουάτ Πνομ Νταούν Πεν (γνωστό και απλώς ως Ουάτ Πνομ ή «Ναός του Λόφου»), που κτίσθηκε το 1373 για να στεγάσει 5 αγάλματα του Βούδα πάνω σε ένα τεχνητό λοφίσκο ύψους 27 μέτρων. Ο ναός ονομάσθηκε Νταούν Πεν (= γιαγιά Πενχ) από μία πλούσια χήρα.
Προηγουμένως η Πνομ Πεν ήταν γνωστή και ως Κρονγκ Τσακτομούκ, δηλαδή η «Πόλη με τις 4 όψεις», όνομα αναφερόμενο στο ότι οι ποταμοί Μεκόνγκ, Μπασάκ και Τονλέ Σαπ διασταυρώνονται εκεί σχηματίζοντας ένα «X». Με τις λέξεις Κρονγκ Τσακτομούκ αρχίζει το επίσημο «τελετουργικό» όνομα που έδωσε στην πόλη ο βασιλιάς Πονχέα Γιατ (Ponhea Yat), το οποίο ήταν «Κρονγκ Τσακτομούκ Μονγκόλ Σακάλ Καμπουτσέα Τιπαντέι Σερεϊτόρ Ινταμπότ Μπορέι Ροτ Ρετς Σέιμα Μάχα Νοκόρ (ក្រុងចតុមុខមង្គលសកលកម្ពុជាធិបតី សិរីធរបវរ ឥន្ទបត្តបុរី រដ្ឋរាជសីមាមហានគរ)».
Ιστορία
Η Πνομ Πεν έγινε πρωτεύουσα της Καμπότζης αρχικά όταν ο Πονχέα Γιατ, βασιλιάς της Αυτοκρατορίας των Χμερ, μετακίνησε την πρωτεύουσα από το Ανγκόρ Τομ μετά την κατάληψή του από το Σιάμ. Σήμερα τα λείψανα του Γιατ και της βασιλικής οικογένειας φυλάσσονται σε στούπα πίσω από τον Ουάτ Πνομ, μαζί με τα εναπομείναντα αγάλματα του Βούδα από την ανγκοριανή εποχή. Η πόλη βέβαια προϋπήρχε και ο τρόπος της δημιουργίας της αναφέρεται σε τοπικό θρύλο.
Μόλις το 1866, επί βασιλείας Νοροντόμ Α΄, η Πνομ Πεν έγινε η μόνιμη έδρα της κυβερνήσεως και ανεγέρθηκε το Βασιλικό Ανάκτορο. Τότε άρχισε η μεταμόρφωση αυτού που ήταν ουσιαστικά ένα μεγάλο χωριό σε σε μια μεγάλη πόλη, με τους Γάλλους αποικιοκράτες να επεκτείνουν το σύστημα των διωρύγων για τον έλεγχο των υγρότοπων, να κατασκευάζουν δρόμους και λιμάνι.
Κατά τον εικοστό αιώνα η πόλη συνέχισε να επεκτείνεται με την κατασκευή σιδηροδρόμου και του Διεθνούς Αεροδρομίου Ποτσεντόνγκ.
Στον Πόλεμο του Βιετνάμ, η Καμπότζη χρησιμοποιήθηκε ως βάση του στρατού του Βορείου Βιετνάμ και των Βιετκόνγκ, και χιλιάδες πρόσφυγες από όλη τη χώρα πλημμύρισαν την Πνομ Πεν για να διαφύγουν τις συγκρούσεις ανάμεσα στον καμποτζιανό στρατό, τους βόρειους και νότιους Βιετναμέζους και τους Ερυθρούς Χμερ. Το 1975 ο πληθυσμός είχε αυξηθεί σε 2.000.000, με το μεγαλύτερο μέρος να αποτελείται από πρόσφυγες. Η πόλη καταλήφθηκε από τους Ερυθρούς Χμερ στις 17 Απριλίου. Πολλοί από τους κατοίκους της, ιδίως οι πλουσιότεροι, υποχρεώθηκαν να εργασθούν σε αγροκτήματα ως «καινούργιοι άνθρωποι». Το γυμνάσιο Τουόλ Σβάι Πρέι μετατράπηκε σε φυλακή-στρατόπεδο από τις δυνάμεις του Πολ Ποτ, το S-21 (σήμερα «Μουσείο Γενοκτονίας Τουόλ Σλενγκ»), όπου οι Καμποτζιανοί κρατούνταν και βασανίζονταν. Ο Πολ Ποτ επιθυμούσε την επιστροφή σε μία αγροτική οικονομία και για αυτό προχώρησε στην εκκαθάριση των μορφωμένων, σκοτώνοντας ακόμα και όποιον φορούσε γυαλιά, ώστε να αποκαθάρει τον πληθυσμό από τους δυτικότροπους. Λογικά, αυτές οι κατηγορίες ανθρώπων αφθονούσαν πολύ περισσότερο σε μία μεγάλη πόλη όπως η Πνομ Πεν. Σήμερα, στο Μουσείο Γενοκτονίας Τουόλ Σλενγκ εκτίθενται όργανα βασανισμού των Ερυθρών Χμερ και φωτογραφίες των θυμάτων τους. Το Τσοεούνγκ Εκ στα προάστια, 15 χιλιόμετρα μακρύτερα, όπου οι Ερυθροί Χμερ οδηγούσαν φυλακισμένους από το Τουόλ Σλενγκ για να τους σκοτώσουν και να τους θάψουν σε ρηχούς λάκκους, είναι επίσης σήμερα μνημείο για τους νεκρούς του καθεστώτος.
Οι Ερυθροί Χμερ διώχθηκαν από την Πνομ Πεν από τους Βιετναμέζους το 1979 και πολλοί άνθρωποι που είχαν διαφύγει στην ύπαιθρο άρχισαν να επιστρέφουν στην πόλη. Το Βιετνάμ υπήρξε κράτος με το οποίο η Καμποτζη είχε πολλές συγκρούσεις στην ιστορία και γι' αυτό η απελευθέρωσή τους έγινε δεκτή με ανάμικτα συναισθήματα από τους Καμποτζιανούς. Η σταθεροποίηση της πολιτικής κατάστασης έφερε ξένες επενδύσεις αλλά και ανθρωπιστική βοήθεια από πολλές χώρες, όπως η Αυστραλία, η Γαλλία και η Ιαπωνία. Η αποκατάσταση του δικτύου καθαρού πόσιμου νερού στην πόλη, όπως και του οδικού δικτύου και η δημιουργία σύγχρονων υποδομών έγινε με δάνεια από την Τράπεζα Ανάπτυξης της Ασίας και την Παγκόσμια Τράπεζα.
Τουρισμός
Παρά τη μερική ερείπωση από τις δεκαετίες των πολέμων, η Πνομ Πεν διατηρεί την παραδοσιακή της γοητεία. Πολυτελείς κατοικίες κατά μήκος δενδροφυτευμένων λεωφόρων υπενθυμίζουν το παρελθόν της. Από την άλλη, τα διψήφια ποσοστά στην οικονομική της ανάπτυξη κατά τα τελευταία χρόνια πυροδότησαν την κατασκευή πληθώρας νέων ξενοδοχείων, εστιατορίων, κέντρων διασκεδάσεως και πολυκατοικιών γύρω από την πόλη.
Τα κυριότερα αξιοθέατα στην Πνομ Πεν περιλαμβάνουν το ανάκτορο, το Πσαρ Τομ Τμέι, την Ασημένια Παγόδα, το Εθνικό Μουσείο, το Μνημείο της Ανεξαρτησίας (Βίμεαν Ακάρατς στη γλώσσα Χμερ) και τον ναό Ουάτ Πνομ. Υπάρχουν επίσης το Μνημείο Φιλίας Καμπότζης-Βιετνάμ και το Μουσείο Γενοκτονίας Τουόλ Σλενγκ.
Μεταφορές
Το Διεθνές Αεροδρόμιο της Πνομ Πεν είναι το μεγαλύτερο και με τη μεγαλύτερη κίνηση αεροδρόμιο της Καμπότζης. Βρίσκεται μόλις 7 χιλιόμετρα δυτικά του κέντρου της πόλεως. Ταξί, πούλμαν και μινιμπάς εκτελούν δρομολόγια προς όλους τους προορισμούς στη χώρα, ενώ υπάρχει και σιδηρόδρομος.
Παρά το ότι η πόλη απέχει 290 χιλιόμετρα από τη θάλασσα, αποτελεί μεγάλο λιμάνι στην κοιλάδα του Μεκόνγκ και συνδέεται με τη Νότια Σινική Θάλασσα με κανάλι στο δέλτα του Μεκόνγκ στο Βιετνάμ.
Διοίκηση
Διοικητικώς η Πνομ Πεν είναι δήμος, αλλά με εξουσίες ισοδύναμες επαρχίας της Καμπότζης. Υποδιαιρείται σε 7 διαμερίσματα, τα εξής:
