Συντεταγμένες: 41°22′47.64″N 23°17′28.28″E / 41.3799000°N 23.2911889°E / 41.3799000; 23.2911889

Κατώμερο
Κατώμερο Κατώμερο
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Κεντρικής Μακεδονίας
Περιφερειακή Ενότητα	Σερρών
Δήμος	Σιντικής
Δημοτική Ενότητα	Πετριτσίου
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Μακεδονίας
Νομός	Σερρών
Υψόμετρο	320 μέτρα
Πληθυσμός
Πραγματικός	111
Έτος απογραφής	1940
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Ασαγιά Μαχαλέ Ασαά Μαχαλέ Ασία Μαχαλά Μαχαλάδες Καλύβια
Ονομασία κατοίκων	Μαχαλιώτες
δεδομένα

Το Κατώμερο, έως το 1927 γνωστό ως Ασαγιά Μαχαλέ ή Ασία Μαχαλά, είναι εγκαταλελειμμένος οικισμός στον σημερινό Δήμο Σιντικής της Περιφερειακής Ενότητας Σερρών της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Βρισκόταν σε υψόμετρο 320 μέτρων στις βορειοανατολικές πλαγιές του όρους Μπέλλες, περίπου 11 χλμ. βόρεια από το Νέο Πετρίτσι Σερρών, σε πολύ μικρή απόσταση από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα.^[1][2]

Κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ανήκε διοικητικά στον Καζά του Πετριτσίου του Σαντζακίου των Σερρών του Βιλαετίου της Θεσσαλονίκης. Οι οικισμοί Ασαγιά Μαχαλέ, Ορτά Μαχαλέ και Δερέ Μαχαλέ, που ήταν σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους, είναι γνωστοί και ως Γιουρουκλερί Μαχαλάδες ή απλά Μαχαλάδες.^[3][4][5] Όπως μαρτυρά και η ονομασία τους, κατοικούνταν από Γιουρούκους εποίκους. Η ονομασία ασαγιά στην τουρκική γλώσσα σημαίνει κάτω, υποδηλώνοντας ότι ο οικισμός βρισκόταν σε λίγο χαμηλότερο υψόμετρο από τους άλλους δύο. Από του Μαχαλάδες προερχόταν ο αρχηγός ένοπλου σώματος Αμπντουλάχ Τσαούς, ο οποίος, κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα, έδρασε υπέρ του ελληνικού επαναστατικού δικτύου στον καζά Πετριτσίου.^[6]

Στη στατιστική μελέτη του Βούλγαρου Βασίλ Κάντσωφ, «Μακεδονία, Εθνογραφία και Στατιστική», εκτιμάται ότι το 1900 ο οικισμός είχε 365 Τούρκους κατοίκους.^[7] Σε υπολογισμούς που εξέδωσε το έτος 1919 η Επιτελική Υπηρεσία του Ελληνικού Στρατού, προ του 1912 αναφέρονται 200 μουσουλμάνοι κάτοικοι.^[8]

Με το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων και τον προσδιορισμό των ελληνοβουλγαρικών συνόρων με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου, ο οικισμός περιήλθε στην ελληνική επικράτεια και κατά την ελληνική απογραφή του 1913 είχε πληθυσμό 158 κατοίκων.^[9] Το 1920 προσαρτήθηκε στη νεοσυσταθείσα κοινότητα Ορτά Μαχαλά (Μεσαία) της Υποδιοίκησης Σιδηροκάστρου του νομού Σερρών, μαζί με τα χωριά Δερέ Μαχαλέ (Ποταμοχώρι), Τοπολίντσα και Χάνδερε (Ξενόρρευμα).^[10][11]

Με την Ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών του 1923 ο μουσουλμανικός πληθυσμός εκδιώχθηκε στην Τουρκία. Σύμφωνα με στοιχεία της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων, τη δεκαετία του 1920 εγκαταστάθηκαν στους Μαχαλάδες τουλάχιστον 200 οικογένειες Ελλήνων προσφύγων του Πόντου.^[12][13][14] Το 1927 ο οικισμός μετονομάστηκε σε Κατώμερον.^[15]

Το χωριό εκκενώθηκε με στρατιωτική διαταγή στις 13 Μαρτίου 1941, λίγο πριν τη Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα και ο πληθυσμός μετακινήθηκε σε άλλα χωριά, όπως Νέο Πετρίτσι, Αμμουδιά, Χείμαρρος, Γόνιμο ή και σε άλλα μέρη της Ελλάδας.^[16] Η περιοχή σφυροκοπήθηκε με σφοδρότητα από τους Γερμανούς κατά την ιστορική Μάχη των Οχυρών. Ακολούθησε η βουλγαρική κατοχή 1941-1944, η περίοδος του Εμφυλίου Πολέμου και δύο ψυχροπολεμικές δεκαετίες στις σχέσεις Ελλάδας-Βουλγαρίας, γεγονότα που δεν επέτρεψαν την επιστροφή των Μαχαλιωτών. Κάτοψη του οικισμού, πριν την οριστική καταστροφή του, είναι ορατή σε αεροφωτογραφίες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού από την περίοδο 1945-1960.^[17]

Τα μεταπολεμικά χρόνια ο οικισμός παρέμεινε απομονωμένος από τον υπόλοιπο νομό Σερρών, λόγω χαρακτηρισμού της ευρύτερης περιοχής ως στρατιωτικής απαγορευμένης ζώνης μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1980. Με την κατάργηση της κοινότητας Μεσαίας το 1955, ο εγκαταλελειμμένος οικισμός προσαρτήθηκε διοικητικά στην κοινότητα Νέου Πετριτσίου.^[18] Καταργήθηκε και τυπικά το 1951, καθώς έπαψε να καταγράφεται στις ελληνικές απογραφές.

Σήμερα, στην τοποθεσία του εγκαταλελειμμένου οικισμού εντοπίζονται σε λιθοσωρούς τα ερείπια των πέτρινων σπιτιών που υπήρχαν κάποτε εκεί, τα οποία έχουν αφομοιωθεί στην ανεπτυγμένη δασική βλάστηση.

Η θέση του εγκαταλελειμμένου οικισμού Κατώμερο.