Лідар хрысціянскіх дэмакратаў з 1983 па 1995 год Х’ель Магнэ Буневік быў адным з самых выбітных палітычных дзеячаў сучаснай Нарвегіі, займаючы пасаду прэм’ер-міністра з 1997 па 2000 год і з 2001 па 2005 год. Пад старым кіраўніцтвам Бандэвіка і Вальгерды Сварстад Хаугланд партыя была ў некаторай ступені радыкалізаваная і зрушылася налева. Шмат у чым па прычыне іх дрэнных вынікаў на выбарах 2009 года. Партыя сутыкнулася з канфліктам паміж сваім кансерватыўным і левым крылом[9]. Да 2019 года лідарам быў Кнуд Арыльд Харыдэ, які прывёў партыю ў левы кірунак (больш у бок зялёных) у рамках працэсу «абнаўлення»[10][11] і прадставіў змяненне клімату і абарону навакольнага асяроддзя ў якасці найбольш важных пытанняў партыі[12], што адштрухнула вялікую колькасць былога электарату. Такім чынам, партыя адыйшла ад першапачатковага свайго сэнсу і адышла ад хрысціянскай дэмакратыі на карысць зялёнай палітыцы і сацыял-дэмакратыі.
Гісторыя
Хьель Магне Бунэвік, экс-прэм’ер-міністр Нарвегіі
Хрысціянская народная партыя была заснавана як рэакцыя на рост секулярызацыі у Нарвегіі ў 1930-х гадах. Культурныя і духоўныя каштоўнасці былі прапанаваны ў якасці альтэрнатывы палітычным партыям, арыентаваным на матэрыяльныя каштоўнасці. Непасрэднай прычынай яго заснавання стала няздольнасць Нільса Лавіка, папулярнага дзеяча лютэранскай абшчыны быць вылучаным кандыдатам ад Ліберальнай партыі на парламенцкіх выбарах у 1933 годзе. У адказ на гэта была створана Хрысціянская народная партыя, а Лавік стаў іх галоўным кандыдатам у фюльке Хордалан. Яму ўдалося быць абраным у Стортынг. Ніякія іншыя акругі не аспрэчваліся. На наступных выбарах, у 1936 годзе, партыя таксама правяла агульны спіс з ліберальнай партыяй у Бергене і атрымала поспех у абранні двух прадстаўнікоў ад Хордалана з 20,9% мясцовых галасоў[13]. ў 1945 годзе, на першых выбарах пасля нацысцкай акупацыі Нарвегіі, партыя была арганізавана на агульнанацыянальнай аснове і атрымала 8 месцаў.
Хрысціянскія дэмакраты сталі часткай недаўгавечнага несацыялістычнага кааліцыйнага ўрада разам з Кансерватыўнай партыяй, Ліберальнай партыяй і Цэнтрысцкай партыяй у 1963 годзе. На выбарах 1965 года гэтыя чатыры партыі атрымалі большасць месцаў у Стортынге і кіравалі ў кааліцыйным урадзе з 1965 па 1971 год.
Хрысціянскія дэмакраты выступілі супраць сяброўства Нарвегіі ў ЕС напярэдадні рэферэндуму ў 1972 годзе. Рэферэндум даў адмоўны вынік, і калі лейбарысцкій ўрад, які выступаў за ЕС, сышоў у адстаўку, быў сфармаваны кааліцыйны ўрад з партыямі, якія выступалі супраць ЕС: хрысціянскія дэмакраты, лібералы і цэнтрысты. Ларс Корвальд стаў першым прэм’ер-міністрам ад хрысціянскіх дэмакратаў, пакуль выбары 1973 года не аднавілі лейбарысцкі ўрад.
Гістарычная колькасць членаў партыі дасягнула піка ў 69 000 чалавек у 1980 годзе[14].
Выбары 1981 пакінулі несацыялістаў з большасцю ў парламенце, але перамовы аб стварэнні кааліцыйнага ўрада праваліліся з-за рознагалоссяў па пытанні аб абортах, «бо Нарвежская народная партыя выступіла супраць дазволу на забойства дзяцей»[15]. Аднак пазней па гэтаму пытанню яны адступілі, і з 1983 па 1986 год і з 1989 па 1990 год хрысціянскія дэмакраты ўваходзілі ў кааліцыі з Кансерватыўнай партыяй і Партыяй Цэнтра.
У 1997 годзе хрысціянскія дэмакраты атрымалі 13,7% галасоў і атрымалі 25 месцаў у Стортынгу. Хьель Магне Бандэвік займаў пасаду прэм’ер-міністра з 1997 па 2000 год у кааліцыі з Ліберальнай і Цэнтрысцкай партыяй, а затым, з 2001 па 2005 год — з Ліберальнай і Кансерватыўнай партыяй.
На выбарах 2005 года хрысціянскія дэмакраты атрымалі ўсяго 6,8%, і партыя стала часткай апазіцыі ў Стортынгу. У 2013 годзе Кансерватыўная партыя і Прагрэсіўнай партыяй сфармавалі новы ўрад на аснове палітычнага пагаднення з хрысціянскімі дэмакратамі і лібераламі. На выбарах 2017 года партыя набрала ўсяго 4,2% і не падпісала новае пагадненне, але заняла палітычна стратэгічную пазіцыю, паколькі ўрад кансерватыўнай меншасці ў асноўным залежаў ад іх галасоў, каб атрымаць большасць.
У канцы 2018 года хрысціянскія дэмакраты падзяліліся на конт пытання аб патэнцыйным удзеле ўрада і будучыні кірунку партыі. На партыйным сходзе ў пачатку лістапада 2018 года дэлегатам было зададзенае пытанне аб тым, ці заставацца ў апазіцыі або далучыцца да «чырвонай» або «сіняй» урадавай кааліцыі з лідарам партыі Кнудам Арыльдам Харэйдам, якія выступаюць за левацэнтрысцкі ўрад з лейбарысцкімі і цэнтрысцкімі партыямі, а намеснікі лідараў Олауг Болестад і Хьель Інгальф Ропстад хацелі далучыцца да правага кабінета Эрны Сольберг. Дэлегаты прынялі рашэнне вузкай большасцю ў 8 галасоў далучыцца да існуючага кабінету Сольберга разам з кансерватарамі, лібераламі і прагрэсівістамі[16]. У студзені2019 года, пасля паспяховых перамоў з кааліцыйнымі партыямі, хрысціянскія дэмакраты ў канчатковым выніку далучыліся да ўрада, і Харыдэ сышоў з пасады лідара партыі[17]. У красавіку 2019 года 33-гадовы міністр па справах дзяцей і сям’і Хьель Інгальф Ропстад быў абраны новым лідарам партыі[18].
Ідыялогія
Партыя шмат у чым варта сваім калегам з іншых хрысціянска-дэмакратычных партый, пазіцыянуючы сябе як сямейная партыя (нават пасля змены курсу ў 2019 годзе). Заснаваная на прадвіжэнні маральна-культурных хрысціянскіх каштоўнасцяў, партыя з часам пашырыла свой палітычны профіль, хоць хрысціянскія каштоўнасці заставаліся яе асноўным адрозненнем ад іншых партый. Яна лічыцца ў цэлым цэнтрысцкай партыяй, якая спалучае сацыяльна кансерватыўныя погляды з больш левымі эканамічнымі пазіцыямі, а з 2019 года — таксама пачала рабіць акцэнт на мэйнстрымных палітычных пытаннях, такіх як фемінізм, зялёная палітыка і іншыя пытанні, якія зялёныя характэрызуюць як «глабальные праблемы».
Як партыя, арыентаваная на хрысціянскія каштоўнасці, партыя карыстаецца падтрымкай хрысціянскага насельніцтва. Іх палітыка, якая падтрымлівае хрысціянскія каштоўнасці і выступае супраць легалізацыі аднаполых саюзаў, апелюе да больш кансерватыўнай рэлігійнай базы. Асноўным супернікам у барацьбе за галасы кансерватыўных хрысціян была Партыя Прагрэсу[19], хоць і сцвярджалася, што партыя страціла некаторыя з найбольш традыцыяналістычных і кансерватыўных галасоў на карысць больш правых хрысціян, спасылаючысь на рост секулярызацыі і адыходжанне а першапачатковай мэты Хрысціянскай народнай партыі, уключаючы адмену мандата, згодна з якім партыйныя чыноўнікі павінны быць практыкуючымі хрысціянамі[20].
З моманту стварэння партыі для таго, каб чалавек быў прадстаўніком у партыі, патрабавалася пацверджанне аб тым, што кандыдат з’яўляецца практыкуючым хрысціянінам. Па прычыне негатыўнага стаўлення партыі да штучнага перарывання цяжарнасці, меншы акцэнт на фемінізму (у адрознанні ад іншых партый) і інш. вялікая колькасць эмігрантаў-мусульман пачалі галасаваць за ХНП што стымулізавала намаганні па адмене гэтага правіла[21]. на канвенцыі 2013 года гэтае правіла было зменена. Новыя правілы патрабуюць, каб прадстаўнікі працавалі ў імя хрысціянскіх каштоўнасцяў, але не патрабуюць, каб яны дэкларавалі хрысціянскую веру[22]. Гэты апошні пункт стаў «апошняй кропляй» для шматлікіх кансерватыўных сябраў партыі (бо такім чынам пастуліраваліся агульнаеўрапейскія каштоўнасці, якія перанялі ад хрысціянства як атэісты, мусульмане, так і шмат іншых рэлігій), якія ў выніку адкалоліся і заснавалі Партыю Хрысціян[23].
У сацыяльнай палітыцы Хрысьціянская народная партыя, як правіла, прытрымліваецца кансерватыўных поглядаў. Па пытаннях жыцця партыя часта выступае супраць усіх відаў забойстваў, таксама эўтаназіі і абортаў, але яна не супраць апошняга ў выпадках згвалтавання або калі жыццё маці знаходзіцца пад пагрозай. Партыя падтрымлівае даступнасць кантрацэпцыі як спосаб зніжэння колькасці абортаў[24]. Яны таксама хочуць забараніць даследаванні чалавечых пладоў і выказалі скептыцызм у дачыненні да прапаноў па левізацыі законаў аб біятэхналогіях ў Нарвегіі[25]. Другі ўрад Бандэвіка зрабіў законы Нарвегіі аб біятэхналогіях аднымі з самых строгіх у свеце пры падтрымцы Сацыялістычнай левай партыі і Партыі Цэнтра, але ў 2004 годзе справа, якая тычыцца дзіцяці з таласэміяй, паставіла гэтыя законы пад пагрозу[26][27]. Па пытаннях прыхільнікаў ЛГБТ партыя супраць таго, каб людзі аднаго полу маглі жыць разам і рабіць усё, што ім хочацца, але выступае супраць легалізацыі аднаполых саюзаў і таго, каб яны маглі браць дзяцей з дзіцячых дамоў. Па папулярнаму пытанню ў Нарвегіі, ці могуць пастыры Нарвежскай лютэранскай царквы быць сябрамі ЛГБТ, называючы гэта праблемай для самой царкоўнай абшчыны[28].
Спіс лідараў партыі
Перадвыбарчы стэнд на Браме Карла Ёхана напярэдадні мясцовых выбараў у Нарвегіі 2007 года.
↑"Eriksen: – Vi er ein offensiv gjeng". NRK. 30.04.2011. "Den nye leiartrioen skal føre Krf gjennom ei fornyingsfase fram mot stortingsvalet i 2013. Eriksen har leia partiet sitt strategiutval og står bak ei rekkje forslag som vil trekkje KrF i meir liberal retning."
