Γλώσσα Μπασκίρ

Μπασκιρικά
башҡортса‎, Башҡурд теле και башҡорт теле
ΤαξινόμησηΑλταϊκές
Σύστημα γραφήςκυριλλικό αλφάβητο, Γιαναλίφ και Αραβική γραφή
Κατάσταση
Επίσημη γλώσσα Ρωσία
ISO 639-1ba
ISO 639-2bak
ISO 639-3bak

Η γλώσσα Μπασκίρ (μπασκίρ: башҡорт теле‎‎, μεταγρ. μπασκόρτ τελέ) είναι Τουρκική γλώσσα, η οποία ανήκει στις κιπτσακικές γλώσσες. Απολαμβάνει καθεστώς συνεπίσημης γλώσσας στη Δημοκρατία του Μπασκορτοστάν της Ρωσίας μαζί με τα ρωσικά. Στη Ρωσία ομιλούν τα Μπασκίρ περίπου 1.4 εκατομμύρια άτομα.Η Μπασκίρ έχει τρεις διαλέκτους: τη Νότια, την Ανατολική και τη Βορειοδυτική.

Γεωγραφική κατανομή

Το ποσοστό των Μπασκίρ ως προς τον συνολικό πληθυσμό των επαρχιών του Μπασκορτοστάν και των γύρω ομοσπονδιακών υποκειμένων, το 2010

Οι περισσότεροι ομιλητές της Μπασκίρ ζουν στη ρωσική δημοκρατία του Μπασκορτοστάν. Πολλοί ομιλητές της γλώσσας ζουν στο Ταταρστάν, ενώ μικρότερες κοινότητες ομιλητών της γλώσσας βρίσκονται και στις περιφέρειες Τσελιάμπινσκ, Αρινμπούρκ, Τιουμέν, Σβερντλόφσκ και Κουργκάν.[1] Ωστόσο υπάρχουν κοινότητες ομιλητών της Μπασκίρ και σε άλλες περιφέρειες της Ρωσίας. Υπάρχουν μικρές κοινότητες ομιλητών της γλώσσας στο Καζακστάν και σε άλλες χώρες.

Σύμφωνα με την απογραφή του 2010, στη Ρωσία 1.152.404 άτομα ομιλούσαν την μπασκιρική. Από αυτούς 977.484 δήλωσαν Μπασκίρ, 131.950 δήλωσαν Τατάροι, 20.258 δήλωσαν Ρώσοι, 6.276 δήλωσαν Τσουβάς, 3.211 δήλωσαν Μαρί, 1.953 δήλωσαν Καζάκοι, 1.630 δήλωσαν Ουντμούρτ και 1.279 δήλωσαν Ουζμπέκοι. Τέλος, 8.363 άτομα δήλωσαν κάποια άλλη εθνότητα[2].

Ταξινόμηση

Η Μπασκίρ ανήκει στη Βουλγαρική (ρωσικά: кыпчакско-булгарская‎‎) υποομάδα των γλωσσών Κιπτσάκ μαζί με τα ταταρικά. Οι προφορές της μπασκιρικής και της ταταρικής παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες, αν και η προφορά τους διαφέρει από τις περισσότερες υπόλοιπες Κιπτσακικές και Ογουζικές Τουρκικές γλώσσες.

Η χειλική φωνηεντική αρμονία στα Μπασκίρ γράφεται ρητά. Το ταταρικό тормышым (τορμισίμ) και το μπασκιρικό тормошом (τορμοσόμ) προφέρονται [[tormoˈʃom]], που σημαίνει "η ζωή μου".

Ορθογραφία

Τρίγλωσση επιγραφή στο αεροδρόμιο της Ουφά στα Μπασκίρ, ρωσικά και αγγλικά

Οι Μπασκίρ άρχισαν να υιοθετούν το Ισλάμ κατά τον 10ο αιώνα αν και ο εξισλαμισμός τους διήρκεσε αιώνες. Οι Μπασκίρ άρχισαν να χρησιμοποιούν ως γραπτή γλώσσα τα τσαγκατάι (τούρκι). Τα τσαγκατάι γράφονταν σε μια παραλλαγή του αραβικού αλφαβήτου.

Το 1923 δημιουργήθηκε ειδικά για τη γλώσσα Μπασκίρ ένα αλφάβητο με βάση το αραβικό. Την ίδια στιγμή δημιουργήθηκε η λογοτεχνική Μπασκιρική γλώσσα, η οποία απομακρυνόταν από τις παλαιότερες τουρκικές επιρροές στη γραπτή γλώσσα. Αρχικά η μπασκιρική γραφόταν με τη χρήση ενός τροποποιημένου αραβικού αλφαβήτου. Το 1930 εισήχθη το Ενιαίο Τουρκικό λατινικό Αλφάβητο. Το 1939 το λατινικό αλφάβητο καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε με μια παραλλαγή του Κυριλλικού αλφαβήτου.

Το σύγχρονο αλφάβητο της Μπασκιρικής γλώσσας βασίζεται στο ρωσικό αλφάβητο. Οι Μπασκίρ χρησιμοποιούν τα επιπλέον γράμματα Ә ә /æ/, Ө ө /ø/, Ү ү [y], Ғ ғ /ʁ/, Ҡ ҡ /q/, Ң ң /ŋ/, Ҙ ҙ /ð/, Ҫ ҫ /θ/, Һ һ /h/.

А а Б б В в Г г Ғ ғ Д д Ҙ ҙ Е е Ё ё
Ж ж З з И и Й й К к Ҡ ҡ Л л М м Н н
Ң ң О о Ө ө П п Р р С с Ҫ ҫ Т т У у
Ү ү Ф ф Х х Һ һ Ц ц Ч ч Ш ш Щ щ Ъ ъ
Ы ы Ь ь Э э Ә ә Ю ю Я я

Γραμματική

Η Μπασκίρ ανήκει στην οικογένεια των τουρκικών γλωσσών. Είναι συγκολλητική γλώσσα και η σειρά των λέξεων είναι υποκείμενο-αντικείμενο-ρήμα.[3][4] Ένα μεγάλο μέρος των λέξεων της Μπασκίρ είναι τουρκικής προέλευσης. Στην Μπασκίρ εντοπίζεται μεγάλος αριθμός δανείων από τα ρωσικά, τα αραβικά και τα περσικά.

Κλίση ουσιαστικών

Αριθμός Πτώση πατέρας μητέρα παιδί σκύλος γάτα
Ενικός Ονομαστική ата ata әсәй äsäy бала bala эт et бесәй besäy
Γενική атаның atanıñ әсәйҙең äsäyźeñ баланың balanıñ эттең etteñ бесәйҙең besäyźeñ
Δοτική атаға atağa әсәйгә äsäygä балаға balağa эткә etkä бесәйгә besäygä
Αιτιατική атаны atanı әсәйҙе äsäyźe баланы balanı этте ette бесәйҙе besäyźe
Τοπική атала atala әсәйҙә äsäyźä балала balala эттә että бесәйҙә besäyźä
Αφαιρετική атанан atanan әсәйҙән äsäyźän баланан balanan эттән ettän бесәйҙән besäyźän
Πληθυντικός Ονομαστική аталар atalar әсәйҙәр äsäyźär балалар balalar эттәр ettär бесәйҙәр besäyźär
Γενική аталарҙың atalarźıñ әсәйҙәрҙең äsäyźärźeñ балаларҙың balalarźıñ эттәрҙең ettärźeñ бесәйҙәрҙең besäyźärźeñ
Δοτική аталарға atalarğa әсәйҙәргә äsäyźärgä балаларға balalarğa эттәргә ettärgä бесәйҙәргә besäyźärgä
Αιτιατική аталарҙы atalarźı әсәйҙәрҙе äsäyźärźe балаларҙы balalarźı эттәрҙе ettärźe бесәйҙәрҙе besäyźärźe
Τοπική аталарҙа atalarźa әсәйҙәрҙә äsäyźärźä балаларҙа balalarźa эттәрҙә ettärźä бесәйҙәрҙә besäyźärźä
Αφαιρετική аталарҙан atalarźan әсәйҙәрҙән äsäyźärźän балаларҙан balalarźan эттәрҙән ettärźän бесәйҙәрҙән besäyźärźän

Κλίση αντωνυμιών

Ερωτηματικές αντωνυμίες Προσωπικές αντωνυμίες
Πτώση ποιος τι Μοναδική Πληθυντικός
Εγώ Εσύ ή συ αυτός, αυτή, αυτό εμείς σας αυτοί
Ονομαστική кем kem нимә nimä мин min һин hin ул ul беҙ beź һеҙ heź улар ular
Γενική кемдең kemdeñ нимәнең nimäneñ минең mineñ һинең hineñ уның unıñ беҙҙең beźźeñ һеҙҙең heźźeñ уларҙың ularźıñ
Δοτική кемгә kemgä нимәгә nimägä миңә miñä һиңә hiñä уға uğa беҙгә beźgä һеҙгә heźgä уларға ularğa
Αιτιατική кемде kemde нимәне nimäne мине μου һине hine уны unı беҙҙе beźźe һеҙҙе heźźe уларҙы ularźı
Τοπική кемдә kemdä нимәлә nimälä миндә mindä һиндә hindä унда unda беҙҙә beźźä һеҙҙә heźźä уларҙа ularźa
Αφαιρετική кемдән kemdän нимәнән nimänän минән minän һинән hinän унан unan беҙҙән beźźän һеҙҙән heźźän уларҙан ularźan
Οριστικές αντωνυμίες
Πτώση Ενικός Πληθυντικός
αυτό αυτό αυτά αυτά
Ονομαστική был bıl ошо oşo шул şul теге tege былар bılar ошолар oşolar шулар şular тегеләр tegelär
Γενική бының bınıñ ошоноң oşonoñ шуның şunıñ тегенең tegeneñ быларҙың bılarźıñ ошоларҙың oşolarźıñ шуларҙың şularźıñ тегеләрҙең tegelärźeñ
Δοτική быға bığa ошоға oşoğa шуға şuğa тегегә tegegä быларға bılarğa ошоларға oşolarğa шуларға şularğa тегеләргә tegelärgä
Αιτιατική быны bını ошоно oşona шуны şunı тегене tegene быларҙы bılarźı ошоларҙы oşolarźı шуларҙы şularźı тегеләрҙе tegelärźe
Τοπική бында bında ошонда oşonda шунда şunda тегендә tegenda быларҙа bılarźa ошоларҙа oşolarźa шуларҙа şularźa тегеләрҙә tegelärźä
Αφαιρετική бынан bınan ошонан oşonan шунан şunan тегенән tegenän быларҙан bılarźan ошоларҙан oşolarźan шуларҙан şularźan тегеләрҙән tegelärźän

Παραπομπές

  1. ↑ «Владение языками населением наиболее многочисленных национальностей по субъектам Российской Федерации» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 9 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2020. 
  2. ↑ «Владение языками населением наиболее многочисленных национальностей» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 13 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2020. 
  3. ↑ Berta, Árpád (1998). «Tatar and Bashkir». Στο: Johanson, Lars, επιμ. The Turkic languages. Routledge. σελίδες 283-300. 
  4. ↑ «Overview of the Bashkir Language». Learn the Bashkir Language & Culture. Transparent Language. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2011. 

Βιβλιογραφία

  • Poppe, Nicholas (1997) [1964]. Bashkir Manual. Routledge. σελ. 186. ISBN 978-0-7007-0836-9. 
  • Грамматика современного башкирского литературного языка (στα Ρωσικά). Москва: Наука. 1981. 
  • Дмитриев, Н. К. (1948). Грамматика башкирского языка (στα Ρωσικά). Из-во АН СССР. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Wikipedia
Wikipedia