Maine Coon hay mèo lông dài Mỹ là một nòimèo nhà có đặc điểm kiểu hình đặc trưng và có kỹ năng săn mồi đáng nể. Nó là một trong những nòi mèo tự nhiên cổ xưa nhất ở Bắc Mỹ[1], là nòi bản địa của bang Maine[2] và được bang này chọn là động vật đại diện cho mình[3][4].
Nguồn gốc thật sự cũng như thời gian chính xác mà mèo Maine Coon được đưa tới Hoa Kỳ chưa được biết tới rõ ràng và nhiều giả thuyết đã được đặt ra về vấn đề này. Maine Coon từng có thời thịnh vượng trong các cuộc thi mèo vào cuối thế kỷ 19, tuy nhiên đến đầu thế kỷ 20 khi các nòi mèo lông dài khác được du nhập vào Hoa Kỳ thì vị trí của Maine Coon bắt đầu tụt dốc. Vào khoảng thời gian gần đây, danh tiếng của mèo Maine Coon lại bắt đầu khởi sắc và trong thời gian hiện tại nó là một trong những nòi mèo phổ biến nhất trên thế giới.
Đặc điểm nổi bật của mèo Maine Coon là cấu trúc xương lớn, cơ thể hình chữ nhật và bộ lông dài bồng bềnh. Maine Coon có thể có nhiều màu lông khác nhau và nổi tiếng bởi trí thông minh của chúng[5] cũng như tính tình hiền lành.[6] Các bệnh tật như trương phình cơ tim và loạn phát triển hông được ghi nhận có tồn tại ở nòi, tuy nhiên các biện pháp y học có thể giúp làm giảm tần số của những vấn đề trên.
Lịch sử
Nguồn gốc
Nguồn gốc của nòi mèo Maine Coon cho đến nay vẫn chưa được rõ ràng.[7] Những thông tin về xuất xứ của nòi mèo này chủ yếu là những giả thuyết cũng như các truyện kể dân gian. Một trong những truyện kể như vậy nói rằng vương hậu Pháp Maria Antonia của Áo trước khi bị xử tử đã lập kế hoạch trốn thoát với sự giúp đỡ của Thuyền trưởngSamuel Clough. Bà đem lên chiếc tàu của Clough một số vật dụng quý nhất của mình trong đó có 6 chú mèo cưng thuộc giống mèo Ankara. Mặc dù Maria Antonia của Áo đã không thể thoát khỏi cái chết, những chú mèo của bà đã du hành an toàn đến bờ biển Wiscasset, Maine; tại đây chúng lai giống với những con mèo lông ngắn địa phương và cho ra đời nòi mèo Maine Coon.[8]
Mặt của một con mèo Maine Coon
Một chuyện kể khác nói rằng khi Thuyền trưởng Charles Coon cập cảng ở New England, những chú mèo lông dài trên tàu của ông cũng "đổ bộ" lên đất liền và giao phối với những con mèo hoang địa phương. Những cá thể mèo con sinh ra được gọi là "mèo của Coon"[9] và thế là nòi mèo Maine Coon ra đời.
Có một truyền thuyết dựa trên kiểu hình và đặc tính của Maine Coon - mặc dù xét về mặt di truyền là không thể[10] - là việc mèo Maine Coon là sản phẩm của sự lai giống mèo nửa hoang với gấu trúc Bắc Mỹ. Thuyết này bắt nguồn từ màu lông của mèo Maine Coon: chủ yếu là màu nâu kiểu mèo khoang và chiếc đuôi với lông dài như bồng bềnh.[11] Một giả thuyết khác là mèo Maine Coon ra đời từ sự giao phối của mèo nhà với linh miêu, thuyết này cho rằng đó là nguyên nhân của chòm lông nằm trên đỉnh tai của Maine Coon.[9]
Giả thuyết được chấp nhận rộng rãi hiện nay là Maine Coon là sản phẩm của việc lai giống giữa mèo nhà lông ngắn địa phương với mèo lông dài do các thủy thủ người Viking mang tới vào thế kỷ 11 hoặc những thủy thủ người Anh thời cận đại (có thể bao hàm cả Thuyền trưởng Coon trong truyền thuyết) đem lại.[11][12] Giả thuyết về nguồn gốc Viking được đặt ra do sự tương quan kỳ lạ giữa Maine Coon với mèo rừng mưa Na Uy - một giống mèo nhà cũng được cho là hậu duệ của những chú mèo đồng hành với các thủy thủ Viking.[13][14]
Danh tiếng
Cosey, một con mèo Maine Coon chiến thắng trong cuộc thi mèo đầu tiên ở Hoa Kỳ vào ngày 8 tháng 5 năm 1895
Tác phẩm văn học đầu tiên nói về mèo Maine Coon xuất hiện vào năm 1861 khi một chú mèo Maine Coon lông trắng đen mang tên Thuyền trưởng Jenks của Horse Marine xuất hiện trong một tác phẩm của F.R. Pierce, người viết một chương về mèo Maine Coon trong quyển "Sách về Mèo" (The Book of the Cat - 1903) của Frances Simpson và cũng là chủ nhân của một số con mèo Maine Coon.[15] Vào cuối thập niên, các nông dân ở Maine thường kể những câu chuyện về mèo của họ và bắt đầu tổ chức cuộc thi "Mèo Coon vô địch của bang Maine" (Maine State Champion Coon Cat) tại những kỳ hội chợ địa phương ở Skowhegan, Maine.[9]
Vào năm 1895, chừng một tá con mèo Maine Coon xuất hiện trong một buổi trình diễn mèo ở Boston, Hoa Kỳ.[16] Vào ngày 8 tháng 5 năm 1895, buổi biểu diễn mèo đầu tiên ở Bắc Mỹ được tổ chức ở nhà thi đấuMadison Square Garden ở Thành phố New York. Một con mèo Maine Coon cái, lông khoang màu nâu tên là Cosey của bà E. N. Barker tham dự cuộc thi và giành ngay giải Vòng cổ và huy chươngbạc cùng danh hiệu "Best in Show".[17] Giải thưởng được trao bởi quỹ của Hiệp hội người yêu mèo (Cat Fanciers' Association - CFA) với sự tài trợ từ National Capital Cat Show. Vòng cổ bạc này hiện vẫn còn được lưu trữ ở Trụ sở Trung tâm của CFA tại Thư viện kỷ niệm Jean Baker Rose.[9]
Vào đầu thế kỷ 20, vị trí của Maine Coon dần dần đi xuống do sự cạnh tranh khốc liệt của các nòi mèo lông dài ngoại nhập như mèo Ba Tư đến từ Trung Á. Kể từ chiến thắng ở cuộc thi đấu mèo năm 1911 tại Portland, Oregon, suốt 40 năm mèo Maine Coon không giành được một giải thưởng nào và cũng ít được thấy sau đó. Sự xuống dốc của Maine Coon trở nên trầm trọng tới mức vào thập niên 1950 nòi mèo đã bị tuyên bố là tuyệt chủng, mặc dù lời tuyên bố này bị đánh giá là phóng đại và hấp tấp. Để cứu lấy nòi mèo này, Câu lạc bộ mèo Maine Trung tâm (Central Maine Cat Club - CMCC) đã được thành lập vào thập niên 1950 bởi Alta Smith và Ruby Dyer. Suốt 11 năm sau đó, CMCC đã tổ chức các cuộc thi mèo cũng như các buổi triển lãm về hình ảnh của nòi mèo và được ghi nhận là tổ chức đầu tiên thành lập nên tiêu chuẩn nòi giấy trắng mực đen cho mèo Maine Coon.[9]
Mèo Maine Coon đã bị CFA từ chối tư cách nòi tạm thời ba lần liên tiếp - một trong ba bước để CFA công nhận một nòi mèo chính thức và tư cách tham gia dự thi của nó[18] - vì vậy điều này đã dẫn tới sự thành lập của Câu lạc bộ Maine Coon (Maine Coon Cat Club) vào năm 1973. Cuối cùng, tư cách nòi tạm thời của Maine Coon đã được CFA công nhận vào ngày 1 tháng 5 năm 1975 và tư cách tham gia cuộc thi được công nhận vào cùng ngày năm sau. Hai thập niên kế tiếp chứng kiến sự thăng tiến của mèo Maine Coon với những chiến thắng ở các giải thi đấu mèo cũng như sự tăng tiến của vị trí trên bảng xếp hạng quốc gia. Vào năm 1985, bang Maine chính thức tuyên bố Maine Coon là loài mèo đại diện cho bang này.[19] Hiện nay, Maine Coon là nòi mèo phổ biến thứ hai tính theo số mèo con được đăng ký tại CFA. Vị trí thứ nhất thuộc về mèo Ba Tư.[9]
Mô tả
Maine Coons là một trong những nòi mèo nhà to lớn nhất. Con đực cân nặng vào khoảng 15 đến 25 lb (6,8 đến 11,3 kg) còn khối lượng con cái dao động từ 10 đến 15 lb (4,5 đến 6,8 kg).[20] Chiều cao của mèo trưởng thành có thể dao động trong khoảng 10 và 16 in (25 và 41 cm) và chiều dài có thể lên tới 40 in (100 cm) (tính cả đuôi với chiều dài có thể lên tới 14 in (36 cm))[21]. Đuôi của mèo Maine Coon khá dài, thon hình búp măng và có lông dày và dài, nhìn giống như đuôi của gấu trúc Bắc Mỹ. Cơ thể chúng khá rắn chắc và vạm vỡ, cần thiết để nâng đỡ trọng lượng lớn của chúng, và bộ ngực thì rộng. Mèo Maine Coon có cơ thể hình hộp chữ nhật và trưởng thành thể chất khá muộn: thông thường con vật chỉ đạt được kích thước tối đa khi vào khoảng 3 tới 5 tuổi trong khi các nòi mèo khác chỉ cần 1 tuổi để trưởng thành thể chất.[22]
Vào năm 2010, Sách Kỷ lục Guinness ghi nhận một con mèo Maine Coon thuần chủng tên là "Stewie" là cá thể mèo có chiều dài lớn nhất: 48,5 in (123 cm) tính từ đầu mũi tới chót đuôi.[23][24]
Maine Coon là giống mèo có bộ lông dài hoặc trung bình, mềm và mượt - mặc dù kết cấu lông có thể thay đổi tùy con. Đầu và vai mèo có lông ngắn hơn trong khi lông bụng và sườn thì dài hơn mặt bằng chung, một số cá mèo cũng có phần lông dài mọc quanh cổ tựa như bờmsư tử. So với các nòi mèo lông dài khác thì Maine Coon không yêu cầu phải được chủ chải chuốt nhiều do chúng tự chăm sóc lấy lông của mình đồng thời lớp lông lót có mật độ không cao. Bộ lông thay đổi theo mùa,[25] cụ thể lông mọc dày hơn vào mùa đông và mỏng đi vào mùa hè. Do kích thước lớn, móng của mèo Maine Coon cũng rất lớn và có nhiều trường hợp con vật dùng bộ móng đồ sộ của mình để bấu chặt vào tường.
Giống như nhiều nòi mèo khác, Maine Coon có thể có nhiều màu lông khác nhau. Màu lông có thể bao gồm những kiểu lai như màu sôcôla, màu hoa oải hương, màu kiểu mèo Xiêm hay màu muối tiêu, tuy nhiên tiêu chuẩn nòi không chấp nhận các kiểu màu này.[9] Bộ lông thông dụng nhất là màu nâu kiểu mèo khoang.[26] Tất cả các màu mắt đều được chấp nhận; tuy nhiên đối với mèo Maine Coon không có bộ lông trắng, các kiểu mắt xanh hay kiểu mỗi mắt một màu thì không được chuẩn y.[25]
Mèo khoang giống Maine Coon lông xám bạc trong tuyết.
Mèo Maine Coon có một số đặc điểm thể chất giúp thích nghi trong khí hậu lạnh giá. Bộ lông dày và không thấm nước của chúng dài và bờm xờm hơn ở mặt dưới và xùng sau lưng nhằm bảo bọc chúng tốt hơn khi con vật di chuyển hoặc ngồi trên các bề mặt ướt của tuyết và băng.[27] Chiếc đuôi dài và nhiều lông có khả năng chống chịu tốt trước sự sinking trong tuyết và có thể được cuộn quanh mặt để che gió, tuyết và cuộn thành vòng tròn sau lưng để làm một cái đệm ngồi giữ ấm trên các bề mặt lạnh của băng tuyết.[28][29] Móng vuốt lớn đặc biệt đối với các cá thể Maine Coon mắc tật tật dư ngón[30] giúp mèo di chuyển tốt hơn trên tuyết, đóng vai trò giống như những chiếc giày đi tuyết.[27] Những chùm lông dài giữa ngón có tác dụng giữ ấm và cũng giúp cho việc di chuyển trên tuyết bằng việc cung cấp cho ngón chân có thêm những cấu trúc phụ mà không làm tăng quá nhiều khối lượng.[29] Đôi tai mọc lông dày với những chòm lông dài mọc phía trong tai tạo thêm một lớp lông giữ ấm cho cơ quan này.[27]
Nhiều cá thể mèo Maine Coon ở New England có đặc điểm là nhiều ngón chân hơn bình thường.[27] Trong khi một số nguồn cho rằng từng có thời điểm đến 40% số mèo Maine Coon tại Maine mắc phải chứng dư ngón, ít có bằng chứng nào ủng hộ những thông tin như vậy.[31] Thật ra mèo Maine Coon dư ngón rất ít khi xuất hiện trong các cuộc thi mèo vì đây là đặc điểm không được chấp nhận theo tiêu chuẩn thi.[32] Đặc điểm dư ngón này do một gien trội nằm trên nhiễm sắc thể thường quy định[33] và không gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng nào cho sức khỏe của con vật.[34] Tuy nhiên đặc điểm dư ngón này hiện gần như tuyệt tích bởi chọn lọc nhân tạo vì những con mèo dư ngón sẽ bị đánh rớt trong các kì thi.[35] Một số người gây giống và tổ chức tư nhân hiện đang cố gắng bảo tồn đặc điểm dư ngón này của Maine Coon.
Mèo Maine Coon được gọi là "người khổng lồ dịu dàng"[6] và có trí thông minh cao hơn mặt bằng chung vì vậy chúng tương đối dễ huấn luyện.[5] Chúng được cho là trung thành với chủ và cảnh giác cao - mặc dù không hung dữ - với người lạ, tuy nhiên khá độc lập và không có thói quen bám dính vào chủ.[28] Chúng cũng không phải là dạng mèo dễ dãi nhưng với tính khí hiền lành thì Maine Coon không tỏ ra khó chịu với sự có mặt của các vật nuôi khác và của trẻ em. Chúng cũng là nòi mèo thích chơi giỡn, trong đó con đực tỏ ra quê kệch hơn và con cái thì chững chạc hơn, nhưng nhìn chung là dễ mến.[27] Nhiều cá thể Maine Coon tỏ ra thích nước[28] và một số ý kiến cho rằng đặc tính này bắt nguồn từ việc tổ tiên của chúng thường xuyên ở trên tàu trong các chuyến hải hành.[7] Một tính cách nổi bật khác của Maine Coon là hay kêu, bao gồm việc kêu meo meo, chattering, chirping, và hay "nói chuyện" (nhất là "trả lời" lại chủ).[36]
Số liệu về bảo hiểmvật nuôi ở Thụy Điển xếp tuổi thọ trung bình của mèo Maine Coon vào khoảng trên 12,5 năm.[37] Mèo Maine Coon nhìn chung là một nòi khỏe mạnh và chống chịu tốt vốn đã thích nghi với môi trường và khí hậu ở những vùng như New England. Mối nguy lớn nhất về sức khỏe đối với Maine Coon là bệnh trương phình cơ tim, loại bệnh tim mạch phổ biến nhất ở mèo, bất kể là mèo nòi thuần chủng hay mèo tạp. Ở Maine Coon, chứng bệnh này được xem là một tính trạng trội quy định bởi gien trên nhiễm sắc thể thường. Mèo lớn tuổi thường dễ mắc bệnh hơn là mèo trẻ.[38] Trương phình cơ tim là một dạng bệnh nặng dần lên và có thể dẫn đến suy tim, liệt chân sau (do tắc mạch bởi máu đông bắt nguồn từ tim), hoặc đột tử.[39] Một đột biến đặc trưng gây ra trương phình cơ tim được nhận diện ở những con mèo Maine Coon khiến người ta phải tiến hành thử nghiệm cho đột biến này.[40] Trong tất cả những con mèo Maine Coon được thử nghiệm với đột biến MyBPC tại Phòng thí nghiệm Di truyền Tim mạch Thú y ở Trường Dược Thú y tại Đại học bang Washington, khoảng một phần ba cá thể cho kết quả dương tính.[41] Không phải tất cả những con mèo dương tính đều sẽ có các triệu chứng lâm sàng của bệnh và một số cá thể mèo âm tính thì có, và điều này có nghĩa là rất có khả năng trương phình cơ tim còn do một gien đột biến khác góp sức gây ra nữa.
Một bệnh phổ biến khác là teo cơ cột sống, cũng là bệnh di truyền với hậu quả gây ra là sự suy giảm về số lượng của các tế bào thần kinh ở tủy sống có chứng năng điều khiển các cơ ở thân và chi. Triệu chứng thường được thấy khi mèo được 3-4 tháng tuổi và hậu quả gây ra là teo cơ, muscle weakness và giảm tuổi thọ. Gien gây ra teo cơ cột sống có thể được phát hiện qua một thử nghiệm.[42]
Mèo Maine Coon con 75 ngày tuổi.
Loạn phát triển hông là một bệnh về rối loạn khớp hông có thể gây ra tàn tật ở chi cũng như viêm khớp. Thường những con mèo đực của các giống mèo to và to xương tỉ như mèo Ba Tư và Maine Coon là bệnh nhân của chứng này. Chứng này ở mèo cũng tương tự như ở chó nhưng do kích thước và cân nặng nhỏ hơn nên mèo cũng ít bị bệnh hơn là chó.[43] Kết quả chụng X-quang của Quỹ chỉnh hình động vật (Orthopedic Foundation for Animals - OFA) từ năm 1974 đến 2011 cho thấy 24,3% số mèo Maine Coon trong dữ liệu của họ mắc chứng loạn phát triển hông. Maine Coon cũng là nòi mèo duy nhất nằm trong danh sách này của OFA.[44]
Bệnh thận đa u nang cũng là một bệnh nặng dần lên với tiến triển chậm tồn tại ở mèo Maine Coon; trước đây bệnh này được cho rằng chỉ xuất hiện ở mèo Ba Tư hay các nòi liên quan. Triệu chứng thường xuất hiện ở mèo 7 tuổi và hậu quả của bệnh thì không thể khắc phục được. Thận đa u nang thường dẫn tới suy thận và là bệnh di truyền, vì vậy sàng lọc và kiểm tra, thử nghiệm cẩn thận là phương pháp duy nhất để ngăn ngừa loại bệnh này.[42]
^Adamson, Eve. “State and Maine”. Popular Cats Series. BowTie Magazines. 2: 6. |ngày truy cập= cần |url= (trợ giúp)
^Simpson, Frances (1903). Chapter 28: Maine Cats(PDF). Cassell & Company, Limited. tr. 325–331. Bản gốc(pdf) lưu trữ ngày 4 tháng 1 năm 2011. Truy cập ngày 27 tháng 10 năm 2008. The Book of the Cat
^“Title 1, § 217: State Cat”. Maine State Legislature. Truy cập ngày 7 tháng 12 năm 2008. The state cat shall be the Maine Coon Cat.
^Joanne Mattern & Pedley, Carol A. (2000). The Maine Coon Cat. Minnesota: Capstone Press. tr. 4. ISBN0736805656.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (liên kết)
^Rebecca Gompf;Kittleson, Mark; Little, Susan. “Feline Hypertrophic Cardiomyopathy”. Cat Fanciers' Association. Bản gốc lưu trữ ngày 13 tháng 5 năm 2008. Truy cập ngày 24 tháng 11 năm 2008.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (liên kết)
