Pieter Bruegel (khoảng 1525–1569) hay được biết đến với cái tên Pieter Bruegel Già[1] hoặc Pieter Bruegel Cha,[2] là họa sĩ người Flemish tạo ra nhiều tranh in trong phần lớn cuộc đời, được công nhận là bậc thầy trong lĩnh vực này. Ông bắt đầu vẽ tranh trong mười năm cuối đời. Bruegel Già chủ yếu vẽ tranh sinh hoạt và phong cảnh. Ngày nay, tranh của ông được lưu giữ trong những viện bảo tàng hàng đầu trên thế giới cũng như các bộ sưu tập cá nhân.[3] Họa phẩm Bruegel Già được coi là "đỉnh cao nghệ thuật Phục Hưng Hà Lan".[4]
Nhiều nhà phê bình nghệ thuật đã nghiên cứu, tìm kiếm cũng như đánh giá tranh của Bruegel Già. Trong số đó phải kể đến nhà sử học nghệ thuật Ludwig Munz, người đã tạo ra danh mục họa phẩm Bruegel: The Drawings. Complete Edition (Bruegel: Tranh vẽ. Ấn bản hoàn chỉnh) (1961) và nhà nghiên cứu Hans Mielke viết sách về các họa phẩm của Bruegel Già từ năm 1979.
Di sản nghệ thuật của Pieter Bruegel Già không nhiều, chỉ vài chục bức tranh được xác nhận do ông vẽ, trong đó có 4 bức thuộc diện nghi ngờ về tác giả có thể là người khác.[5][6] Nghiên cứu giám định tranh và công bố thuộc về Bruegel được thực hiện qua công trình của Viện Lịch sử Nghệ thuật Hà Lan (RKD).[7]
Danh sách
Danh sách liệt kê tất cả các bức tranh đã biết của Pieter Bruegel Già, được sắp xếp theo thứ tự thời gian sáng tác và được chia thành hai phần: phần thứ nhất gồm những tác phẩm được xác minh chắc chắn là của Bruegel Già, phần còn lại vẫn còn trong diện nghi vấn hoặc tranh cãi về tác giả. Mỗi bức tranh sẽ cung cấp thông tin: tên gọi bằng tiếng Việt trong giới mỹ thuật (hoặc phỏng dịch theo tiếng Hà Lan), tên bằng tiếng Hà Lan, năm sáng tác, chất liệu sáng tác, kích thước tính bằng cm và nơi lưu trữ hiện tại. Cột "Ghi chú" chủ yếu đưa đến các liên kết tới trang web chính thức của cơ quan đang lưu trữ hoặc Viện Lịch sử Nghệ thuật Hà Lan (RKD).
Danh sách không bao gồm những tác phẩm đã bị thất lạc hoặc hủy hoại mà không còn bản sao tin cậy tương ứng. Ví dụ, tư liệu về nguồn gốc năm bức tranh các giai đoạn trong năm (mùa) gợi ý rằng còn một bức thứ sáu nữa mô tả tháng 4 - tháng 5, tuy nhiên không thể biết được bức tranh này trông như thế nào.[8] Hay hiện nay vẫn còn một số bức tranh của các họa sĩ khác sáng tác dựa trên tranh Bruegel Già nhưng nguyên mẫu thì đã thất lạc. Đó là trường hợp tại Bảo tàng Nghệ thuật Philadelphia hiện đang lưu bức Kẻ chăn bất tín[9] và một phiên bản khác biệt của Vũ điệu đám cưới.[10]
Một trong những dấu hiệu dễ thấy được dùng để xác định tranh của Bruegel Già chính là họ của tác giả kèm với năm sáng tác, nhưng cách viết tên cũng thay đổi. Trước năm 1559, tác giả thường ký tên "Brueghel" bằng chữ Gothic nhỏ. Sau đó, ông bỏ chữ "H" đi và ký bằng chữ Latin thành "BREVGEL".[11] Nếu thiếu ngày tháng trên tranh thì thời gian chỉ mang tính ước đoán. Bức tranh sớm nhất hiện có được vẽ năm 1553[12] và muộn nhất là năm 1568, một năm trước khi Bruegel Già qua đời. Tư liệu có ghi chép về tranh của Bruegel Già sáng tác từ năm 1551 nhưng nay không còn tồn tại hoặc chưa tìm thấy.[13]
Pieter Bruegel Già có hai người con trai là Pieter Bruegel Trẻ (1564–1638) và Jan Bruegel Già (1568–1625) đều chung một trường phái mỹ thuật. Bruegel Trẻ thừa hưởng xưởng vẽ và tạo ra hàng loạt bản sao từ tranh nguyên tác của cha, nhiều bản không ký tên hoặc đề năm sáng tác. Ngoài ra, Bruegel Trẻ ký tên "BRVEGEL" và từ khoảng 1620 là "BRVEGHEL", Jan cũng dùng cả hai chữ ký này.[114] Điều này gây khó khăn cho công tác giám định của các sử gia mỹ thuật, ngay cả khi trên tranh có chữ ký.
Danh sách đã loại bỏ các tranh vốn được coi là của Bruegel Già nhưng bị kết quả giám định phủ nhận.
Viện Lịch sử Nghệ thuật Hà Lan coi bức tranh này là tác phẩm của Bruegel Già. Nhưng vào năm 2010, Bảo tàng Nghệ thuật Quốc gia Copenhagen, Bảo tàng Nghệ thuật Kadriorg, Bảo tàng Glasgow và một số tổ chức khác đặt ra nghi vấn tác giả là Bruegel Già hay Hieronymus Bosch[122][123][124]
^“Bruegel's 'Tower of Babel'”, Museum Boijmans Van Beuningen (bằng tiếng Anh), lưu trữ bản gốc ngày 30 tháng 5 năm 2019, truy cập ngày 14 tháng 11 năm 2021
^“PIETER BRUEGEL detto IL VECCHIO”, Doria Pamphilj — da 500 anni contemporanei all'arte (bằng tiếng Ý), lưu trữ bản gốc ngày 1 tháng 1 năm 2021, truy cập ngày 9 tháng 11 năm 2021
Corcoran, James I. W. biên tập (1993), The Triumph of death by Pieter Brueghel the Younger [Khúc khải hoàn của thần chết của Pieter Brueghel Trẻ] (bằng tiếng Anh), Museum Mayer van den Bergh
Gibson, Walter S. (1989), Mirror of the Earth. The World Landscape in Sixteenth-Century Flemish Painting [Phản chiếu thế giới. Phong cảnh trong tranh Flemish thế kỷ 16] (bằng tiếng Anh), Princeton University Press, ISBN9780691040547
Glück, Gustav biên tập (1932), Bruegels Gemälde [Tranh của Bruegel] (bằng tiếng Đức), Wien: Schroll
Gombrich, Ernst (2020), Câu chuyện nghệ thuật, Lưu Bích Ngọc biên dịch, Tựa gốc The Story of Art, Hà Nội: Dân Trí
Herold, Inge biên tập (2002), Pieter Bruegel der Ältere: die Jahreszeiten [Pieter Bruegel Già: Các mùa] (bằng tiếng Đức), Prestel, ISBN978-3-7913-2658-0
Marijnissen, Roger H.; Seidel, Max (1969), Bruegel (bằng tiếng Đức), Stuttgart: Belser
Meshcherina, Елена Григорьевна Мещерина (2006), Западноевропейская жанровая живопись [Thể loại hội họa Tây Âu] (bằng tiếng Nga), ОЛМА Медиа Групп, ISBN978-5-94849-870-6
Miegroet, Hans J. van (1986), “"The Twelve Months" Reconsidered: How a Drawing by Pieter Stevens Clarifies a Bruegel Enigma” [Xem xét lại "Mười hai tháng": Cách một bức vẽ của Pieter Stevens làm sáng tỏ bí ẩn Bruegel], Netherlands Quarterly for the History of Art (bằng tiếng Anh), 16, JSTOR3780612
Seipel, Wilfried biên tập (1997), Pieter Bruegel d.Ä. im Kunsthistorischen Museum Wien [Pieter Bruegel tại Bảo tàng Lịch sử Nghệ thuật Viên] (bằng tiếng Đức), Hatje, ISBN978-3-7757-0747-3
Phạm Quang Vinh (chủ biên) (2004), Danh Họa Thế Giới: Bruegel, Tủ sách nghệ thuật, 29, Hà Nội: Nhà xuất bản Kim Đồng
“Kunstshistoriches Museum Wien” [Bảo tàng Lịch sử Nghệ thuật Viên], khm.at (bằng tiếng Đức), lưu trữ bản gốc ngày 23 tháng 10 năm 2021, truy cập ngày 1 tháng 11 năm 2021
“Museo Nacional del Prado” [Bảo tàng Prado], museodelprado.es (bằng tiếng Anh), lưu trữ bản gốc ngày 1 tháng 11 năm 2011, truy cập ngày 15 tháng 11 năm 2021
“Art UK”, ArtUK.org (bằng tiếng Anh), lưu trữ bản gốc ngày 27 tháng 10 năm 2021, truy cập ngày 15 tháng 11 năm 2021
“A&A - Art and Architecture”, artandarchitecture.org.uk (bằng tiếng Anh), Courtauld Institute of Art, lưu trữ bản gốc ngày 7 tháng 11 năm 2021, truy cập ngày 15 tháng 11 năm 2021
“Philadelphia Museum of Art” [Bảo tàng Nghệ thuật Philadelphia], philamuseum.org (bằng tiếng Anh), lưu trữ bản gốc ngày 1 tháng 1 năm 2021, truy cập ngày 16 tháng 11 năm 2021
“Museo di Capodimonte” [Bảo tàng Quốc gia Capodimonte], beniculturali.it (bằng tiếng Ý), Bản gốc lưu trữ ngày 27 tháng 4 năm 2016, truy cập ngày 15 tháng 12 năm 2013