Tiếp cận Toàn cầu Vắc-xin COVID-19 (tiếng Anh: COVID-19 Vaccines Global Access, viết tắt thành COVAX), là một kế hoạch toàn cầu nhằm phân bổ công bằng các loại vắc-xin COVID-19 do UNICEF, Liên minh Vắc-xin Gavi (trước đây là Liên minh Toàn cầu Vắc-xin và Miễn dịch, hay GAVI), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Liên minh Đổi mới sáng tạo Sẵn sàng cho Dịch bệnh (CEPI) chỉ đạo. Đây là một trong ba trụ cột chính trong sáng kiến Tăng tốc Tiếp cận Các công cụ ứng phó với COVID-19 được bắt đầu vào tháng 4 năm 2020 bởi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Ủy ban châu Âu và chính phủ Pháp nhằm ứng phó trước đại dịch COVID-19. COVAX được thành lập nhằm điều phối các nguồn lực quốc tế với mục đích phân bố công bằng quyền tiếp cận chẩn đoán, điều trị và vắc-xin phòng COVID-19.^[1]

Tính tới ngày 15 tháng 7 năm 2020, 165 quốc gia – đại diện cho 60% dân số thế giới – đã tham gia COVAX.^[2]

Nhiều nước được hưởng lợi từ COVAX có "quy định lưu trữ hạn chế" và phải phụ thuộc vào sự ủy quyền của WHO. Tới đầu năm 2021, WHO đã đang xem xét 11 vắc-xin COVID-19 tiềm năng cho Danh mục Sử dụng Khẩn cấp (EUL) của tổ chức này.^[3] Vắc-xin đầu tiên được WHO chấp thuận đưa vào EUL vào ngày 31 tháng 12 năm 2020 là vắc-xin COVID-19 của Pfizer–BioNTech — một loại vắc-xin RNA do BioNTech hợp tác với Pfizer phát triển, có tên nhãn hiệu là Comirnaty.^[4][5]

Trong một buổi họp báo vào ngày 24 tháng 8 năm 2020, WHO cho biết COVAX đang có 9 ứng cử viên vắc-xin được CEPI hỗ trợ và 9 ứng viên khác đang được thử nghiệm, giving it the largest selection of COVID-19 vaccinations in the world.^[6] Tới tháng 12, COVAX đã hoàn tất đàm phán với các nhà sản xuất khác, cho phép chương trình này tiếp cận 2 tỷ liều vắc-xin.^[7]

Vai trò tham gia của các nước

Biểu đồ hiện đang tạm thời không khả dụng do vấn đề kĩ thuật.      Nước đóng góp vào AMC      Thành viên EC (đóng góp vào AMC)      Thành viên tự chi trả      Thành viên tự chi trả và đóng góp vào AMC      Nước nhận AMC      Nước nhận và đóng góp vào AMC      Không tham gia

COVAX cung cấp vắc-xin cho các nước đang phát triển.^[8] Có tổng cộng 92 nước thu nhập thấp và trung bình đủ điều kiện nhận vắc-xin COVID-19 thông qua cơ chế COVAX^[9] và Cam kết Hỗ trợ Thị trường Vắc-xin COVAX (AMC).^[9][10] COVAX AMC được tài trợ bằng các khoản đóng góp của các nước thành viên.^[10] COVAX AMC thành lập COVAX Facility, nền tảng thu mua vắc-xin.^[10]

Vào ngày 3 tháng 2 năm 2021, GAVI, WHO và UNICEF công bố dự báo phân bổ từng nước hai loại vắc-xin của Pfizer–BioNTech và Oxford–AstraZeneca trong nửa đầu năm 2021.^[11] Dự đoán ban đầu cho thấy 1,2 triệu liều vắc-xin Pfizer–BioNTech sẽ được phân phối trong Quý 1 năm 2021 và 336 triệu liều vắc-xin Oxford–AstraZeneca trong nửa đầu năm 2021 tới 145 nước thành viên COVAX.^[12][13] Dự kiến các nhân viên y tế và hầu hết các đối tượng trong nhóm dễ bị tổn thương nhất sẽ nhận những liều vắc-xin đầu tiên; các tổ chức hi vọng số lượng người nhận vắc-xin đợt đầu này sẽ đạt khoảng 3,3% tổng dân số mỗi nước tham gia trước khi kết thúc nửa đầu năm 2021.^[13]

Vào tháng 2 năm 2021, WHO và Chubb thông báo kế hoạch bồi thường không lỗi với các liều vắc-xin COVID-19 dành cho các nước thu nhập thấp và trung bình, được chi trả thông qua khoản đóng góp của các nước thành viên Gavi COVAX AMC.^[14]

Vào ngày 24 tháng 2 năm 2021, Ghana trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới nhận vắc-xin thông qua cơ chế COVAX, với 600.000 liều vắc-xin Oxford–AstraZeneca được vận chuyển tới Accra.^[8][15]

Vào ngày 1 tháng 3 năm 2021, các nhân viên tuyến đầu chống dịch và một số quan chức tại Bờ Biển Ngà trở thành những người đầu tiên được tiêm vắc-xin COVID-19 từ COVAX Facility. Hơn 500.000 liều vắc-xin COVID-19 của Oxford–AstraZeneca do Viện Huyết thanh Ấn Độ sản xuất đã được vận chuyển tới thành phố Abidjan một tuần trước đó. Số vắc-xin này được UNICEF vận chuyển từ Mumbai qua đường hàng không.^[16]

Vào ngày 5 tháng 3 năm 2021, Moldova nhận được 14.400 liều vắc-xin Oxford–AstraZeneca thông qua COVAX, là quốc gia châu Âu đầu tiên tiếp nhận vắc-xin qua chương trình này. Vài ngày trước nước này cũng đã được România tặng 21.600 liều vắc-xin cùng loại.^[17]

Ấn Độ	AMC	97.164.000	-	-	97.164.000
Pakistan	AMC	17.160.000	-	-	17.160.000
Nigeria	AMC	16.008.000	-	-	16.008.000
Indonesia	AMC	-	13.708.800	-	13,708.800
Bangladesh	AMC	12.792.000	-	-	12.792.000
Brazil	SFP	-	10.672.800	-	10.672.800
Ethiopia	AMC	8.928.000	-	-	8,928.000
Cộng hòa Dân chủ Congo	AMC	6.948.000	-	-	6.948.000
México	SFP	-	6.472.800	-	6.472.800
Philippines	AMC	-	5.500.800	117.000	5.617.800
Ai Cập	AMC	-	5.138.400	-	5.138.400
Việt Nam	AMC	-	4.886.400	-	4.886.400
Myanmar	AMC	4.224.000	-	-	4.224.000
Iran	SFP	-	4.216.800	-	4.216.800
Kenya	AMC	4.176.000	-	-	4.176.000
Uganda	AMC	3.552.000	-	-	3.552.000
Sudan	AMC	3.396.000	-	-	3.396.000
Nam Phi	SFP	-	2.976.000	117.000	3.093.000
Afghanistan	AMC	3.024.000	-	-	3.024.000
Hàn Quốc	SFP	-	2.596.800	117.000	2.713.800
Colombia	SFP	-	2.553.600	117.000	2.670.600
Uzbekistan	AMC	2.640.000	-	-	2.640.000
Angola	AMC	2.544.000	-	-	2.544.000
Mozambique	AMC	2.424.000	-	-	2.424.000
Ghana	AMC	2.412.000	-	-	2.412.000
Ukraina	AMC	-	2.215.200	117.000	2.332.200
Yemen	AMC	2.316.000	-	-	2.316.000
Argentina	SFP	-	2.275.200	-	2.275.200
Nepal	AMC	2.256.000	-	-	2.256.000
Algeria	AMC	-	2.200.800	-	2.200.800
Cameroon	AMC	2.052.000	-	-	2.052.000
Bờ Biển Ngà	AMC	2.040.000	-	-	2.040.000
Iraq	SFP	-	2.018.400	-	2.018.400
Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên	AMC	1.992.000	-	-	1.992.000
Canada	SFP	-	1.903.200	-	1.903.200
Maroc	AMC	-	1.881.600	-	1.881.600
Niger	AMC	1.872.000	-	-	1.872.000
Peru	SFP	-	1.653.600	117.000	1.770.600
Ả Rập Xê Út	SFP	-	1.747.200	-	1.747.200
Sri Lanka	AMC	1.692.000	-	-	1.692.000
Malaysia	SFP	-	1.624.800	-	1,624.800
Burkina Faso	AMC	1.620.000	-	-	1.620.000
Mali	AMC	1.572.000	-	-	1.572.000
Malawi	AMC	1.476.000	-	-	1.476.000
Zambia	AMC	1.428.000	-	-	1.428.000
Venezuela	SFP	-	1.425.600	-	1.425.600
Các nước không phải thành viên LHQ	N/A	-	1.303.200	-	1.303.200
Campuchia	AMC	1.296.000	-	-	1.296.000
Senegal	AMC	1.296.000	-	-	1.296.000
Chad	AMC	1.272.000	-	-	1.272.000
Somalia	AMC	1.224.000	-	-	1.224.000
Zimbabwe	AMC	1.152.000	-	-	1.152.000
Guinea	AMC	1.020.000	-	-	1.020.000
Syria	AMC	1.020.000	-	-	1.020.000
Bolivia	AMC	900.000	-	92.430	992.430
Chile	SFP	-	957.600	-	957.600
Benin	AMC	936.000	-	-	936.000
Rwanda	AMC	996.000	-	102.960	893.040
Ecuador	SFP	-	885.600	-	885.600
Haiti	AMC	876.000	-	-	876.000
Nam Sudan	AMC	864.000	-	-	864.000
Guatemala	SFP	-	847.200	-	847.200
Tajikistan	AMC	732.000	-	-	732.000
Tunisia	AMC	-	592.800	93.600	686.400
Papua New Guinea	AMC	684.000	-	-	684.000
Togo	AMC	636.000	-	-	636.000
Sierra Leone	AMC	612.000	-	-	612.000
Lào	AMC	564.000	-	-	564.000
Cộng hòa Dominica	SFP	-	542.400	-	542.400
Jordan	SFP	-	511.200	-	511.200
Azerbaijan	SFP	-	506.400	-	506.400
Kyrgyzstan	AMC	504.000	-	-	504.000
Nicaragua	AMC	504.000	-	-	504.000
Honduras	AMC	-	496.800	-	496.800
Cộng hòa Congo	AMC	420.000	-	-	420.000
Liberia	AMC	384.000	-	-	384.000
El Salvador	AMC	-	324.000	51.480	375.480
Cộng hòa Trung Phi	AMC	372.000	-	-	372.000
Mauritania	AMC	360.000	-	-	360.000
Paraguay	SFP	-	357.600	-	357.600
Serbia	SFP	-	345.600	-	345.600
Libya	SFP	-	343.200	-	343.200
Liban	SFP	-	340.800	-	340.800
Singapore	SFP	-	288.000	-	288.000
Bờ Tây và Gaza	AMC	-	240.000	37.440	277.440
Costa Rica	SFP	-	254.400	-	254.400
Oman	SFP	-	254.400	-	254.400
New Zealand	SFP	-	249.600	-	249.600
Panama	SFP	-	216.000	-	216.000
Gruzia	SFP	-	184.800	29.250	214.050
Mông Cổ	AMC	-	163.200	25.740	188.940
Moldova	AMC	-	156.000	24.570	180.570
Gambia	AMC	180.000	-	-	180.000
Bosnia và Herzegovina	SFP	-	153.600	23.400	177.000
Uruguay	SFP	-	172.800	-	172.800
Lesotho	AMC	156.000	-	-	156.000
Armenia	SFP	-	146.400	-	146.400
Jamaica	SFP	-	146.400	-	146.400
Guinea	AMC	144.000	-	-	144.000
Qatar	SFP	-	144.000	-	144.000
Albania	SFP	-	141.600	-	141.600
Namibia	SFP	-	127.200	-	127.200
Botswana	SFP	-	117.600	-	117.600
Bhutan	AMC	108.000	-	5.850	113.850
Cabo Verde	AMC	108.000	-	5.850	113.850
Comoros	AMC	108.000	-	-	108.000
Djibouti	AMC	108.000	-	-	108.000
Eswatini	AMC	108.000	-	-	108.000
Quần đảo Solomon	AMC	108.000	-	-	108.000
Bắc Macedonia	SFP	-	103.200	-	103.200
Maldives	AMC	108.000	-	5.850	102.150
Bahamas	SFP	-	100.800	-	100.800
Bahrain	SFP	-	100.800	-	100.800
Barbados	SFP	-	100.800	-	100.800
Belize	SFP	-	100.800	-	100.800
Brunei Darussalam	SFP	-	100.800	-	100.800
Fiji	AMC	-	100.800	-	100.800
Guyana	AMC	-	100.800	-	100.800
Kosovo	AMC	-	100.800	-	100.800
Mauritius	SFP	-	100.800	-	100.800
Timor-Leste	AMC	-	100.800	-	100.800
Trinidad và Tobago	SFP	-	100.800	-	100.800
Vanuatu	AMC	-	100.800	-	100.800
Sao Tome và Principe	AMC	96.000	-	-	96.000
Montenegro	SFP	-	84.000	-	84.000
Samoa	AMC	-	79.200	-	79.200
Suriname	SFP	-	79.200	-	79.200
St. Lucia	AMC	-	74.400	-	74.400
Kiribati	AMC	-	48.000	-	48.000
Micronesia	AMC	-	48.000	-	48.000
Grenada	AMC	-	45.600	-	45.600
Saint Vincent và Grenadines	AMC	-	45.600	-	45.600
Tonga	AMC	-	43.200	-	43.200
Antigua và Barbuda	SFP	-	40.800	-	40.800
Dominica	AMC	-	28.800	-	28.800
Andorra	SFP	-	26.400	-	26.400
Quần đảo Marshall	AMC	-	24.000	-	24.000
St. Kitts và Nevis	SFP	-	21.600	-	21.600
Monaco	SFP	-	7.200	-	7.200
Nauru	SFP	-	7.200	-	7.200
Tuvalu	AMC	-	4.800	-	4.800

Nguồn quỹ của COVAX chủ yếu được cung cấp bởi các nước phương Tây giàu có.^[8] Tính tới ngày 19 tháng 2 năm 2021, đã có 30 nước ký cam kết với COVAX Facility và cả Liên minh châu Âu.

Mặc dù chủ yếu được tài trợ bởi các chính phủ ("Hỗ trợ Phát triển Chính thức"), chương trình COVAX cũng nhận được nguồn tài trợ từ khối tư nhân và các đóng góp từ thiện khác, và các nước nhận có thể chia sẻ một số chi phí trong sản xuất và vận chuyển vắc-xin.^[10]

Các khoản đóng góp cho COVAX-AMC tính đến 19 tháng 2 năm 2021 (triệu USD)^[18]

• x
• t
• s

Quốc gia/Tổ chức	Số tiền đóng góp
Hoa Kỳ	2.500
Đức	1.093
Anh Quốc	735
Ủy ban châu Âu	489
Nhật Bản	200
Canada	181
Quỹ Bill & Melinda Gates	156
Ả Rập Xê Út	153
Na Uy	141
Pháp	122
Ý	104
Úc	61
Tây Ban Nha	61
Hà Lan	37
Áo	32
Reed Hastings và Patty Quillin	30
Thụy Điển	24
Quỹ Anonymous	22
Thụy Sỹ	22
Ấn Độ	15
New Zealand	12
Kuwait	10
Qatar	10
Shell	10
Hàn Quốc	10
TikTok	10
Đan Mạch	8
Bỉ	5
Ireland	5
Singapore	5
Wise	5
Soccer Aid	4
Quỹ Thistledown	4
Hy Lạp	2
Iceland	2
Colombia	1
KSRelief	1
Luxembourg	1
Mastercard	1
Estonia	0,1
Monaco	0,1
Nikkei, Inc.	1
Medline International	0,02
Bhutan	0,01
Tổng cộng	6.268

Tính đến tháng 11 năm 2020^{[cập nhật]}, Liên minh châu Âu (EU) cùng các nước thành viên đã cam kết hỗ trợ 870 triệu euro cho COVAX.^[19] Ủy ban châu Âu (EC) quyết định đưa gia nhập EU vào chương trình COVAX vào ngày 31 tháng 8 năm 2020 và cam kết hỗ trợ 400 triệu euro,^[20] nhưng không nói rõ cách thức chi trả hay các điều khoản đi kèm.^[21] EC tiếp tục cam kết hỗ trợ thêm 100 triệu euro nữa cho COVAX từ Quỹ Phát triển châu Âu thông qua một khoản tài trợ cho GAVI vào ngày 12 tháng 11. Một số nước thành viên EU cũng đưa ra những cam kết riêng của mình; Pháp trao tặng thêm 100 triệu euro, Tây Ban Nha tặng 50 triệu euro và Phần Lan thêm 2 triệu euro.^[19]

Theo Bộ Ngoại giao Cộng hòa Liên bang Đức, nước này gia nhập COVAX thông qua Liên minh châu Âu và đã cam kết hỗ trợ 300 triệu euro cho việc điều trị COVID-19 tại các nước đang phát triển.^[22]

Anh đã cung cấp 548 triệu bảng cho chương trình COVAX.^[23] Anh cũng từng là nước đóng góp lớn nhất cho COVAX-AMC trước khi Đức và Hoa Kỳ thay thế vị trí này.^[24]

Theo chính sách cô lập "Nước Mỹ trên hết",^[25] chính quyền Trump vào ngày 1 tháng 9 năm 2020 cho biết Hoa Kỳ sẽ không gia nhập COVAX do sự liên hệ của cơ chế này với WHO,^[26][27] tổ chức mà nước này đã bắt đầu quá trình rút tư cách thành viên kéo dài một năm từ ngày 6 tháng 7 năm 2020.^[28]

Sau khi đánh bại Trump trong cuộc bầu cử năm 2020, Joe Biden tuyên bố Hoa Kỳ sẽ ở lại WHO và gia nhập COVAX vào ngày 20 tháng 1 năm 2021. Quyết định đảo ngược chính sách này (được thông báo bởi Anthony Fauci, Cố vấn Y tế trưởng của Tổng thống) được nhiều nước hoanh nghênh.^[29][30] Vào ngày 19 tháng 2, Hoa Kỳ cam kết hỗ trợ 4 tỷ đôla, khoản đóng góp lớn nhất dành cho quỹ này.^[31]

Trung Quốc đã tham gia COVAX từ ngày 9 tháng 10 năm 2020.^[32] Vào ngày 4 tháng 6 năm 2020, Trung Quốc quyết định tăng khoản đóng góp của mình dành cho GAVI từ 5 triệu đôla trong khoảng 2016-2020 lên 20 triệu đôla trong giai đoạn 2020-2025.^[33] Trung Quốc tuyên bố vào ngày 3 tháng 2 năm 2021 rằng nước này sẽ cung cấp 10 triệu liều vắc-xin cho COVAX.^[34]

• List of participants in the COVAX Facility, Confirmations of intent to participate and AMC-Eligible economies