Cường Để

Kỳ Ngoại hầu
畿外侯
Hầu tước nhà Nguyễn
Kỳ Ngoại hầu Cường Để chụp tại Nhật Bản.
Thông tin chung
Sinh28 tháng 2 năm 1882
Huế, Đại Nam
Mất6 tháng 4, 1951(1951-04-06) (69 tuổi)
Tokyo, Nhật Bản
An tángấp Ngũ Tây, xã Thủy An, thành phố Huế
Thê thiếpLê Thị Trân
Hậu duệTôn Nữ Thị Hảo
Nguyễn Phước Tráng Liệt
Nguyễn Phước Tráng Cử.
Tên đầy đủ
Nguyễn Phước Cường Để
Nguyễn Phước Dân
Nguyễn Trung Hưng
Lâm Đức Thuận (Hayashi Tokujun)
Nam Nhất Hùng (Minami Kazuo)
Tước vịKỳ Ngoại hầu Cường Để
Thân phụHàm Hóa Hương công Nguyễn Phước Tăng Nhu
Nghề nghiệpNhà cách mạng

Kỳ Ngoại hầu - Cường Để (chữ Hán: 畿外侯•彊㭽; 1882 – 1951) là Hoàng thân nhà Nguyễn (cháu 4 đời của Nguyễn Phúc Cảnh), và là một nhà cách mạng Việt Nam vào đầu thế kỷ 20.

Thân thế

Ông nguyên tên là Nguyễn Phúc Dân (阮福民), ấu danh Mệ Cưởi, sinh ngày 11 tháng 1 năm Nhâm Ngọ (tức 28 tháng 2 năm 1882) tại Huế, là con của Hàm Hóa Hương công Nguyễn Phúc Tăng Nhu. Ông là cháu 5 đời dòng đích của vua Gia Long, là cháu trực hệ của Hoàng tử Cảnh[1]. Do Hoàng tử Cảnh mất sớm, tổ phụ ông là Hoàng tôn Đán bấy giờ còn nhỏ tuổi, ngôi vua truyền cho con thứ 4 là Hoàng tử Đảm, tức vua Minh Mạng[2]

Quá trình hoạt động

Vì là dòng dõi chính thống trong Hoàng tộc nên nhiều nhà ái quốc như Phan Đình Phùng, Phan Bội Châu đã có kế hoạch liên lạc với gia đình ông để lập lại ngôi vua, thay cho vua Khải Định vì vị vua này hợp tác với thực dân Pháp. Tuy nhiên vì lý do tuổi già, cha ông từ chối, nhưng giới thiệu ông thay mặt gia đình tham gia phong trào. Biệt danh Nguyễn Trung Hưng (阮中興) của ông có từ đó. Khi Phan Đình Phùng mất, khả năng đấu tranh bằng lực lượng vũ trang cũng không còn, ông chuyển sang hoạt động chính trị.

Sang Nhật Bản 1906 - 1910

Năm 1906, ông trốn sang Nhật và cùng với Phan Bội Châu cổ động phong trào Đông Du. Là một Hoàng thân nhà Nguyễn, ông có tư tưởng quân chủ lập hiến và nhận làm người lãnh đạo Việt Nam Phục quốc Đồng minh Hội. Địa bàn ảnh hưởng của ông mạnh nhất trong giới giáo dân Cao Đài. Thời gian ở Nhật ông giả dạng là người Tàu hoặc Nhật và dùng một số bí danh như Lâm Đức Thuận (chữ Hán: 林徳順, Hayashi Tokujun), Nam Nhất Hùng (chữ Hán: 南一雄, Minami Kazuo) để tránh sự theo dõi của nhà chức trách Nhật và Pháp.[3]

Cường Để (đứng) và Phan Bội Châu (ngồi) tại Nhật Bản, khoảng năm 1907

Sang Trung Hoa và Xiêm La 1910 - 1915

Năm 1910, người Nhật do muốn vay 300 triệu franc từ chính phủ Pháp nên chấp thuận yêu sách của Pháp trục xuất ông và Phan Bội Châu, cũng như các học viên thuộc phong trào Duy Tân tại Nhật. Ông phải rời bỏ Nhật sang Trung Quốc và lưu lạc một thời gian ở Xiêm và sang cả Âu Châu.[4] Các học viên của phong trào Duy Tân cũng theo ông sang Trung Quốc tiếp tục hoạt động phản kháng Pháp, đa số sau này không trở về Việt Nam mà trở thành công chức trong bộ máy chính quyền ở Trung Quốc, hoặc làm quan nhỏ như quan huyện ở địa phương.

Trở lại Nhật Bản

Năm 1915 ông trở về Nhật Bản, cư ngụ ở phường Ômori, Tokyo, giao du với những chính khách Nhật như Inukai Tsuyoshi, Kashiwabara Buntaro, và Matsui Iwane. Những nhân vật này cũng tham gia hiệp hội Kissaragi-Kai với chủ trương ủng hộ tinh thần và tài chính cho Cường Để.[5] Vì trông cậy vào người Nhật, ông ủng hộ quân đội Đế quốc Nhật Bản đưa quân vào Việt Nam thời Chiến tranh thế giới thứ hai vì nghĩ họ có thể giải phóng đất nước khỏi tay thực dân Pháp.

Tuy nhiên sau đó vì thấy Nhật Bản không thật tình muốn giúp người Việt mà chỉ muốn tranh giành ảnh hưởng với các cường quốc Tây phương tại Á Đông, ông đã thất vọng.

Phong trào Cường Để

Năm 1925, Phan Bội Châu bị bắt, bị an trí ở Bến Ngự. Cường Để tiếp tục làm Hội chủ Việt Nam Quang phục Hội cho đến năm 1939, và Quang Phục Hội được cải tổ thành Việt Nam Phục quốc Đồng minh Hội, thường được gọi tắt là Việt Nam Phục Quốc hội.

Tại Việt Nam, những người đấu tranh cho độc lập dân tộc đã hình thành nên phong trào Cường Để vào những năm 1940 chủ yếu hoạt động ở miền Trung gồm có cựu Thượng thư Bộ Lại Ngô Đình Diệm, Bác sĩ Nguyễn Xuân Chữ, Bác sĩ Lê Toàn, Vũ Đình Di, Kỹ sư Vũ Văn An.

Thời cuộc đã không ủng hộ Cường Để khi Nhật bắt tay với Pháp, bỏ rơi Kiến quốc quân khiến Trần Trung Lập hy sinh ngày 26/12/1940 tại Lục Bình, Lạng Sơn. Ngày 9/3/1945, Nhật đảo chính Pháp, ai cũng tưởng Nhật đưa Cường Để về làm vua nhưng Nhật lại dùng lá bài Bảo Đại nên phong trào Cường Để dần suy tàn.

Qua đời

Ông mất ngày 6 tháng 4 năm 1951, tại Tokyo, Nhật Bản, do bệnh ung thư gan. Tên ông từng được đặt cho một con đường tại Quận 1, Sài Gòn dưới thời Việt Nam Cộng hòa. Sau năm 1975, đại lộ Cường Để trở thành một phần đường Đinh Tiên Hoàng, đến năm 1980 lại được cắt phần lớn sang đường Tôn Đức Thắng (đoạn từ xưởng Ba Son đến đường Lê Duẩn hiện nay).

Mộ phần

Nghĩa trang Tạp-ty-cốc 雑司ヶ谷 ở Tokyo nơi còn di cốt của Hoàng thân Cường Để

Di chúc ông dặn trao lại các tài vật cho Hội Thánh Cao Đài Tòa Thánh Tây Ninh do đạo Cao Đài đã từng ủng hộ ông. Vì vậy, năm 1954, một phần di cốt của ông được người Nhật trao cho giáo chủ đạo Cao Đài là Đức Hộ pháp Phạm Công Tắc đem về Tây Ninh. Năm 1957 phần thứ hai di cốt của ông cũng được hồi hương. Tổng thống Việt Nam Cộng hoà Ngô Đình Diệm đã cử hành trọng lễ đón nhận. Phần thứ ba di cốt được chôn trong mộ phần của Đông Du học sinh Trần Đông Phong ở nghĩa trang Zōshigaya mộ nằm ở dãy 1-4a-4-15（雑司ヶ谷 霊園)[6] thuộc tuyến Toden Arakawa (都電荒川線), phường Toshima (豊島區 Toshima-ku, Phong Đảo khu). Hổ thẹn vì không vận động quyên góp đủ số tiền cho Phong trào, Trần Đông Phong đã tự sát năm 1908. Cảm kích trước nghĩa khí đó, chính Hoàng thân Cường Để đã xây mộ phần cho anh và rồi mộ phần đó lại được dùng làm nơi an nghỉ cuối cùng cho lãnh tụ Việt Nam Phục quốc Đồng minh Hội.

Hiện nay một phần tro cốt của Kỳ Ngoại Hầu Cường Để được con cháu an táng và xây lăng tại ngọn đồi thuộc tổ 10, khu vực 5, phường An Tây, TP Huế.

Gia đình

Trước khi xuất dương, Kỳ Ngoại hầu Cường Để đã lập gia đình với bà Lê Thị Trân (1883 - 1956). Hai ông bà có với nhau 3 người con là Tôn Nữ Thị Hảo, Tráng Liệt và Tráng Cử. Sau khi Kỳ Ngoại hầu xuất dương, bà Trân và các con bị tù tới 14 năm nơi nhà lao Hộ Thành.[7]

Xem thêm

Chú thích

  1. ^ Hoàng Tử Cảnh có 2 con trai là Nguyễn Phúc Đán (còn gọi là Hoàng tôn Đán, về sau đổi tên thành Mỹ Đường, được phong Ứng Hòa Công) và Nguyễn Phúc Kính (còn gọi là Hoàng tôn Kính, về sau đổi tên thành Mỹ Thùy được phong Thái Bình Công). Con trưởng của Mỹ Đường là Lệ Chung (hay Duệ Chung), tập tước Ứng Hòa hầu. Hàm Hóa Hương Công Tăng Nhu (con trai thứ 8 của Lệ Chung) là thân phụ của Kỳ Ngoại Hầu Cường Để.
  2. ^ Trần Đức Thanh Phong, Trần Đức Giang, Đỗ Thông Minh. Kỷ niệm 100 năm phong trào Đông Du. Tokyo: Tân Văn, 2005.
  3. ^ Shiraishi Masaya(白石昌也). "The Vietnamese Phuc Quoc League and the 1940 Insurrection". Tokyo: Contemporary Asian Studies, Waseda University, 2004. tr 7
  4. ^ Shiraishi Masaya. tr 6
  5. ^ Shiraishi Masaya. tr 6-7
  6. ^ Nghĩ trước mộ Trần Đông Phong trên đất Nhật Lưu trữ 2011-09-13 tại Wayback Machine Đúng ra mộ nằm ở dãy 1-4A-4-15
  7. ^ Kỳ Ngoại hầu Cường Để (Kỳ cuối): Mộng lớn không thành, danh thơm còn đó

Tham khảo

Wikisource tiếng Việt có toàn văn tác phẩm về:

Read other articles:

Article 66 de la Constitution de la Cinquième République française

Cet article est une ébauche concernant le droit français. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Article 66 de la Constitution du 4 octobre 1958 Données clés Présentation Pays France Langue(s) officielle(s) Français Type Article de la Constitution Adoption et entrée en vigueur Législature IIIe législature de la Quatrième République française Gouvernement Charles de Gaulle (3e) Promulgation 4...

 

 

Mount Madison

Mountain in New Hampshire, United States For the mountain in Antarctica, see Mount Madison (Antarctica). Mount MadisonEast elevation of Mount Madison, seen from New Hampshire Route 16Highest pointElevation5,367 ft (1,636 m)Prominence466 ft (142 m)[1]Parent peakMount John Quincy Adams[1]ListingWhite Mountain 4000-FootersCoordinates44°19′42″N 71°16′40″W / 44.32833°N 71.27778°W / 44.32833; -71.27778[2]GeographyS...

 

 

Parnall

Parnall was a British aircraft manufacturer that evolved from a wood-working company before the First World War to a significant designer of military and civil aircraft into the 1940s.[citation needed][1][2] It was based in the west of England and was originally known as George Parnall & Co. Ltd.[3] History Memorial to the 52 killed in German air raids on 27 February 1941 at Parnall Aircraft in Yate In 1916, the Bristol based Parnall & Sons shopfitters...

Natrium bis(trimetilsilil)amida

Natrium bis(trimetilsilil)amida Nama Nama IUPAC Natrium bis(trimetilsilil)amida Nama lain natrium heksametildisilazana,natrium heksametildisilazida,NaHMDS Penanda Nomor CAS 1070-89-9 3DMet {{{3DMet}}} Nomor EC Nomor RTECS {{{value}}} CompTox Dashboard (EPA) DTXSID5061451 Sifat Rumus kimia C6H18NNaSi2 Massa molar 183,37 g/mol Penampilan zat padat berwarna keputihan Densitas 0,9 g/cm3, padat Titik lebur 171-175 °C (kira-kira 446 K) Titik didih 170 °C/...

 

 

Renault dalam Formula Satu

Koordinat: 51°55′12″N 1°23′25″W / 51.92000°N 1.39028°W / 51.92000; -1.39028 RenaultNama resmiRenault DP World F1 TeamKantor pusatEnstone, Oxfordshire, Inggris (sasis)Viry-Châtillon, Essonne (unit tenaga)Kepala timCyril Abiteboul (Direktur pengatur)Marcin Budkowski (Direktur eksekutif)Direktur teknisPat Fry (Direktur teknik sasis)Rémi Taffin (Direktur teknik mesin)Pembalap terkenalFernando AlonsoEsteban OconNama sebelumnyaBenetton Formula (1986–2001)Lotu...

 

 

سليم بن عاشور

سليم بن عاشور معلومات شخصية الميلاد 8 سبتمبر 1981 (العمر 42 سنة)باريس الطول 1.70 م (5 قدم 7 بوصة) مركز اللعب وسط الجنسية فرنسا تونس  معلومات النادي النادي الحالي أولدهام أثلتيك (under-18s manager) مسيرة الشباب سنوات فريق مركز كليرفونتين[1] 1995–2001 باريس سان جيرمان المسيرة الاح...

Roberto Vichi

Roberto Vichi Vichi al Catanzaro nel 1976 Nazionalità  Italia Calcio Ruolo Difensore Termine carriera 1988 Carriera Giovanili 1963-1974 Roma Squadre di club1 1974-1977 Catanzaro99 (0)1977→  Como3 (0)1977-1978→  Alessandria28 (0)1978-1981 Piacenza79 (1)1981-1982 Teramo30 (0)1982-1985 Sorrento111 (0)1985-1986 Lucchese10 (1)1986-1988 Pro Cisterna46 (0) Carriera da allenatore 1998-1999 Albalonga 1 I due numeri indicano le presenze e le ...

 

 

Theresianum

Theresianum Theresianum (bahasa Jerman: Stiftung Theresianische Akademie) adalah sekolah harian dan asrama yang terletak di kota Wina, Austria. Sekolah ini didirikan pada tahun 1746 oleh Maria Theresia. Awalnya sekolah ini didirikan untuk mendidik anak-anak lelaki para bangsawan, tetapi sekolah ini juga menerima murid perempuan. Beberapa alumni terkenal dari sekolah ini adalah ekonom Austria Joseph Schumpeter, pemenang Hadiah Nobel Kimia Max Perutz, dan Perdana Menteri RUmania Titu Maiorescu....

 

 

Bob Griese

American football player (born 1945) American football player Bob GrieseGriese in 2011No. 12Position:QuarterbackPersonal informationBorn: (1945-02-03) February 3, 1945 (age 79)Evansville, Indiana, U.S.Height:6 ft 1 in (1.85 m)Weight:190 lb (86 kg)Career informationHigh school:Rex Mundi (Evansville, Indiana)College:Purdue (1963–1966)NFL draft:1967 / Round: 1 / Pick: 4Career history Miami Dolphins (1967–1980) Career highlights and awards 2×...

Associazione Calcio Lissone 1942-1943

Questa voce sull'argomento stagioni delle società calcistiche italiane è solo un abbozzo. Contribuisci a migliorarla secondo le convenzioni di Wikipedia. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. Voce principale: Società Sportiva Dilettantistica Pro Lissone. Associazione Calcio LissoneStagione 1942-1943Sport calcio Squadra Pro Lissone Allenatore Aldo Sala Presidente Giuseppe Bianchi Serie C10º posto nel girone C. 1941-1942 1943-1944 Si invita a seguire il modello di voc...

 

 

2016年美國總統選舉

2016年美國總統選舉 ← 2012 2016年11月8日 2020 → 538個選舉人團席位獲勝需270票民意調查投票率55.7%[1][2] ▲ 0.8 %   获提名人 唐納·川普 希拉莉·克林頓 政党 共和黨 民主党 家鄉州 紐約州 紐約州 竞选搭档 迈克·彭斯 蒂姆·凱恩 选举人票 304[3][4][註 1] 227[5] 胜出州/省 30 + 緬-2 20 + DC 民選得票 62,984,828[6] 65,853,514[6]...

 

 

Mi instan

Nissin Chikin Ramen, mi instan produksi massal pertama yang diciptakan oleh Momofuku Ando. Mi instan atau mi dadak[1] adalah mi yang sudah dikukus, digoreng, dan dikeringkan terlebih dahulu,[2] agar kemudian dapat langsung disajikan dengan menambahkan air panas dan bumbu-bumbu yang sudah ada di dalam bungkusnya. Adonan mi instan umumnya terdiri dari campuran tepung terigu, air, minyak goreng, dan garam. Mi instan modern diciptakan oleh Momofuku Ando pada 1958, yang kemudian me...

Nettuno Baseball Club 1945

Nettuno B.C. 1945Baseball Segni distintiviUniformi di gara Casa Trasferta Colori sociali Blu, rosso e bianco Dati societariCittàNettuno Nazione Italia ConfederazioneCEB FederazioneFIBS CampionatoSerie A Fondazione1945 PresidenteFabio Bonifazi AllenatoreFabrizio Ludovisi Palmarès Scudetti17 Coppe Italia4 Coppe dei Campioni7 Coppe CEB3 Impianto di gioco Stadio Steno Borghese 8.000[1] posti L'A.S.D. Nettuno B.C. 1945 è una società italiana di baseball con sede a Nettuno. La ...

 

 

Adrian Cioroianu

Romanian politician, academic and writer Adrian CioroianuCioroianu in 2013Minister of Foreign AffairsIn officeApril 5, 2007 – April 15, 2008Preceded byCălin Popescu-TăriceanuSucceeded byLazăr ComănescuConstituencyTimiș County Personal detailsBorn (1967-01-05) January 5, 1967 (age 57)Craiova, Dolj CountyPolitical partyNational Liberal Party (PNL)SpouseDivorcedOccupationHistorian, academic, journalistWebsitewww.cioroianu.ro Adrian Mihai Cioroianu (born January 5, 1967, in C...

 

 

Jim Courier

Jim CourierKebangsaan United StatesTempat tinggalNew York, U.S.Tinggi6 ft 1 in (1,85 m)Berat83 kg (183 pon)Memulai pro1988Pensiun2000Tipe pemainTangan Kanan; dua tangan ketika back-handTotal hadiah$14,034,132TunggalRekor (M–K)506–237Gelar23 (ke 27 dari semua peringkat)Peringkat tertinggi1 (20 Februari 1992)Hasil terbaik di Grand Slam (tunggal)Australia TerbukaW (1992, 1993)Prancis TerbukaW (1991, 1992)WimbledonF (1993)AS TerbukaF (1991)GandaRekor (M–K)...

أسامة الدراجي

أسامة الدراجي معلومات شخصية الميلاد 3 أبريل 1987 (العمر 37 سنة)تونس العاصمة، تونس الطول 1.9م مركز اللعب صانع ألعاب، متوسّط ميدان هجومي الجنسية  تونس معلومات النادي النادي الحالي شبيبة القبائل الجزائري الرقم 12 المسيرة الاحترافية1 سنوات فريق م. (هـ.) الترجي الرياضي التونسي ناد�...

 

 

Elecciones generales de Uruguay de 1946

← 1942 •  • 1950 → Elecciones generales de Uruguay de 1946 Fecha Domingo 24 de noviembre de 1946 Tipo Presidencial Demografía electoral Hab. registrados 993,892 Participación    65.34 % Resultados Tomás Berreta – Colorado Votos 310,496   Senadores obtenidos 15  4 Diputados obtenidos 47  11    46.33 % Luis Alberto de Herrera – Nacional Votos 208,120   Senadores obteni...

 

 

Бежецкий мемориально-литературный и краеведческий музей

Бежецкий мемориально-литературный и краеведческий музей Основатель Н. Л. Сверчков Тема краеведение, музыка, литература Адрес Бежецк, ул. Большая, 63 Директор И. А. Репина Сайт tvermuzeum.ru/affiliates…  Медиафайлы на Викискладе Объект культурного наследия России федеральног�...

在日フランス人

在日フランス人、フランス系日本人Français(e) du Japonジャニック・マーニュ総人口15,153人（2023年12月末現在）[1][2]居住地域東京・大阪・京都・神戸・横浜・名古屋・福岡言語フランス語・日本語 在日フランス人（ざいにちフランスじん、フランス語: Français(e) du Japon）は、日本に一定期間在住するフランス国籍の人である。または、日本に帰化した元フラン...

 

 

永享の乱

この項目では、永享10年（1438年）から永享11年（1439年）に関東で起こった永享の乱 について説明しています。正長2年（1429年）に大和国で起こった乱については「大和永享の乱」をご覧ください。 永享の乱 足利持氏の自害の図（結城合戦絵詞より） 戦争：永享の乱 年月日：永享10年（1438年） 場所：関東地方 結果：関東管領方の勝利 交戦勢力 関東管領幕府軍 鎌倉公�...