Lý Triện

Lý Triện
Sinh?
Làng Bái Đôi, huyện Lôi Dương,Thanh Hoá, Đại Việt
Mất1427
Quốc tịchĐại Việt
ThuộcQuân đội Đại Việt
Quân chủngKhởi nghĩa Lam Sơn
Năm tại ngũ1418-1427
Cấp bậcThiếu uý (1424)
Tham chiếnTrận Tốt Động - Chúc Đông, Vây thành Đông Quan (1427)
Tặng thưởngNhập nội tư mã(1428); Thái bảo, Kỳ quận công và sau đó là Tây Kỳ vương.(1484)
Người thânCon trai Lê Lăng

Lý Triện (李篆, ?-1427) là công thần khai quốc nhà Lê sơ trong lịch sử Việt Nam, người làng Bái Đô, huyện Lôi Dương,Thanh Hoá, Việt Nam. Ông tham gia nghĩa quân Lam Sơn dưới cờ Lê Lợi từ những ngày đầu, lập nhiều chiến thắng ở Thanh Hoá, Nghệ An và miền Bắc, tiêu biểu nhất là trận Tốt Động-Chúc Động khi ông và Đinh Lễ, Nguyễn Xí phá tan quân Minh do tổng binh Vương Thông chỉ huy. Sử gia Ngô Sĩ Liên cho rằng ông cùng với Đinh Lễ là những vị tướng giỏi nhất của nghĩa quân Lam Sơn[1]

Nguồn gốc và giáo dục

Lý Triện người làng Bái Đôi, huyện Lôi Dương,Thanh Hoá, Việt Nam, cha ông là Lý Ba Lao[2]. Ông được mô tả là tài năng, dũng lược hơn người.[3]

Tham gia khởi nghĩa Lam Sơn

Lý Triện là người tham gia khởi nghĩa Lam Sơn từ ngày đầu, giúp Lê Lợi trong thời gian khó khăn nhất của cuộc khởi nghĩa. Năm 1418, tướng Minh là Lý Bân và Phương Chính mang quân qua Quỳ Châu vào Mường Thôi đánh quân Lam Sơn. Lý Triện cùng Lê Lý, Phạm Vấn mang quan ra chặn địch, phối hợp với quân chủ lực của Lê Lợi phục binh đánh bại quân Minh ở Bồ Mộng.[4]

Năm 1422, quân Minh huy động thêm quân nước Ai Lao (Lào) hai đường đánh tới, Lê Lợi rút về Sách Khôi. Quân địch dồn đại binh kéo tới bao vây. Lý Triện được lệnh cùng Lê Lĩnh, Phạm Vấn mang quân ra tử chiến, chém được tướng địch là Phùng Quý và hơn 1000 quân, bắt được hơn 100 ngựa, Mã Kỳ và Trần Trí thua chạy về Đông Quan (Hà Nội), quân Ai Lao cũng bỏ chạy[5].Năm 1423, quân Lam Sơn bị địch vây tuyệt lương mấy tháng. Lý Triện vẫn theo sát Lê Lợi tuần tra vỗ về tướng sĩ không hề trễ nải.

Tiến quân ra Bắc

Sau thời kỳ giảng hoà với quân Minh để củng cố thực lực, năm 1424, quân Lam Sơn và quân Minh khai chiến trở lại. Năm 1425, quân Lam Sơn vây đánh Nghệ An, Lê Triện làm hậu viện cho Đinh Lễ ra đánh úp Tây Đô (Thanh Hoá). Lê Triện đi đường tắt đánh bại quân Minh, địch phải rút vào cố thủ trong thành. Ông được phong làm Thiếu uý.

Tháng 8 năm 1426, Lê Lợi chia quân cho các tướng làm 3 cánh bắc tiến. Phạm Văn Xảo, Đỗ Bí, Trịnh Khả, Lê Triện mang 3000 quân, 1 thớt voi ra phía Tây bắc, Lưu Nhân Chú, Bùi Bị ra phía Đông bắc; Đinh Lễ, Nguyễn Xí ra đánh Đông Quan.

Tiến theo đường tắt đến gần Đông Quan, cánh quân của Lê Triện gặp tham tướng quân Minh là Trần Trí. Trí thấy quân Lam Sơn ít nên mang hết quân ra đánh. Ông cùng các tướng hợp sức đánh bại được Trí ở Chương Đức, tiến lên đắp luỹ ở phía tây Ninh Giang. Trần Trí bại trận liền cầu viện Lý An, Phương Chính ở Nghệ An. An và Chính đem quân vượt biển ra bắc tiếp viện cho Đông Quan.[6]

Trận Tốt Động - Chúc Động

Bài chi tiết: Trận Tốt Động – Chúc Động

Nghe tin viện binh nhà Minh từ Vân Nam do Vương An Lão chỉ huy sắp tiến sang theo đường Hưng Hoá. Lý Triện bèn cùng Phạm Văn Xảo chia quân làm hai cánh: Phạm Văn Xảo cùng Trịnh Khả tiến lên Tây bắc đánh chặn Vương An Lão, còn LÝ Triện đóng đồn phía tây Ninh Giang (đoạn sông Đáy chảy qua Hoài Đức, Quốc Oai, Chương Mỹ, Thanh Oai của tỉnh Hà Tây) uy hiếp Đông Quan. Tháng 9 năm 1426, Lý Triện đánh tan quân Minh ở cầu Nhân Mục, chém hơn 1000 quân địch, bắt được tướng Vi Lượng. Phạm Văn Xảo và Trịnh Khả đánh tan viện binh Vân Nam, quân Minh thua trận bỏ chạy vào thành Tam Giang.

Thấy quân chủ lực của địch bỏ Nghệ An, Lê Lợi mang đại quân tiến ra bắc đóng ở Thanh Hoá. Vua Minh điều Vương Thông mang quân sang tiếp viện. Thông hợp binh ở Đông Quan được 10 vạn người, thấy quân mình liên tiếp bại trận dưới tay Lý Triện chia ba đường cùng đánh đạo quân của ông: Thông tự cầm một cánh quân đóng ở Cổ Sở, Phương Chính và Lý An đóng ở cầu Sa Đôi (Từ Liêm), Sơn Thọ và Mã Kỳ đóng ở cầu Thanh Oai, dinh luỹ các đạo quân nối liên vài chục dặm, cờ xí rợp đồng, giáo mác rực trời, rao rêu chỉ cần đánh một trận là bắt được toàn bộ nghĩa quân.[7]

Trước thế quân Minh mạnh, Lý Triện và Đỗ Bí quyết định chủ động đánh từng cánh quân. Ông đặt phục binh ở Cổ Lãm (thuộc huyện Thanh Oai) rồi mang quân khiêu chiến trại của Thọ và Kỳ trước rồi giả thua chạy. Thọ và Kỳ mang quân đuổi theo, đến vùng ruộng lầy, phục binh của Lý Triện đổ ra đánh, quân Minh thua to[8]. Hai tướng Minh bỏ chạy về Cổ Sở. Lý Triện thừa thế đánh sang quân Phương Chính, Chính cũng bỏ chạy về với Vương Thông.

Lý Triện nhân đà thắng lợi, hôm sau tiến đánh Vương Thông ở Cổ Sở. Thông thấy quân bị thua đã phòng bị trước, quân Lý Triện bị đánh bại phải rút chạy. Ông phá huỷ trại cũ và sai người cầu cứu Đinh Lễ, Nguyễn Xí. Hai cánh quân họp nhau ở Cao Bộ. Nguyễn Xí bắt được thám tử của Vương Thông, biết Thông định chia đường đánh úp quân Lý Triện bèn tương kế tựu kế dụ Thông vào cánh đồng Tốt Động, Chúc Động[9]. Bộ quốc sử Khâm định Việt sử thông giám cương mục do sử thần đời Nguyễn biên soạn có thuật lại về trận Tốt Động – Chúc Động như sau:[10]

"Nghe nói các tướng Đinh Lễ và Lê Xí đang đóng quân ở Thanh Đàm, Triện liền sai báo gấp cho họ đến tiếp ứng. Bọn Lễ và Xí lựa lấy ba nghìn quân tinh nhuệ và hai thớt voi, tức tốc ngay ban đêm, đến hội quân ở Cao Bộ. Họ chia quân đặt phục ở Tốt Động và Chúc Động.
Bắt được gián điệp của địch, ta biết Thông đã tiến đóng ở Ninh Kiều, ngầm cho kỳ binh tiền nhanh đến phía sau quân Triện, còn chính binh của Thông sẽ vượt sông tiến lên phía trước. Chúng hẹn nhau hễ nghe tiếng súng pháo nổ, thì các mũi quân địch cùng lúc đánh khép lại. Hồi canh năm đêm ấy, bọn Lễ sai quân bắn súng pháo ở nơi yếu hại để đánh lừa giặc. Giặc nghe súng nổ, đều đỗ xô đi chiếm lấy chỗ thuận lợi. Chúng lùa quân đi tắt vào. Bấy giờ trời mưa, đường lầy lội, chúng kéo đến Tốt Động, bị phục binh ta bốn bề nổi dậy. Quân ta hợp sức lại, hăng hái chiến đấu, cả phá dược quân giặc."

Trận Tốt Động – Chúc Động kết thúc với thắng lợi giòn dã của nghĩa quân Lam Sơn do Lý Triện và các tướng khác chỉ huy. Bên phía Minh, Binh bộ thượng thư Trần Hiệp, Nội quan Lý Lượng và 5 vạn quân tử trận 1 vạn quân bị bắt sống. Số quân chết đuối ở sông Ninh Giang cũng rất nhiều, làm tắc nghẽn cả khúc sông. Ngoài ra ngựa, quân tư khí giới bị tịch thu nhiều không kể xiết. Vương Thông bị thương, cùng Phương Chính và Mã Kỳ về cố thủ ở Đông Quan.[10]

Cái chết

Lê Lợi nghe tin thắng trận bèn tiến đại quân ra bắc vây hãm Đông Quan. Lý Triện cầm 2 vệ quân vây cửa bắc là cửa xung yếu nhất, có thể phải đối phó cả với quân trong thành và viện binh từ các thành phía bắc và từ Trung Quốc sang cứu Đông Quan.

Tháng 2 năm 1427, tướng Minh là Phương Chính kéo ra ngoài đánh úp động Quả ở Từ Liêm. Lý Triện và Đỗ Bí cố sức đánh nhưng bị thua trận. Ông bị tử trận còn Đỗ Bí bị bắt.[11]

Thương Lý Triện nhiều lần phá được quân địch đông mạnh, Lê Lợi cho cha ông là Lý Ba Lao làm chức sát sứ, cấp 400 mẫu ruộng, con ông là Lý Lăng làm Phòng ngự sứ, tước Phục hầu, đều được đổi sang họ Lê. Sau Lê Lăng trở thành đại thần nhà Hậu Lê.[12]

Năm 1428, ông được truy tặng chức Nhập nội tư mã. Năm 1460, ông lại được truy tặng làm hữu tướng quốc. Năm 1484, Lê Thánh Tông tặng ông tước thái bảo, Kỳ quận công và sau đó là Tây Kỳ vương.

Gia đình

Con trai Lý Triện là Lý Lăng hay Lê Lăng là người có công phò lập vua Lê Thánh Tông, làm đến chức Thái úy.

Nhận định

Các sử quan Đại Việt thời Hậu Lê, tiêu biểu như Ngô Sĩ Liên và Lê Quý Đôn, đều đánh giá rất cao khả năng cầm quân của Lý Triện:

[1]

[13]

Đời sau tưởng nhớ

Đình Yên Duyệt và Mộ Lý Triện, Xã Tốt Động, huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội

Đình làng Yên Duyệt
Đình làng Yên Duyệt

Tương truyền năm 1427 Lý Triện cùng Đỗ Bí bao vây phía Bắc thành Đông Quan (nay thuộc Từ Liêm – Hà Nội) do chủ quan đã bị quân giặc phản kích,Đỗ Bí bị bắt sống, còn Lý Triện bị thương rất nặng ở cổ ngài đã tự băng bó và nằm trên mình ngựa. Ngựa theo đường cũ chạy đến phần đất của làng Yên Duyệt thì gặp một bà cụ bán hàng nước bên bìa sông, Lý Triện hỏi bà hàng nước:

Tôi bị thương thế này có sống được không ?.

Bà hàng nước nhìn thấy người mặc áo quan hỏi mình như vậy thì sợ sệt và trả lời rằng:

Lạy quan lớn, chỉ có người nhà trời mới sống được.

Sau khi nghe bà hàng nước trả lời thì Lý Triện cả người và ngựa thác ở đây. Nhân dân làng Yên Duyệt đã chôn cất và ngôi mộ vẫn còn đến ngày nay. Với ý nghĩa lịch sử ấy đình Yên Duyệt và lăng mộ Lý Triện đã được nhà nước công nhận văn hoá lịch sử cấp quốc gia vào tháng 1/1998.[14]

Xem thêm

Tham khảo

  • Lam Sơn thực lục(Nhà xuất bản Tân Việt, 1956, Dịch giả Bảo Thần)
  • Lê Quý Đôn (1978), Đại Việt thông sử, Nhà xuất bản Khoa học xã hội
  • Đại Việt Sử ký Toàn thư (Nhà xuất bản khoa học xã hội Hà Nội, 1993, Dịch giả Viện Khoa Học Xã Hội Việt Nam, bản điện tử Lê Bắc, Công Đệ, Ngọc Thủy,

Tuyết Mai, Hồng Ty, Nguyễn Quang Trung)[15]

  • Đại việt thông sử(Nhà xuất bản văn hóa thông tin, 1976, Dịch giả Ngô Thế Long)

Chú thích

  1. ^ a b Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà xuất bản khoa học xã hội Hà Nội, 1993, bản điện tử, trang 344
  2. ^ Sau được Lê Lợi ban cho họ Lê, vì vậy còn được sử chép là Lê Ba Lao.
  3. ^ Đại Việt thông sử, Nhà xuất bản văn hóa thông tin, 2007, trang 212
  4. ^ Đại Việt thông sử, sách đã dẫn, tr 213
  5. ^ Lê Quý Đôn, sách đã dẫn, tr 173
  6. ^ Đại Việt thông sử, sách đã dẫn, tr 214
  7. ^ Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà xuất bản khoa học xã hội Hà Nội, 1993, bản điện tử, trang 338
  8. ^ Lê Quý Đôn, sách đã dẫn, tr 174
  9. ^ Lê Quý Đôn, sách đã dẫn, tr 175
  10. ^ a b Khâm định Việt sử thông giám cương mục, Nhà xuất bản giáo dục Hà Nội, 1998, bản điện tử, các trang 367-368.
  11. ^ Lê Quý Đôn, sách đã dẫn, tr 175. Về sau khi Vương Thông rút về nước, Đỗ Bí được thả
  12. ^ Lê Lăng có công tham gia cùng Nguyễn Xí lật đổ Lê Nghi Dân đưa Lê Thánh Tông lên ngôi. Nhưng sau đó, có người nói cho Thánh Tông biết việc khi lật đổ Nghi Dân xong, Lăng từng bàn với Nguyễn Xí định lập anh thứ của vua là Khắc Xương chứ không định lập Thánh Tông. Do đó Lăng bị Thánh Tông khép tội chết năm 1462.
  13. ^ Đại Việt thông sử, trang 205, sách đã dẫn.
  14. ^ Đình làng và mộ Lý Triện
  15. ^ Đại Việt sử ký toàn thư

Read other articles:

Organisasi Traktat Keamanan Kolektif

Organisasi Traktat Keamanan KolektifՀավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպություն (Armenia)Арганізацыя Дамовы аб калектыўнай бяспецы (Belarus)Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы – Ūjymdyq qauıpsızdık turaly şart ūiymy (Kazakh)Жамааттык коопсуздук жөнүндө келишим уюму (Kirgiz)Организация Договора о кол�...

 

العلاقات الجزائرية الغانية

العلاقات الجزائرية الغانية الجزائر غانا   الجزائر   غانا تعديل مصدري - تعديل   العلاقات الجزائرية الغانية هي العلاقات الثنائية التي تجمع بين الجزائر وغانا.[1][2][3][4][5] مقارنة بين البلدين هذه مقارنة عامة ومرجعية للدولتين: وجه المقارنة الجزائ�...

 

Beal, North Yorkshire

Village and civil parish in North Yorkshire, England Human settlement in EnglandBealWeir on the River AireBealLocation within North YorkshirePopulation738 (2011 census)[1]OS grid referenceSE5325Civil parishBealUnitary authorityNorth YorkshireCeremonial countyNorth YorkshireRegionYorkshire and the HumberCountryEnglandSovereign stateUnited KingdomPost townGOOLEPostcode districtDN14Dialling code01977PoliceNorth YorkshireFireNorth YorkshireAmbulance...

BGM-109G Ground Launched Cruise Missile

Ground Launched Cruise Missile, atau GLCM, (secara resmi dinamai BGM-109G Gryphon) adalah rudal jelajah yang diluncurkan dari darat yang dikembangkan oleh Angkatan Udara Amerika Serikat dalam dekade terakhir Perang Dingin dan dilucuti berdasarkan Perjanjian INF. [1][2][3] Gambaran umum BGM-109G dikembangkan sebagai counter untuk rudal nuklir MRBM dan IRBM mobile (SS-20 Sabre) yang digunakan oleh Uni Soviet di negara-negara Blok Timur Eropa. GLCM juga merupakan istilah...

 

Baia dei Porci

Disambiguazione – Se stai cercando il conflitto avvenuto nel 1961, vedi Invasione della baia dei Porci. Questa voce sugli argomenti geografia di Cuba e golfi è solo un abbozzo. Contribuisci a migliorarla secondo le convenzioni di Wikipedia. Baia dei PorciBaia dei Porci vista da Cueva de Los PecesParte diGolfo di Cazones, Mar dei Caraibi Stato Cuba Coordinate22°13′N 81°10′W / 22.216667°N 81.166667°W22.216667; -81.166667Coordinate: 22°13′N 81°10′W...

 

Sajha Puraskar

Nepali literary award AwardSajha PuraskarDinesh Adhikari receiving the Sajha Puraskar.Awarded forLiterary award in NepalSponsored bySajha PublicationsCountryNepalReward(s)25,000 Nepalese rupees (NPR)[1]First holderBhupi SherchanRelatedMadan Puraskar Sajha Puraskar (Nepali: साझा पुरस्कार) is a literary award given by Sajha Publications.[2] It is presented annually to the best book published by Sajha Publication. History It was established in 1967 and the...

Aldehyde

Organic compound containing the functional group R−CH=O Aldehyde structure In organic chemistry, an aldehyde (/ˈældɪhaɪd/) is an organic compound containing a functional group with the structure R−CH=O.[1] The functional group itself (without the R side chain) can be referred to as an aldehyde but can also be classified as a formyl group. Aldehydes are a common motif in many chemicals important in technology and biology.[2][3] Structure and bonding Aldehyde mol...

 

North American English regional phonology

Pronunciation differences in the United States and Canada This article contains phonetic transcriptions in the International Phonetic Alphabet (IPA). For an introductory guide on IPA symbols, see Help:IPA. For the distinction between [ ], / / and ⟨ ⟩, see IPA § Brackets and transcription delimiters. North American English regional phonology is the study of variations in the pronunciation of spoken North American English (English of the United States ...

 

Charlie Capozzoli

American long-distance runner Charlie Capozzoli (19 June 1931 – 22 January 2013) was an American long-distance runner who competed in the 1952 Summer Olympics.[1] References ^ Evans, Hilary; Gjerde, Arild; Heijmans, Jeroen; Mallon, Bill; et al. Charlie Capozzoli. Olympics at Sports-Reference.com. Sports Reference LLC. Archived from the original on 17 April 2020. Retrieved 25 August 2014. vte1952 USA Olympic track and field teamMen's trackand road athletes Bill Ashenfelter Horac...

中華民國國軍中的中共間諜列表

 本表是動態列表，或許永遠不會完結。歡迎您參考可靠來源來查漏補缺。 潛伏於中華民國國軍中的中共間諜列表收錄根據公開資料來源，曾潛伏於中華民國國軍、被中國共產黨聲稱或承認，或者遭中華民國政府調查審判，為中華人民共和國和中國人民解放軍進行間諜行為的人物。以下列表以現今可查知時間為準，正確的間諜活動或洩漏機密時間可能早於或晚於以下所歸�...

 

وزارة الاقتصاد (أذربيجان)

  لمعانٍ أخرى، طالع وزارة الاقتصاد (توضيح). وزارة الاقتصاد (أذربيجان) (بالأذرية: Azərbaycan Respublikasınin İqtisadiyyat Nazirliyi)‏  وزارة الاقتصاد (أذربيجان) تفاصيل الوكالة الحكومية البلد أذربيجان  تأسست 28 مايو 1918  المركز باكو  الإدارة موقع الويب الموقع الرسمي  تعديل مصدري - ت...

 

Sejarah Nusantara

Artikel ini sudah memiliki referensi, tetapi tidak disertai kutipan yang cukup. Anda dapat membantu mengembangkan artikel ini dengan menambahkan lebih banyak kutipan pada teks artikel. (Pelajari cara dan kapan saatnya untuk menghapus pesan templat ini) Bagian dari seri mengenai Sejarah Indonesia Prasejarah Manusia Jawa 1.000.000 BP Manusia Flores 94.000–12.000 BP Bencana alam Toba 75.000 BP Kebudayaan Buni 400 SM Kerajaan Hindu-Buddha Kerajaan Kutai 400–1635 Kerajaan Tarumanagara 450&...

Louis Even

Louis Even Louis Even (March 23, 1885, Montfort-sur-Meu – September 27, 1974) was a lay Christian leader and publisher who founded the social credit movement in Quebec. He co-founded and led the Pilgrims of Saint Michael, better known as the white berets, with Gilberte Côté-Mercier and was a founder of the Union of Electors, a predecessor of Réal Caouette's Ralliement créditiste. In 1940, he ran for a seat in the House of Commons of Canada as a New Democracy candidate in Lake St-John—...

 

Macon County, North Carolina

County in North Carolina, United States Not to be confused with Macon, North Carolina. County in North CarolinaMacon CountyCountyMacon County Courthouse in Franklin FlagSealLocation within the U.S. state of North CarolinaNorth Carolina's location within the U.S.Coordinates: 35°09′N 83°25′W / 35.15°N 83.42°W / 35.15; -83.42Country United StatesState North CarolinaFounded1828Named forNathaniel MaconSeatFranklinLargest communityFranklinArea • ...

 

DontGo

DontGo (also commonly spelled in numerous other ways such as Don't Go, DontGO, and Don'tGO) is a free market political activist non-profit group founded by American conservative Patrick Ruffini, who had previously created the blog The Next Right, and libertarian Eric Odom, an internet marketer living in Chicago, Illinois.[1] History The group started during the August 2008 offshore oil drilling debate in the House of Representatives, their members strongly favored further drilling and...

家族榮耀之繼承者

本條目存在以下問題，請協助改善本條目或在討論頁針對議題發表看法。 此條目需要补充更多来源。 (2024年6月9日)请协助補充多方面可靠来源以改善这篇条目，无法查证的内容可能會因為异议提出而被移除。致使用者：请搜索一下条目的标题（来源搜索：家族榮耀之繼承者 — 网页、新闻、书籍、学术、图像），以检查网络上是否存在该主题的更多可靠来源（判定指引）�...

 

Bushido

Untuk rapper Jerman, lihat Bushido (rapper). Samurai Jepang dalam zirahnya, 1860an. Foto oleh Felice Beato Bushido (Kanji: 武士道 tatacara ksatria) adalah sebuah kode etik kesatriaan golongan samurai dalam feodalisme Jepang. Bushido berasal dari nilai-nilai moral samurai, sering menekankan beberapa kombinasi dari kesederhanaan, kesetiaan, penguasaan seni bela diri, dan kehormatan sampai mati. Bushidō dalam gaya Reisho Kanji. Asal usul Lahir dari Neo-Konfusianisme selama masa damai Tokugaw...

 

Guns & Talks

Guns & TalksNama lainHangul킬러들의 수다 Alih Aksara yang DisempurnakanKillerdeului sudaMcCune–ReischauerKillŏdŭlŭi suda SutradaraJang JinProduserKang Woo-sukDitulis olehJang JinPemeranShin Hyun-joonWon BinShin Ha-kyunJung Jae-youngJung Jin-youngPenata musikHan Jae-kwonSinematograferHong Kyung-pyoPenyuntingKim Sang-bumDistributorCinema ServiceTanggal rilis 12 Oktober 2001 (2001-10-12) Durasi120 menitNegaraKorea SelatanBahasaKorea Guns & Talks adalah film Ko...

Samuel Butler (poet)

Poet and satirist For other uses, see Samuel Butler. This article is about the 17th-century poet, author of Hudibras. For the 19th-century novelist, author of Erewhon, see Samuel Butler (novelist). This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Samuel Butler poet – news · newspapers · books · scholar ·...

 

Max Planck

German theoretical physicist (1858–1947) Planck redirects here. For other uses, see Planck (disambiguation). Not to be confused with Max Blanck. Max PlanckForMemRSPlanck in 1938BornMax Karl Ernst Ludwig Planck(1858-04-23)23 April 1858Kiel, Duchy of Holstein, German ConfederationDied4 October 1947(1947-10-04) (aged 89)Göttingen, Lower Saxony, Bizone, Allied-occupied GermanyEducationUniversity of Munich (PhD, 1879)Known forQuantum theory and See full ListSpouses Marie Merck ​...