Módena queda na llanura padana, y ta arrodiada por dos ríos, el Secchia y el Panaro, dambos afluentes del Po. La so presencia ta simbolizada pola fonte de los dos ríos, nel centru de la ciudá, obra de Giuseppe Graziosi. La ciudá ta coneutada col Panaro al traviés de la canal Naviglio.
El cordal de los Apeninos empiecen a unos 10 quilómetros al sur de la ciudá.
El conceyu ta estremáu en cuatro circoscrizioni. Son:
Centru storico (Centru históricu, San Cataldo)
Crocetta (San Lazzaro-Módena oriental, Crocetta)
Buon Pastore (Buon Pastore, Sant'Agnese, San Damaso)
San Faustino (S. Faustino-Saliceta San Giuliano, Madonnina-Quattro Ville)
Mutina (Μουτίνη o Μοτίνη o Μούτινα) yera una ciudá al sur de la Galia Cisalpina, posiblemente d'orixe etruscu a los que-yos foi conquistada polos boios. Probablemente cayó en mano de los romanos na guerra gala del 225 al 222 e. C. pos yá apaez como una posesión romana dende 218 e. C. Taba asitiada ente Parma y Boloña.
Nel sieglu II e.C. la ciudá foi una colonia romana col nome de Mutina.
Los cónsules que fundaben la colonia de Placentia fueron atacaos polos galos y tuvieron qu'abelugase en Mutina. Polibio diz que foi una colonia romana pero nun hai nenguna evidencia y Titu Liviu nun-y da esti rangu nesi momentu. Dempués de la derrota de los boios nel añu 191 e. C. los romanos fundaron les colonies de Parma y Mutina en 183 e. C. (coloniae civium) con dos mil colonos caúna y cerca de la vía Emilia, construyida en 187 e. C.
En 171 e. C. foi atacada polos ligures que la afararon pa dempués ocupar la ciudá, pero foi recuperada pol cónsul Claudio, matando a más d'ocho mil ligures. Mientres enforma tiempu nun se produció nengún fechu relevante pero sábese qu'adquirió prosperidá y fuercia con gran rapidez dempués de la so reconstrucción.
Cola muerte de Lucio Cornelio Sila, Lépido remontar contra'l senáu romanu, y Mutina foi una de les poques ciudaes que pudo ufiertar resistencia a Pompeyu.
Dempués de la muerte de César, Mutina foi asediada y apurriéronse pola cercanía de les batalles de Mutina, celebraes por Suetonio na so Bellum Mutinense. Décimu Xunu Brutu Albín taba en Mutina con tres legión según munches fuercies auxiliares y foi asediado por Marcu Antoniu. El senáu declarar en favor de Brutu y unvia a los cónsules Hirtius y Pansa, y al nuevu Octavio, n'ayuda de Brutu. Marco Antonio tenía'l control de Bolonia, Parma y Regium, y les sos fuercies taben delantre de Mutina. Hirtius ocupa Claterna y Octavio Forum Cornelii (Imola). Dempués ocupen Bolonia, y averáronse a Mutina pero nun pudieron comunicase con Brutu. Mientres Pansa y cuatro lexones avanzaba cuando foi atacáu por Antonio en Forum Gallorum a unos 12 km de Mutina, na vía de Bolonia. Na batalla, Pansa foi mancáu de muerte, pero la llegada pol lladral del cónsul Hirtius, qu'atacó a Antonio por sorpresa, provoca la so completa derrota, y tuvo que retirase del campu de batalla a Mutina. Unos díes dempués una segunda batalla (27 d'abril de 43 e. C.) so les muralles de la ciudá, causó la muerte de Hirtius pero les fuercies d'Antonio fueron otra vegada derrotaes y tuvo qu'abandonar el sitiu y retiróse escontra l'oeste.
Nesti tiempu Cicerón referir a ella como «firmissima et splendissima populi Romani colonia». Mela diz que Bolonia, Patavium y Mutina yeren les ciudaes más opulentas d'esta parte d'Italia.
Mutina tomó'l partíu d'Otón l'añu 69 y los senadores de la ciudá restaron en Roma mientres Otón atopaba les fuercies de Vitelio.
En 312, Mutina foi prindada por Constantín I el Grande mientres la so guerra con Majencio. El 377 fueron establecíos na ciudá los restos de la tribu de los taifali, sometida polos romanos, por orde del emperador Graciano. Un indicativu de que la decadencia y la falta de población empezaren.
Alta Edá Media
San Ambrosio describe pocu dempués la ciudá, la de Regium, y otres n'estáu de ruina y decadencia y los sos territorios afaraos y ensin cultivar. En 452 la rexón foi afarada por Atila. Pasó a los ostrogodos y dempués a los lombardos.
Foi incluyida nes posesiones de los francos nel sieglu VIII y nel sieglu IX forma un condáu alministráu polos sos obispos y la segunda metá de condes seculares colos que forma parte de Toscana.
Baxa Edá Media
Nel sieglu X convirtiérase nuna ciudá pequeño y probe, les canales y ríos abandonaos anubrieren la rexón y la metá de la ciudá atópase en ruines y el restu taba anubiertu.
Entró dientro del heriedu de la famosa Matilde de Canossa hasta 1115 nel que manda estos dominios a la Ilesia Católica que toma'l poder de la ciudá, estableciéndose como n'otres ciudaes la comuña, y dempués el señoríu. En 1312 pasó a Mantua y en 1327 foi incorporada a los dominios del Papa.
El periodu comunal foi floreciente: Módena arriquecer con monumentos de los más significativos del arte románico, formó parte de la Lliga Lombarda y fundóse el Studio, que anduvo a la tema cola Universidá de la cercana Boloña.
Héctor Panico consiguió'l poder en 1328 y dexó pasu a los Pio (Guiu Pio y Manfred Pio) siendo los Este señores de Ferrara en 1336. El señor de Ferrara, de la casa d'Este, recibe'l títulu de duque de Módena en 1452. En 1598, los Este pierden el control de Ferrara y camuden la so corte a Módena.
Módena ye un importante centru industrial. La ciudá allugar nel corazón de la <<Motor Valley>> que forma un conxuntu de grupos industriales prestíos según numberosos circuitos y museos. Les empreses Lamborghini, Pagani, Ferrari y Maserati tienen la so sede dientro d'un radiu de 20 quilómetros alredor de Módena.
La sede de Lamborghini asitiar en Sant' Agata Bolognese, cerca de Bologna.
La firma de Maserati asitiar nel centru de Módena.
La compañía De Tomaso tamién tuvo la so sede en Módena.
Enogastronomía
Allugáu na llanura Padana, el territoriu modenés dispón d'importantes riqueces gustatives.
El so productu líder ye'l vinagre balsámicu producíu nos dominios agrícoles na redolada de Módena. La base de la so ellaboración son les uves collechaes nos viñeos de la provincia.
El Lambrusco, vinu arrosao burbujeante, tien como orixe les viñes cercanes de Módena y Reggio Emilia.
Amás, Módena ye la tierra del quesu Parmigiano Reggiano y Xamón de Módena.
Y xunto con Bologna, Módena comparte'l llugar d'orixe de la pasta Tortellini.
Nel centru-ciudá ye posible tastiar les distintes especialidaes culinaries de los restoranes tradicionales, y pa los epicúreos, el restorán del Chef Massimo Bottura, que cunta con tres tenedores na guía Michelin, amás de llograr el tercer puestu en <<The World's 50 Best Restaurants>> del añu 2013.
Turismu
El sector del turismu en Módena ta en desenvolvimientu. Efeutivamente, los turistes vienen pa visitar los edificios del cascu históricu y quieren tastiar los productos típicos italianos.
Ye una rexón fayadiza pa los aficionaos al motor. Amás de los eventos populares como la Millemiglia y Modena terra di motori, dellos socios de clubes d'autos prestixosos axúntense de cutiu en Módena p'atopase y compartir el prestar de los coches.
La ciudá de Módena ta dispuesta a acoyer seminarios, feries, congresos… siempres dientro d'un marcu profesional.
Monumentos y patrimoniu
El Duomo de Módena, la Torre Ghirlandina y la Piazza Grande tán incluyíos dende 1997 dientro del Patrimoniu mundial de la UNESCO. L'arquiteutu Lanfranco y l'escultor Wiligelmo alzaron el Duomo nel sieglu XII per San Geminiano, obispu de Módena y Santu Patrón de la ciudá. Ente 1179 y 1319 construyóse la torre Ghirlandina asociada col Duomo. El so nome de Ghirlandina -guirlanda- resulta de la so forma y recuerda la torre Giralda de Sevilla.
Mientres más de dos sieglos, la Casa d'Esta familia Esti tenía como sede'l Palazzo Ducale -palaciu ducal-. Anguaño, esti palaciu recibe l'Academia militar.
El Palazzo Comunale –conceyu- que la so la fachada ta na Piazza Grande toma un conxuntu d'edificios más antiguos. Dientro del edificiu atopa la Secchia rapita –el cubu raptáu- unu de los símbolos de la ciudá. La estatua de la Bonissima, símbolu de bondá, ta posada na esquina esterior del Palazzo Comunale.
Iglesias. Módena ye una ciudá rica n'ilesies, cúntense más de quince nel cascu históricu. Tamién ye importante nomar a la ilesia de Santa Maria Pomposa, la ilesia del Votu o la ilesia de San Vicenzo. Esiste tamién una sinagoga allugada cerca del Palazzo Comunale.
Nel mercáu Albinelli axúntense acaldía productores locales de vinagre balsámicu, xamón curdo o quesu, ente otros.
El teatru municipal Luciano Pavarotti tien un aforu de más de 900 persones.
Nel Parque Novi Sad destaquen muertes de la dómina romana.
Museos
El Palaciu de los museos estremar en delles partes. La biblioteca Esti caltién llibros del periodu ente'l sieglu XIV y XVI, ente ellos, la famosa Biblia de Borso d'Esti. La Galería Estense espón obres, pintures y escultures que pertenecieron a los duques Esti, como la Virxe y el Neñu del Correggio, según obres de Velázquez y d'El Greco. El muséu lapidario romanu'l muséu lapidario Este y otres muestres d'arte atópense tamién nesti Palaciu.
Casar-Muséu Enzo Ferrari, so una cúpula mariella que paez a un capó de coche, exhibe les distintes etapes de la vida d'Enzo Ferrari, famosu pilotu y fundador de la marca epónima.
El Museo Ferrari ta allugáu en Maranello, a unos 20 quilómetros del centru de Módena. El muséu espón toes la xeneraciones de coches col caballu encastronáu.
Dientro del Palaciu Santa Margherita, el muséu del adesivu espón les coleiciones de Giuseppe Panini, el fundador del editorial d'álbumes Panini.
El muséu Panini Maserati espón una importante coleición de coches.
El muséu del Duomo, la galería cívica, la fundación fotográfica de Módena, el muséu del balonvolea... son otros de los museos abiertos al públicu.
Casa-Muséu Luciano Pavarotti
Eventos
Modena terra di motori
Cada añu na metá del mes de xunu, Módena terra di motori in centro storico xunta a los principales actores de la <<Motor Valley>>, Lamborghini, Ferrari, Maserati, Pagani - nes places y les cais del cascu históricu de la ciudá. Mientres esti eventu, los clubes de coches y motos cada vez más prestixosos arrexuntar pa formar un verdaderu muséu a cielu abiertu.
El Mille Miglia ye un eventu añal una y bones la carrera histórica que tenía llugar ente 1927 y 1957 pasa tou los años por Módena. Los únicos modelos de coche que pueden participar son los que participaron na verdadera carrera.
Festival de filosofía
En setiembre entámase'l festival de filosofía en Módena, Carpi y Sassuolo. El festival propón delles actividaes como muestres, proyeición de películes, clases maxistrales o alderiques en redol a temes variaes como la naturaleza, la humanidá, l'amor o l'allegría.
Demografía
Gráfica d'evolución demográfica de Módena ente 1861 y 2001
Conocer en munchos llugares d'Europa'l vinagre que, procedente d'esta ciudá, fíxose famosu polos sos especiales carauterístiques pa usu culinariu.
Sismografía
En mayu de 2012 produciéronse dellos terremotos na zona, siendo particularmente intensu'l que solmenó la ciudá y contorna el 29 de mayu, causando siquier 16 muertos, 350 mancaos y cuantiosos daños materiales.
.svg)
