Τα Δημήτρια είναι πολιτιστικός θεσμός της Θεσσαλονίκης, προερχόμενος από την αρχαιότατη εμποροπανήγυρη που πραγματοποιούνταν έξω από τη Χρυσή Πύλη της πόλης, στη σημερινή Πλατεία Δημοκρατίας, και έφερε το όνομα του αγίου Δημητρίου που είναι ο πολιούχος της Θεσσαλονίκης.

Στη σύγχρονη εποχή οι εκδηλώσεις πραγματοποιούνται κατά τους μήνες Σεπτέμβριο και Οκτώβριο. Φιλοξενούνται σε διάφορους χώρους πολιτισμού, κυρίως σε αυτούς που διαχειρίζεται ο Δήμος Θεσσαλονίκης, όπως το Δημαρχιακό Μέγαρο, το Δημοτικό Θέατρο Άνετον, o Πολυχώρος Πολιτισμού Labattoir, η Βίλα Πετρίδη αλλά και σε πολλά Μουσεία, γκαλερί και εξωτερικούς χώρους της πόλης.^[1]

Ο θεσμός έχει την προέλευσή του στην παράδοση να ανταλλάσσονται τα προϊόντα της ενδοχώρας με τα θαλασσινά προϊόντα, κατά την εποχή του Βυζαντίου και συγκεκριμένα από τον 10ο αιώνα μ.Χ. Ονομάζονταν «Δημήτρια» διότι πραγματοποιούνταν κατά τις ημέρες εορτασμού της μνήμης του πολιούχου της Θεσσαλονίκης Αγίου Δημητρίου.^[2] Η πανήγυρη με την ονομασία αυτή άκμασε τον 14ο αιώνα, τον επονομαζόμενο και «χρυσό αιώνα» της Θεσσαλονίκης. Αρχικά η γιορτή αυτή είχε κυρίως θρησκευτικό και εμπορικό χαρακτήρα. Παράλληλα όμως ο λαός της πόλης κατά τα «Δημήτρια» έβρισκε πολλές διασκεδάσεις και ευκαιρίες ψυχαγωγίας με σχοινοβάτες, γελωτοποιούς, μίμους και θεατρίνους οι οποίοι γύριζαν τις αγορές και τις γειτονιές. Επίσης κατά τη γιορτή, σύμφωνα με τις πηγές, παρουσιάζονταν θεατρικά έργα του αρχαιοελληνικού δραματολογίου καθώς και διαλέξεις φιλοσόφων και λογίων.^[2] Η ακμή αυτή επιβραδύνθηκε ιδιαίτερα από την πολιορκία των Οθωμανών, από το 1422 έως και το 1430, χρονιά άλωσης της πόλης.

Ο θεσμός των Δημητρίων αναβίωσε το 1966 με πρωτοβουλία της υπηρεσίας τουριστικών εκδηλώσεων του ΕΟΤ. Η τελετή έναρξης πραγματοποιήθηκε στις 4 Οκτωβρίου και η διοργάνωση περιελάμβανε 11 εκδηλώσεις πολιτιστικού περιεχόμενου όπως συναυλίες, θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις, εκθέσεις ζωγραφικής κ.ά με τη συμμετοχή φορέων και οργανισμών όπως το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας, η Εθνική Λυρική Σκηνή και το Λύκειο Ελληνίδων αλλά και καλλιτεχνών όπως ο Μάνος Κατράκης, ο Σπύρος Βασιλείου, ο Τώνης Γεωργίου, ο Πολύκλειτος Ρέγκος κλπ.^[3][4][5][6] Σύντομα, ο αριθμός των εκδηλώσεων πολλαπλασιάστηκε ενώ από το 1973 και έπειτα την διοργάνωση του θεσμού ανέλαβε ο Δήμος Θεσσαλονίκης.^[2]

Το 1995 τα Δημήτρια εντάχθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση Διεθνών Φεστιβάλ και έλαβαν θέση ανάμεσα στα σημαντικά καλλιτεχνικά γεγονότα της Ευρώπης.

Μια εικόνα των αφισών όλων των διοργανώσεων μπορεί να βρει κανείς στην ιστοσελίδα των Δημητρίων^[7].

Ο θεσμός που ξεκίνησε το 1966 συνεχίζεται ανελλιπώς ως σήμερα. Περιλαμβάνει θεατρικές, μουσικές, χορευτικές εκδηλώσεις, εικαστικές εκθέσεις, όπως επίσης και παράλληλες δράσεις διαφόρων τύπων. Μετά την αλλαγή της τοπικής αυτοδιοίκησης το 2010 από την "Πρωτοβουλία" του Γιάννη Μπουτάρη, ο οποίος εξελέγη και Δήμαρχος, αποφασίστηκαν ορισμένες κομβικές αλλαγές ως προς το μοντέλο διοργάνωσης των Δημητρίων: κάθε χρονιά ορίζεται εξωτερική επιτροπή καλλιτεχνικών συμβούλων, ενώ και η διάρκεια του θεσμού μειώθηκε σημαντικά, στον ένα μήνα αντί των τριών ή τεσσάρων που διαρκούσαν τα προηγούμενα χρόνια, προκειμένου να συμπυκνωθεί και να εντατικοποιηθεί η φεστιβαλική εμπειρία.

Κάθε χρόνο πολλές από τις εκδηλώσεις γίνονται με τη συνεργασία των σημαντικότερων πολιτισμικών και εικαστικών φορέων της πόλης, ενώ από το 2015 ξεκίνησαν και αναθέσεις για την παραγωγή καινούριων καλλιτεχνικών έργων.

• Δημήτρια, 20 χρόνια. Θεσσαλονίκη: Δήμος Θεσσαλονίκης, 1985. 227 σ.
• 33 χρόνια Δημήτρια. Θεσσαλονίκη: Δήμος Θεσσαλονίκης, 1998. 143 σ.
• Λαδόπουλος, Βαγγέλης. Δημήτρια: ένας θεσμός μέσα στο χρόνο. Θεσσαλονίκη: Βάνιας, 1989. 98 σ.

• Η επίσημη ιστοσελίδα των Δημητρίων [1]