PROFILPELAJAR.COM

Tsjetsjnies ; Нохчийн Мотт / Noxçiyn Mott / نَاخچیین موٓتت / ნახჩიე მუოთთ; Nokhchiin mott
Uitspraak:	[ˈnɔx.t͡ʃiːn mu͜ɔt]
Gepraat in:	Rusland
Gebied:	Tsjetsjnië
Totale sprekers:	1,5 miljoen
Taalfamilie:	Noordoos-Kaukasies; Nach; Wainach; Tsjetsjnies
Skrifstelsel:	Cyrilliese alfabet; Latynse alfabet
Amptelike status
Amptelike taal in:	Rusland Tsjetsjnië; Dagestan;
Gereguleer deur:	geen
Taalbedreigingstatus
	Uitgesterf; EXUitgestorwe taal Bedreig; CRKrities bedreigde SEErg bedreigde DEBedreigde VUKwesbare Veilig ; NE Nie bedreig nie Dit is 'n kwesbare taal volgens die UNESCO-wêreldatlas van bedreigde tale.
Taalkodes
ISO 639-1:	ce
ISO 639-2:	che
ISO 639-3:	che
	Nota: Hierdie bladsy kan IFA fonetiese simbole in Unicode bevat.

Hierdie artikel handel oor die taal. Vir die etniese groep, sien Tsjetsjniërs.

Tsjetsjnies (Нохчийн Мотт / Noxçiyn Mott / نَاخچیین موٓتت / ნახჩიე მუოთთ, Nokhchiin mott, [ˈnɔx.t͡ʃiːn mu͜ɔt]) word deur 1,5 miljoen mense wêreldwyd gepraat, maar veral in Tsjetsjnië, Rusland, waar dit ’n amptelike taal is. Dit is saam met Ingoesjeties en Bats lid van die Nach-tak van die Noordoos-Kaukasiese taalfamilie. Daar is verskeie dialekte.

Grammatika

Tsjetsjniese selfstandige naamwoorde val in ses klasse of geslagte, elk met ’n spesifieke voorvoegsel waarmee die werkwoord of byvoeglike naamword ooreenstem. Werkwoorde word nie beïnvloed deur die getal van die onderwerp nie.

Daar is agt naamvalle (nominatief, genitief, datief, ergatief, instrumentaall, substantief, komparatief en lokatief) en ’n hele paar agtersetsels om die rol van die selfstandige naamwoord in die sin aan te dui.

Skryfstelsels

Verskeie inskripsies in die Georgiese alfabet is in die bergagtige dele van Tsjetsjnië gevind, maar almal was nie in Tsjetsjnies nie. Later is ’n Arabiese skryfstelsel ontwikkel wat onder meer in 1910, 1920 en 1922 hersien is. Terselfdertyd is ’n alfabet ontwikkel met Cyrilliese, Latynse en Georgiese letters wat vir akademiese doeleindes gebruik is. In 1911 is dit ook hersien, maar dit het nooit onder die Tsjetsjniërs self gewild geword nie.

Die Latynse alfabet is van 1925 af gebruik, maar van 1938 tot 1992 is net die Cyrilliese alfabet gebruik:

Cyrillies	Naam	Mod. Latyns	Naam	IPA
А а	а	A a	a	/ə/, /ɑː/
Аь аь	аь	Ä ä	ä	/æ/, /æː/
Б б	бэ	B b	be	/b/
В в	вэ	V v	ve	/v/
Г г	гэ	G g	ge	/ɡ/
ГӀ гӀ	гӀа	Ġ ġ	ġa	/ɣ/
Д д	дэ	D d	de	/d/
Е е	е	E e	e	/e/, /ɛː/, /je/, /ie/
Ё ё	ё	yo		/jo/ etc.
Ж ж	жэ	Ƶ ƶ	ƶe	/ʒ/, /dʒ/
З з	зэ	Z z	ze	/z/, /dz/
И и	и	I i	i	/ɪ/
Ий ий		Ii ii		/iː/
Й й (я, ю, е)	доца и	Y y	doca i	/j/
К к	к	K k	ka	/k/
Ккх ккх		Kk kk		/kː/
Кх кх	кх	Q q	qa	/q/
Кхкх кхкх		Qq qq		/qː/
Къ къ	къа	Q̇ q̇	q̇a	/qʼ/
КӀ кӀ	кӀа	Kh kh	kha	/kʼ/
Л л	лэ	L l	el	/l/
М м	мэ	M m	em	/m/
Н н	нэ	N n	en	/n/
О о	о	O o	o	/o/, /ɔː/, /wo/, /uo/
Оь оь	оь	Ö ö	ö	/ɥø/, /yø/
П п	пэ	P p	pe	/p/
Пп пп		Pp pp		/pː/
ПӀ пӀ	пӀа	Ph ph	pha	/pʼ/
Р р	рэ	R r	er	/r/
РхӀ рхӀ		Rh rh		/r̥/
С с	сэ	S s	es	/s/
Сс сс		Ss ss		/sː/
Т т	тэ	T t	te	/t/
Тт тт		Tt tt		/tː/
ТӀ тӀ	тӀа	Th th	tha	/tʼ/
У у	у	U u	u	/uʊ/
Ув ув		Uu uu		/uː/
Уь уь	уь	Ü ü	ü	/y/
Ф ф	фэ	F f	ef	/f/
Х х	хэ	X x	xa	/x/
Хь хь	хьа	Ẋ ẋ	ẋa	/ʜ/
ХӀ хӀ	хӀа	H h	ha	/h/
Ц ц	цэ	C c	ce	/ts/
ЦӀ цӀ	цӀа	Ċ ċ	ċe	/tsʼ/
Ч ч	чэ	Ç ç	çe	/tʃ/
ЧӀ чӀ	чӀа	Ç̇ ç̇	ç̇e	/tʃʼ/
Ш ш	шэ	Ş ş	şa	/ʃ/
Щ щ	щэ
(Ъ) ъ	чӀогӀа хьаьрк	Ə ə	ç̇oġa ẋärk	/ʔ/
(Ы) ы	ы
(Ь) ь	кӀеда хьаьрк
Э э	э	E e	e	/e/ etc.
Ю ю	ю	yu		/ju/ etc.
Юь юь	юь	yü		/jy/ etc.
Я я	я	ya		/ja/ etc.
Яь яь	яь	yä		/jæ/ etc.
Ӏ Ӏ	Ӏа	J j	ja	/ʡ/, /ˤ/