Ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας (ΔΟΕ, International Labour Organization), γνωστός και με το διεθνές αρκτικόλεξοILO (προφέρεται: Άι-Ελ-Όου), είναι ένας αυτόνομος διεθνής διακρατικός οργανισμός που συνδέεται με τον Ο.Η.Ε., του οποίου αποτελεί εξειδικευμένη οργάνωση. Ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1919 υπό την Κοινωνία των Εθνών και αποτελεί την πρώτη και παλαιότερη εξειδικευμένη υπηρεσία του ΟΗΕ. Ο ΔΟΕ έχει 187 κράτη μέλη: 186 από τα 193 κράτη μέλη του ΟΗΕ συν τις Νήσους Κουκ. Έχει την έδρα του στη Γενεύη της Ελβετίας, με περίπου 40 γραφεία σε όλο τον κόσμο και απασχολεί περίπου 3.381 προσωπικό σε 107 έθνη, εκ των οποίων 1.698 εργάζονται σε προγράμματα και έργα τεχνικής συνεργασίας.[1]
Τα πρότυπα εργασίας του ΔΟΕ στοχεύουν στη διασφάλιση προσβάσιμης, παραγωγικής και βιώσιμης εργασίας παγκοσμίως σε συνθήκες ελευθερίας, ισότητας, ασφάλειας και αξιοπρέπειας.[2][3] Διατυπώνονται σε 189 συμβάσεις και συνθήκες, οκτώ από τις οποίες χαρακτηρίζονται ως θεμελιώδεις σύμφωνα με τη Διακήρυξη του 1998 για τις Θεμελιώδεις Αρχές και Δικαιώματα στην Εργασία. Μαζί προστατεύουν την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και την αποτελεσματική αναγνώριση του δικαιώματος στις συλλογικές διαπραγματεύσεις, την εξάλειψη της καταναγκαστικής ή υποχρεωτικής εργασίας, την κατάργηση της παιδικής εργασίας και την εξάλειψη των διακρίσεων όσον αφορά την απασχόληση και την εργασία. Ο ΔΟΕ συνεισφέρει σημαντικά στο διεθνές εργατικό δίκαιο.
Εντός του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών, ο οργανισμός έχει μια μοναδική τριμερή δομή: όλα τα πρότυπα, οι πολιτικές και τα προγράμματα απαιτούν συζήτηση και έγκριση από τους εκπροσώπους των κυβερνήσεων, των εργοδοτών και των εργαζομένων. Αυτό το πλαίσιο διατηρείται στα τρία κύρια όργανα του ΔΟΕ: τη Διεθνή Διάσκεψη Εργασίας, η οποία συνέρχεται ετησίως για να διαμορφώσει τα διεθνή πρότυπα εργασίας. το Διοικητικό Σώμα, το οποίο λειτουργεί ως εκτελεστικό συμβούλιο και αποφασίζει την πολιτική και τον προϋπολογισμό του οργανισμού· και το Διεθνές Γραφείο Εργασίας, τη μόνιμη γραμματεία που διοικεί τον οργανισμό και υλοποιεί δραστηριότητες. Η γραμματεία διευθύνεται από τον Γενικό Διευθυντή, Γκάι Ράιντερ του Ηνωμένου Βασιλείου, ο οποίος εξελέγη από το Διοικητικό Σώμα το 2012.
Ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας - ΔΟΕ, που εδρεύει στη Γενεύη, ιδρύθηκε στις 11 Απριλίου1919 ως παράρτημα της Κοινωνίας των Εθνών- ΚΤΕ, όταν ο καταστατικός της χάρτης εγκρίθηκε ως μέρος (ΧΙΙΙ) της Συνθήκης των Βερσαλλιών (άρθρα 387-427) του 1919. Η δικαιολογητική βάση της ίδρυσής του αναπτύχθηκε στον πρόλογο του σχετικού τμήματος της συνθήκης που επεδίωκε την αποκατάσταση της παγκόσμιας ειρήνης με βάση την κοινωνική δικαιοσύνη.
Η ίδρυση του Διεθνούς Οργανισμού αυτού υπήρξε στην ουσία αποτέλεσμα μακρών και επίμονων προσπαθειών ιδεολόγων και ανθρωπιστών της διεθνούς κοινωνίας των αρχών του 19ου αιώνα που επιζητούσαν την προστασία της εργασίας μέσα από διακανονισμούς, καθώς και την άρση των αδικιών και στερήσεων που τελούσαν έναντι μισθού οι εργαζόμενοι. Αυτοί προσβλέποντας την ανάγκη μιας στενής διεθνούς συνεργασίας με κοινή κοινωνική πολιτική θεωρούσαν αυτή την ίδρυση ως τη σημαντικότερη διεκδίκηση των διαφόρων εργατικών οργανώσεων κυρίως των βιομηχανικών χωρών, ειδικότερα μετά τη βιομηχανική επανάσταση.
Τα κράτη μέλη του ΟΗΕ, εφόσον έχουν με ανακοίνωσή τους προς τον Γενικό Διευθυντή του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας αποδεχτεί τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τον καταστατικό χάρτη του Οργανισμού, και
Τα κράτη που δεν είναι μέλη του ΟΗΕ, εφόσον όμως εκλεγούν από τη Γενική Διάσκεψη με πλειοψηφία των 2/3 των παρόντων αντιπροσώπων μελών.
Όργανα του ΔΟΕ
Κύρια όργανα του ΔΟΕ είναι η Γενική Διάσκεψη, (αντιπροσώπων κρατών-μελών), το Διοικητικό Συμβούλιο και το Διεθνές Γραφείο Εργασίας.
Γενική Διάσκεψη
Η Γενική Διάσκεψη του ΔΟΕ είναι η ανώτερη Αρχή του Οργανισμού. Συνέρχεται κατ΄ έτος και συγκροτείται από τέσσερις αντιπροσώπους από κάθε Χώρα-μέλος. Οι δύο εκ των τεσσάρων εκπροσωπούν την κυβέρνηση, ένας τους εργάτες και ένας τους εργοδότες της Χώρας-μέλους. Καθένας αντιπρόσωπος διαθέτει μία ψήφο, ακριβώς επειδή αντιπροσωπεύει διαφορετικά συμφέροντα. Κύριο έργο της ετήσιας Διάσκεψης είναι η καθιέρωση ομοιόμορφων κοινωνικών κριτηρίων εργασίας με βάση τις διεθνείς συναφείς συμβάσεις.
Προκειμένου η Γ.Δ. να πετύχει τους παραπάνω στόχους - σκοπούς αφενός προβαίνει σε συστάσεις(*) προς κυβερνήσεις προκειμένου να συμπληρωθούν διάφορα εργατικά νομοθετικά κενά, όπου και όταν εντοπίζονται, και αφετέρου υποβάλλει σχέδια εργατικών συμβάσεων ενιαίων κριτηρίων προκειμένου ν΄ αναβαθμίζεται το εργατικό δίκαιο διεθνώς.
Διοικητικό Συμβούλιο
Το Διοικητικό Συμβούλιο συγκροτείται από 48 μέλη, εκ των οποίων οι 24 είναι κυβερνητικοί αντιπρόσωποι, (στους οποίους περιλαμβάνονται εκείνοι των 12 Χωρών-μελών με τη μεγαλύτερη βιομηχανική ανάπτυξη), οι 12 είναι αντιπρόσωποι εργατών και 12 αντιπρόσωποι εργοδοτών. Όλα τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου εκλέγονται για τρία χρόνια.
Οι αρμοδιότητες του Δ.Σ. του ΔΟΕ είναι:
Υποδείξεις και οδηγίες προς τον Γενικό Διευθυντή του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας.
Η εκλογή του προσωπικού του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας, και
Η απ΄ ευθείας συνεννόηση με τα Υπουργεία Εργασίας των Χωρών-μελών του ΔΟΕ.
Διεθνές Γραφείο Εργασίας
Το Διεθνές Γραφείο Εργασίας (International Labour Office) αποτελεί στην πράξη το κυριότερο όργανο του ΔΟΕ. Εκτελεί χρέη γραμματείας τόσο για τη Διάσκεψη όσο και το Διοικητικό Συμβούλιο. Συγκεντρώνει και διανέμει πληροφορίες σχετικά με τα διάφορα εργατικά καθεστώτα και ζητήματα, και βοηθάει τις κυβερνήσεις, (εφόσον το ζητήσουν), στην κατάρτιση νομοσχεδίων, που να συμφωνούν με τις αποφάσεις της Γενικής Διάσκεψης.
Έτσι οι αρμοδιότητες του ΔΓΕ του ΔΟΕ συνοψίζονται στις ακόλουθες τρεις:
Εκπόνηση μελετών και έρευνες εργατικού χαρακτήρα.
Συγκέντρωση στοιχείων και παροχή πληροφοριών περί των διεθνών κανονισμών εργασίας, καθώς και
Έκδοση αξιόλογων επεξηγηματικών δημοσιευμάτων σε θέματα εργασίας.
Του ΔΓΕ προΐσταται ο Γενικός Διευθυντής ο οποίος λογοδοτεί στο Διοικητικό Συμβούλιο και είναι υπεύθυνος για την εξ ολοκλήρου οικονομική διαχείριση έναντι του Γενικού Γραμματέα του Οργανισμού ο οποίος προΐσταται και συντονίζει τη Γενική Διάσκεψη.
Γενικός Διευθυντής
Στις 25 Μαρτίου 2022 γενικός διευθυντής εξελέγη για πρώτη φορά ένας Αφρικανός, ο Ζιλμπέρ Ουνγκμπό από το Τόγκο.[5] Την 1η Οκτωβρίου 2022 ανέλαβε καθήκοντα, διαδεχόμενος τον Βρετανό Γκάι Ράιντερ.
Από το 1919 διατελέσαντες στη θέση είναι:[6]
(*) Σημειώνεται ότι ο ΔΟΕ ούτε έχει αλλά και ούτε της παρέχεται (από τα μέλη της), νομοθετική εξουσία σε σχέση με την εσωτερική νομοθεσία των Κρατών-μελών. Έτσι οι αποφάσεις του δεν είναι άμεσες εκτελεστές. Κάθε Κράτος-μέλος είναι υποχρεωμένο μέσα σε 18 μήνες από τη λήξη της Διάσκεψης (Συνόδου) να υποβάλλει στα αρμόδια εσωτερικά κυβερνητικά όργανα (Βουλή) τη ή τις συστάσεις ή σχέδιο του ΔΟΕ για επικύρωση, ενημερώνοντας σχετικά τον Οργανισμό.
Μάλιστα για την καλύτερη παρακολούθηση της εκτέλεσης των διαφόρων συμβάσεων που έχουν επικυρωθεί έχει οργανωθεί ιδιαίτερο σύστημα διεθνούς ελέγχου της εφαρμογής τους.
