Το κίτρινο σήμα, γνωστό επίσης ως κίτρινο μπάλωμα, εβραϊκό σήμα ή κίτρινο αστέρι (γερμανικά: Judenstern, κυριολεκτικά «Άστέρι των Εβραίων»), ήταν αξεσουάρ που έπρεπε να φορούν οι Εβραίοι σε ορισμένες μη εβραϊκές κοινωνίες καθ΄ όλη την ιστορία. Η εθνοθρησκευτική ταυτότητα ενός Εβραίου, η οποία θα υποδηλωνόταν από το σήμα, θα βοηθούσε να τον χαρακτηρίσουν ως ξενόφερτο.^[1] Η νομοθεσία που απαιτούσε από τους Εβραίους να φορούν τέτοια αντικείμενα έχει τεκμηριωθεί σε ορισμένα χαλιφάτα της Μέσης Ανατολής και σε ορισμένα ευρωπαϊκά βασίλεια κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα και της πρώιμης νεότερης περιόδου. Η πιο πρόσφατη χρήση των κίτρινων σημάτων έγινε κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν στους Εβραίους που ζούσαν στη Ναζιστική Γερμανία και την υπό γερμανική κατοχή Ευρώπη διατάχθηκε να φορούν ένα κίτρινο Άστρο του Δαβίδ και να διατηρήσουν την εβραϊκή τους ταυτότητα φανερή στο κοινό στα χρόνια που προηγήθηκαν του Ολοκαυτώματος.

Η πρακτική της χρήσης ειδικών ρούχων ή σημάτων για να διακρίνουν τους Εβραίους και άλλους μη Μουσουλμάνους (Ζιμμήδες) στις χώρες που κυριαρχούσαν οι Μουσουλμάνοι φαίνεται να εισήχθη στο Χαλιφάτο των Ομεϋαδών από τον Χαλίφη Ουμάρ Β΄ στις αρχές του 8ου αιώνα. Τον 9ο αιώνα, οι ισλαμικές αρχές άρχισαν να σκληραίνουν τη στάση τους σχετικά με το ghiyār, ή τη διάκριση των μη Μουσουλμάνων από τους Μουσουλμάνους.^[2] Ο Χαλίφης Αλ-Μουταουάκιλ του Χαλιφάτου των Αββασιδών, εξέδωσε διάταγμα το 850 που διέταζε τους Εβραίους και τους Χριστιανούς να φορούν τα ζουνάρ, μελί χρώματος εξωτερικά ενδύματα και τα σήματα στα ρούχα των υπηρετών τους. Αυτό ξεκίνησε τη μακρά παράδοση της διαφοροποίησης με χρώμα, αν και το χρώμα και τα σήματα θα άλλαζαν με την πάροδο του χρόνου και του τόπου.^[2][3]

Στα τέλη του 12ου αιώνα, οι Αλμοαδίκες ανάγκασαν τους Εβραίους της Βόρειας Αφρικής να φορούν κίτρινο μανδύα και τα τουρμπάνι,^[4][5] μια πρακτική που η επακόλουθη Δυναστεία Χαφσιδών συνέχισε να υιοθετεί.^[6] Το 1250, υπό τον Χαφσίδη χαλίφη Αλ Μουστανσίρ, οι Εβραίοι έπρεπε να φορούν κάποιο είδος διακριτικό σήμα (σικλά), αν και δεν είναι γνωστό ακριβώς πώς έμοιαζε και μπορεί να αναφέρεται τόσο σε ένα ειδικό μπάλωμα όσο και σε μια συνολική ενδυμασία μοναδική για τους Εβραίους.^[7] Την ίδια στιγμή, ο Αγιουβίδης Σουλτάνος διέταξε ότι η ζωή και η περιουσία κάθε Εβραίου ή Χριστιανού που θα βρισκόταν στο δρόμο χωρίς διακριτικό ή ζουνάρ θα χάνονταν.^[6] Αναφορές των μέσων του 15ου αιώνα περιγράφουν το σικλά ως ένα κομμάτι κίτρινου υφάσματος που φοριόταν εξωτερικά της ενδυμασίας, το οποίο οι Τυνήσιοι Εβραίοι ήταν υποχρεωμένοι να φορούν.^[8][7] Το σικλά σταμάτησε να χρησιμοποιείται στο Μαρόκο από τον 16ο αιώνα, αλλά συνέχισε να είναι συχνό χαρακτηριστικό σημάδι των Τυνήσιων Εβραίων μέχρι τον 19ο αιώνα, που συνήθως αναφέρονται ως σικικλιγίν («αυτοί που φορούν το σήμα»).^[6]

Στην μεσαιωνική Ευρώπη, στην οποία η πλειοψηφία της ήταν Καθολικοί, οι Εβραίοι και οι Μουσουλμάνοι έπρεπε υποχρεωτικά κάποιες περιόδους να φορούν διακριτικά ρούχα. Αυτά τα μέτρα δεν θεωρήθηκαν ότι ήταν ασυμβίβαστα με τα παπικά διατάγματα Sicut Judaeis. Ειδικά, το Τέταρτο Συμβούλιο του Λατερανού, υπό την ηγεσία του Πάπα Ιννοκέντιου Γ΄, αποφάσισε το 1215 ότι οι Εβραίοι και οι Μουσουλμάνοι πρέπει να φορούν διακριτικό φόρεμα (λατινικά habitus). Αυτή η διατύπωση του διατάγματος του συμβουλίου μπορεί να επηρεάστηκε έμμεσα από τις μουσουλμανικές απαιτήσεις για τους Εβραίους.^[4]

Ο Ιννοκέντιος Γ΄ είχε επιβεβαιώσει το 1199 το Sicut Judaeis, το οποίο επιβεβαίωσε επίσης ο Πάπας Ονώριος Γ΄ το 1216. Το 1219, ο Ονώριος Γ΄ εξέδωσε διαταγή στους Εβραίους της Καστίλης, τον μεγαλύτεροεΕβραϊκό πληθυσμό στην Ευρώπη. Οι Ισπανοεβραίοι συνήθως φορούσαν τουρμπάνια, τα οποία πιθανότατα πληρούσαν την απαίτηση να είναι διακριτικά.^[3] Άλλες χώρες, οι τοπικοί νόμοι εισήχθησαν για να τεθεί σε ισχύ ο κανόνας.^[9] Το σήμα αναγνώρισης ποίκιλλε από χώρα σε χώρα και από περίοδο σε περίοδο.

Ωστόσο, αυτές οι εκκλησιαστικές διακηρύξεις απαιτούσαν νομικές κυρώσεις μιας προσωρινής αρχής. Το 1228, ο Ιάκωβος Α΄ της Αραγωνίας διέταξε τους Εβραίους της Αραγωνίας να φορούν το σήμα, και το 1265, το Siete Partidas, ένας νομικός κώδικας που θεσπίστηκε στην Καστίλη από τον Αλφόνσο Ι΄ της Καστίλης, αλλά δεν εφαρμόστηκε παρά πολλά χρόνια αργότερα, περιλάμβανε την απαίτηση από τους Εβραίους να φέρουν διακριτικά σημάδια.^[10] Στις 19 Ιουνίου 1269, ο Λουδοβίκος Θ΄ της Γαλλίας επέβαλε πρόστιμο δέκα λιβρών (μία λίβρα ισοδυναμούσε με μια λίβρα ασημιού) σε Εβραίους που βρίσκονταν σε δημόσιο χώρο χωρίς σήμα.^[11] Η επιβολή της χρήσης του σήματος επαναλήφθηκε από τα τοπικά συμβούλια, με ποικίλα πρόστιμα, στην Αρλ το 1234 και το 1260, στην Μπεζιέ το 1246, στην Αλμπί το 1254, στη Νιμ το 1284 και το 1365, στην Αβινιόν το 1326 και το 1337, στη Ροντέζ το 1336 και στη Βανβ το 1368. Το σχήμα και το χρώμα του μπαλώματος επίσης διέφεραν, αν και το χρώμα ήταν συνήθως λευκό ή κίτρινο. Οι παντρεμένες γυναίκες έπρεπε συχνά να φορούν δύο μπλε λωρίδες στο πέπλο ή στο μαντήλι τους.^[12]

Το κίτρινο σήμα παρέμεινε το βασικό χαρακτηριστικό σημάδι της εβραϊκής ενδυμασίας κατά τον Μεσαίωνα.^[13] Από τον 16ο αιώνα, η χρήση του Judenhut (εβραϊκό καπέλο) μειώθηκε, αλλά το σήμα το ξεπέρασε σε διάρκεια, επιζώντας μέχρι τον 18ο αιώνα σε ορισμένα μέρη.^[14]

Μετά την εισβολή της Ναζιστικής Γερμανίας στην Πολωνία το 1939, υπήρχαν διαφορετικά τοπικά διατάγματα που απαιτούσαν από τους Εβραίους να φορούν διακριτικό σήμα υπό το Γενικό Κυβερνείο. Το σημάδι ήταν ένα λευκό περιβραχιόνιο με ένα μπλε Άστρο του Δαβίδ πάνω του. Στο Ράιχσγκαου Βάρτελαντ ένα κίτρινο σήμα με τη μορφή ενός Αστεριού του Δαβίδ στην αριστερή πλευρά του στήθους και στην πλάτη.^[15] Η υποχρέωση να φορούν το Άστρο του Δαβίδ με τη λέξη Jude («Εβραίος» στα γερμανικά) – χαραγμένο σε καλλιγραφικά λατινικά γράμματα που προορίζονταν να μοιάζουν με την εβραϊκή γραφή – επεκτάθηκε στη συνέχεια σε όλους τους Εβραίους άνω των έξι ετών στο Ράιχ και στο Προτεκτοράτο Βοημίας και Μοραβίας (με διάταγμα που εκδόθηκε την 1η Σεπτεμβρίου 1941, υπογεγραμμένο από τον Ράινχαρντ Χάιντριχ)^[16][17] και εισήχθη σταδιακά σε άλλες περιοχές της Γερμανοκρατούμενης Ευρώπης, όπου χρησιμοποιήθηκαν τοπικές λέξεις (π.χ. Juif στα γαλλικά, Jood στα ολλανδικά).

Ένας παρατηρητής ανέφερε ότι το άστρο αύξησε τη γερμανική μη ναζιστική συμπάθεια για τους Εβραίους, καθώς οι φτωχοί πολίτες που τα φορούσαν, προφανώς δεν ήταν η αιτία της γερμανικής αποτυχίας στο Ανατολικό Μέτωπο, σε αντίθεση με τη ναζιστική προπαγάνδα. Στο Προτεκτοράτο Βοημίας και Μοραβίας, η κυβέρνηση έπρεπε να απαγορεύσει το χαιρέτισμα βγάζοντας το καπέλο προς τους Εβραίους και άλλες αβρότητες που έγιναν δημοφιλείς ως διαμαρτυρίες κατά της γερμανικής κατοχής. Μια εκστρατεία διάδοσης που ισχυριζόταν ότι η ενέργεια ήταν ως απάντηση στην κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών που απαιτούσε από τους Γερμανοαμερικανούς να φορούν σβάστικες ήταν ανεπιτυχής.^[18]

Τον Μάιο του 2001, η κυβέρνηση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν αποφάσισε ότι οι Ινδουιστές στη χώρα πρέπει να φορούν κίτρινο σήμα, προκαλώντας διεθνή κατακραυγή.^[19][20]

Τον Μάιο του 2021, ως απάντηση στο αντιεμβολιαστικό κίνημα στις Ηνωμένες Πολιτείες, το hatWRKS, ένα κατάστημα καπέλων στο Νάσβιλ του Τενεσί, πούλησε κονκάρδες που έμοιαζαν με τα κίτρινα αστέρια με τις λέξεις «Μη εμβολιασμένος». Σε απάντηση, η εταιρεία Stetson ανακοίνωσε ότι δεν θα πουλούσε πλέον καπέλα στο κατάστημα. Αυτό πυροδότησε διαμαρτυρίες και έξω από το κατάστημα.^[21] Η πρακτική της χρήσης κίτρινων αστεριών σε διαμαρτυρίες ενάντια στις αντιδράσεις στην πανδημία COVID-19 εξαπλώθηκε στο Μόντρεαλ, το Λονδίνο, το Άμστερνταμ και το Παρίσι. Η πρακτική προκάλεσε καταδίκη από διάφορες εβραϊκές ομάδες υπεράσπισης και επιζώντες του Ολοκαυτώματος.^{[22][23][24][25]}

Στις 31 Οκτωβρίου 2023, ο Μόνιμος Εκπρόσωπος του Ισραήλ στα Ηνωμένα Έθνη, Γκιλάντ Ερντάν, καθώς και άλλοι Ισραηλινοί αντιπρόσωποι, άρχισαν να φορούν κίτρινα αστέρια με τις λέξεις «Ποτέ Ξανά» γραμμένες πάνω τους, σε διαμαρτυρία για την κριτική της συμπεριφοράς του Ισραήλ κατά τη διάρκεια του Πολέμου Χαμάς-Ισραήλ του 2023. Ο Ερντάν ισχυρίστηκε ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών ήταν «σιωπηλό» σχετικά με την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου στο Ισραήλ, και είπε ότι θα φορούσε το αστέρι «ως σύμβολο υπερηφάνειας».^[26] Ωστόσο, η απόφαση αυτή καταδίκασε αμέσως ο πρόεδρος του Γιαντ Βασσέμ, Ντάνι Νταγιάν, αποκαλώντας την «όνειδο για τα θύματα του Ολοκαυτώματος, καθώς και του κράτους του Ισραήλ», επισημαίνοντας ότι η σφαγή των Εβραίων από την Χαμάς διαφέρει από το Ολοκαύτωμα με το ότι «οι Εβραίοι έχουν σήμερα ένα κράτος και έναν στρατό. Δεν είμαστε ανυπεράσπιστοι και στο έλεος των άλλων».^[27][28] Σύμφωνα με τον ιστότοπο Ynet, ανώνυμοι αξιωματούχοι από το Υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ ήταν επίσης πολύ επικριτικοί στην απόφαση, με έναν να την αποκαλεί «φθηνό τέχνασμα που δεν εξυπηρετεί τον στόχο μας», και άλλους να την περιγράφουν ως μια προσπάθεια να απευθυνθεί σε μέλη του κόμματος Λικούντ - Εθνικό Φιλελεύθερο Κίνημα.^[29]

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Κίτρινο σήμα

• Εβραϊκό Σήμα στο ThoughtCo
• Κίτρινο Σήμα στην Τέχνη