Yahudilikte borç ve faiz

        

Yahudilikte borç ve faiz kombinasyonu konusu karmaşık ve detaylıdır. Faiz kelimesinin İbranicesi neşeh'tir (נשך), anlamı lokma'dır; borç verenin elde ettiği kazanca ise marbit/tarbit (מרבית/תרבית) denir.[1] Neşeh, faizin düşürülüp verilen borcun önceden kesilen faizine denir; marbit/tarbit ise, verilen borcun üstüne eklenen faizdir.[2] Marbit/tarbit, modern anlamda uygulanan şekildir ve modern İbranicede (Kur'an'daki Arapça kelime olan Riba ile kökdaş olan) ribbit denir.

Tora ve Talmud, bazı istisnalar dışında faiz uygulanmadığı takdirde borç vermeyi teşvik eder. Hezekiyel kitabında faiz uygulamanın en ağır günahlardan biri olduğu belirtilir[3][4] ve Yahudi kanunlarınca da yasaktır. Talmud, Hezekiyel'in faizi kınaması üzerine odaklanır.[5] Hezekiyel, faizin nefret edilecek bir şey olduğunu belirtir ve metaforik anlamda tefecileri kan dökenlerle bir tutar.

Ahitte

Tora'da, faiz yönetmeliği Çıkış 22:25-27, Levililer 25:36-37 ve Tesniye 23:20-21'de ifade edilmiştir. Levililer kitabında, fakir olanın maddi bağımsızlığını kazanması adına parasal veya yemek borcu verilmesi teşvik edilir fakat adı geçen diğer iki kitabın aksine herhangi bir faiz uygulamasını yasaklar.[2] Her üç yerde de faiz uygulamanın sömürücülük olduğu belirtilir. Levililerin aksine, Çıkış ve Tesniye kitapları, faizin Yahudi olmayanlara uygulanmasında bir sorun görmez.[2]

Çıkış kitabından anlaşıldığı üzere teminatlı borçlanma konsepti halihazırda mevcuttu çünkü teminat olarak özel bir kumaş parçasının verilmesinin yasaklandığı görülür. Adı geçen kumaş, fakirlerin soğuk gecelerde kullandığı bir çeşit büyük kare örtüdür.[2] Bu örtünün teminat olarak verilmesi borçlunun hayatını riske atacağından yasaktır. Tesniye de borçlunun hayatının güvenceye alınması için benzer bir yaklaşımda bulunur; fakat burada bahsi geçen bir tür kumaş değil, değirmen taşıdır. Ekmek üretmek için un yapımında kullanılan değirmen taşının teminat olarak verilmesi borçluyu aç bırakacağından bu nesnenin teminat olarak gösterilmesi yasaklanmıştır.

Tarihsel içerik

Antik Yakın Doğu'nun ilk din sistemlerinin çoğu ve laik kanunlar tefeciliği yasaklamamaktadır. Bu topluluklar, hareketsiz nesneleri, bir bitki, hayvan veya insanmışçasına kendi kendine üreme yeteneği olan canlılarmış gibi ele alır. Bu nedenle, 'yemek parası' veya herhangi bir maddi desteğe faiz uygulamak uygun bir davranış sayılmaktaydı.[6] 'Yemek parası' adı altında yapılan gıda borçlarında zeytin, hurma, tohum ve hayvanların kullanıldığı ~MÖ 5000'lerde dahi görülmektedir. Kayıtlara göre gümüşe %10-25 ve tahıllara %20-35 faiz uygulanmaktaydı. Mezopotamya, Hititler, Fenike ve Mısır'da faiz yasal olup genelde devlet idaresindeydi.[7] Sümerliler ise genelde verdiği borçlara yıllık %20 faiz uygulamaktaydı.[1] Bugüne kadar gelmeyi başaran Sümer anlaşmalarında genelde hep bu rakam görülür[1] ve anlaşıldığına göre Yahudiliğin ilk asrında bu konsept iyi bilinmekteydi çünkü bu oran Babil Talmudu'nda da yer almaktadır.[8] Sümer kanunlarında karşılıklı çıkar anlaşmasının varlığı görülür; buna göre borçluyla borç veren bir anlaşma ile iş ortağı olur; borçlu iş yerini yönetip orada çalışırken sermayeye katkısı bulunan borç veren kardan pay alır.[1] Bu anlaşma hem borç hem trust'ın karakteristiğini oluşturur; borç veren, parasını finansal hissesinden alırken borçlu geçimini maaş ile sağlar.[1] Hammurabi Kanunları, bu tür anlaşmaları idare eden yönetmelikler içerir.

Heter İska muafiyet kontratı

Klasik rabinik edebiyatında

Mişna, kutsal kitapta anlatılan yönetmeliklerle ödemeden kaçınmayı engellemek için özen göstermektedir; hatta bu nedenle kutsal kitapta aktarılan kurallara rağmen ahlaki tefeciliği yasaklamaktadır. Taşik[9] kelimesi Talmud'da fazicilik olarak yorumlanır ve borç verenle birlikte borç alan da suçludur;[1] bunun yanı sıra bu anlaşmaya şahitlik yapanlar da kusurlu bulunur.[1]

Mişna'da ifade edildiğine göre, bir şeyin tamamı teminat olarak verilemez; örneğin, ücretin bir kısmı ödenmiş bir tarlanın tamamı teminat olarak gösterilemez çünkü buradan gelecek gelirin hepsi faize gider.[1] Fakat Mişna, eğer son ödeme tarihi geçtiyse alacaklı kişinin mülkün tamamına el koymasına izin verir.[10] İngiliz kanunlarındaki Tutu yasaları bu istisnadan faydalanmak için yaratılmıştır. Mişna'ya göre, eğer şahitler yalan söyleyip son ödeme tarihinin başka bir zamanda olduğunu söylerse ve yalan söyledikleri ispatlanırsa iki tarih arasındaki masrafları yalan yere şahitlik yapanlar öder.[11]

Mişna, yatırımlardan faiz çekmeyi yasaklar, bunu yerine insanlar toprak alıp gelirlerini buradan elde etmelidir.[1] Mişna ayrıca, borç alabilmek için verilen hediyeleri önceden ödenmiş faizden sayar;[1] buna benzer olarak, borcun ödenmesi bittikten sonra dahi verilen hediyeler faiz olarak nitelendirilir.[1] Mişna, bir adım ileri gidip para dışında herhangi bir şeyin borç verilmesini yasaklamıştır çünkü bir mülkün değeri zamanla artabileceğinden bu ödenen fark faizden sayılmaktadır;[12] aynı şekilde, bir kişinin faiz borcunu ödemesi için diğer işçilere oranla daha fazla çalıştırılamaz.[1]

Mişna, hem Mişna'da hem Tora'da özellikle yasaklanan faiz türlerinin, ödeme yapılmış olması takdirde geri alınabileceğini bildirir; fakat uyuşmazlık durumunda, Tora'da belirtilmiş olsa bile faiz yasal olarak geri alınamaz.[1] Mişna'ya göre bunun gerekçesi şöyledir: Ahitsel metinler faizcilere ilahi intikam ile ilgilidir ve sivil durumlarda idam cezasına çarptırılmış birine uygulanamaz;[5] bu durum, faiz davalarını rabinik mahkemelere bırakır fakat alacaklıya yapılan fiziksel saldırılar dışında yaptırım uygulamamaktadır.[13]

Muafiyet ve kaçınma

Ürün sahibinin, dükkân sahibine ürünü satması için vermesi ve karşılığında kardan pay alması Mişna'da yasaklanmıştır çünkü ürünü veren kişi ürünü dükkân sahibine borç olarak veriyor olarak kabul edilir ve hırsızlık, ürün değerinin azalması ve kaza gibi riskler dükkân sahibinin başına kalmaktadır.[1] Fakat Mişna, ürün sahibinin dükkân sahibine bir kuru incir gibi düşük bir miktar dahi ödemesi durumunda bunun tefeciliğe girmediğini belirtir.[14] Bu duruma Heter İska yani muafiyet kontratı denir ve Sümer ortaklık yapısı da bu şekilde işlemekteydi. Her kontratta olabileceği gibi uyuşmazlıklar laik mahkemelerde çözümlenebilir lakin bu, Halaha prensiplerine aykırı bir sonuçla neticelenme riski taşımaktadır.

Mişna'da, anti-tefecilik kanunlarından kaçınma metotları da işlenmektedir. En basit metot örneklerinden biri, kişinin bir başkasına bir nesne ödünç vermesi ve bir süre sonra onu daha ucuz fiyata geri almasıdır. Kanundaki boşluktan istifade etmenin bir başka örneğiyse şöyledir: Ahit, İsrailoğullarından olmayanlara faiz uygulamaya izin verir böylece bir İsrailoğlu başka bir İsrailoğluna faizle borç vereceği zaman İsrailoğullarından olmayan üçüncü bir aracı kullanır.[15][16]

Ortaçağ rabinik edebiyatında

Maymonides'in görüşüne göre, faizciliğe benzer bazı durumlara izin verilebilir; örneğin, üçüncü bir şahısa daha yüklü bir ödeme yapma karşılığında, birinci şahıs ikinci şahısa borç verebilir; veya üçüncü şahsın birinci şahısa yüklü bir miktar vermesini sağlayan ikinci şahıs, birinci şahıstan borç alabilir.[17] Yahudi olmayana faiz uygulmak uygundur ve hatta bunun belirli sınırlar içinde bir mecburiyet olduğunu dile getirir fakat borç veren kişi hevese kapılıp aynı uygulamayı Yahudiler üzerinde uygulamamalıdır.[1]

Maymonides'in yazılarından sonra 16. yüzyılda yayınlanan ve Ortodoks Yahudilik'te otoritesi olan Şulhan Aruh, faizin Yahudi olmayanlara uygulanabileceğini belirtir.[18] Yetimler veya fakirler gibi hayır için verilen borçlara faiz uygulanması yasaktır. Hayatı tehlikede olan birinin faizle borç almasına izin verilir.[19]

Şulhan Aruh'un görüşüne göre, verilen anapara üzerinde zorlama yapılabilir, eğer borca ayriyetten faiz uygulanıyorsa faiz kısmına zorlama yapılamaz. Eğer anlaşma anapara ve faizi birleştirerek yapılmışsa bunun hiçbir bölümünde zorlama yapılamaz.[19][20] Eğer yasal vasi, velisi olduğu kişinin malından borç verdiyse ve faizini tedarik ettiyse bunu geri vermek zorunda değildir. Şulhan Aruh, mahkemenin, borç verenin faizden vazgeçmesini sağlaması için alacaklıyı sadece falakaya yatırabileceğini belirtir,[21] eğer alacaklı faizi geri vermeden ölürse para varislerine kalır.[22]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h i j k l m n o Jewish Encyclopedia
  2. ^ a b c d Peake's commentary on the Bible
  3. ^ Hezekiel 18:13
  4. ^ Hezekiel 18:17
  5. ^ a b Baba Metzia 61b
  6. ^ [Fritz M. Heichelheim, An Ancient Economic History, 2 Vols. (trans., Leiden 1965), i104-56.Cited in Johnson, A History of the Jews, p.172]
  7. ^ Paul Johnson, A History of the Jews, p.172-73]
  8. ^ Baba Batra 60a
  9. ^ Tesniye 23:20
  10. ^ Baba Metzia 63a
  11. ^ Makkot 1:1
  12. ^ Baba Metzia 75a
  13. ^ Shulchan Aruch, Yoreh De'ah : 161:2
  14. ^ Baba Metzia 68b
  15. ^ Baba Metzia 5:6
  16. ^ Baba Metzia 71a
  17. ^ Maimonides, Mishneh Torah, Tamid:, Malweh:15
  18. ^ Shulchan Aruch, Yoreh De'ah : 159
  19. ^ a b Shulchan Aruch, Yoreh De'ah : 160
  20. ^ Shulchan Aruch, Hoshen Mishpat : 52
  21. ^ the process of judicially flogging an individual until they agreed to a course of action, was known as contempt
  22. ^ Shulchan Aruch, Yoreh De'ah : 161


Read other articles:

Artikel ini bukan mengenai Trans Metro Dewata. Artikel ini tidak memiliki referensi atau sumber tepercaya sehingga isinya tidak bisa dipastikan. Tolong bantu perbaiki artikel ini dengan menambahkan referensi yang layak. Tulisan tanpa sumber dapat dipertanyakan dan dihapus sewaktu-waktu.Cari sumber: Trans Sarbagita – berita · surat kabar · buku · cendekiawan · JSTORTrans SarbagitaIndukUPTD. Trans Bali/Trans SarbagitaDidirikan2011Kantor pusatJl. Cok Agun...

 

County in Missouri, United States For other uses, see Webster County. County in MissouriWebster CountyCountyWebster County Courthouse in MarshfieldLocation within the U.S. state of MissouriMissouri's location within the U.S.Coordinates: 37°17′N 92°52′W / 37.28°N 92.87°W / 37.28; -92.87Country United StatesState MissouriFoundedMarch 3, 1854Named forDaniel WebsterSeatMarshfieldLargest cityMarshfieldArea • Total594 sq mi (1,540 ...

 

Aceh (Belanda: Atchin atau Achehcode: nl is deprecated , Inggris: Achin, Prancis: Achen atau Acheh, Arab: Asyicode: ar is deprecated , Portugis: Achen atau Achem, Hanzi: A-tsi atau Ache)[1][2] yang sekarang dikenal sebagai provinsi Aceh diperkirakan memiliki substrat (lapis bawah) dari rumpun bahasa Mon-Khmer [3] dengan pembagian daerah bahasa lain seperti bagian selatan menggunakan bahasa Aneuk Jame sedangkan bagian Tengah, Tenggara, dan Timur mengguna...

Agus Saepul Pa Sahli Tk. III Kasad Bidang Sosbudkum HAM dan NarkobaPetahanaMulai menjabat 18 Desember 2023 PendahuluCandra WijayaPenggantiPetahanaKepala Staf Komando Daerah Militer III/SiliwangiMasa jabatan16 Januari 2023 – 18 Desember 2023 PendahuluWidjanarkoPenggantiAminudinDirsen Pussenif KodiklatadMasa jabatan6 Desember 2021 – 16 Januari 2023 PendahuluIman BudimanPenggantiWindiyatnoKapok Sahli Pangdam XIII/MerdekaMasa jabatan24 Maret 2021 – 6 Desember ...

 

Graphical technique for data sets Scatterplot of the eruption interval for Old Faithful (a geyser) A plot is a graphical technique for representing a data set, usually as a graph showing the relationship between two or more variables. The plot can be drawn by hand or by a computer. In the past, sometimes mechanical or electronic plotters were used. Graphs are a visual representation of the relationship between variables, which are very useful for humans who can then quickly derive an understa...

 

Measles outbreak in the Portland metropolitan area 2019 Pacific Northwest measles outbreakDateDecember 31, 2018 (2018-12-31)LocationPortland metropolitan area and HawaiiCoordinates45°38′N 122°36′W / 45.633°N 122.600°W / 45.633; -122.600TypeOutbreakCauseMeasles morbillivirus and vaccine hesitancyFirst reporterPublic Health Department of Clark CountyOutcomeClark County public health emergency (January 18, 2019); Washington state of emergency (Janua...

Matsushige 松茂町Kota kecil BenderaLambangLokasi Matsushige di Prefektur TokushimaNegara JepangWilayahShikokuPrefektur TokushimaDistrikItanoPemerintahan • Wali kotaNaoto YoshidaLuas • Total14,2 km2 (55 sq mi)Populasi (Oktober 1, 2015) • Total15.204 • Kepadatan1,071/km2 (2,77/sq mi)Zona waktuUTC+09:00 (JST)Kode pos771-0295Simbol  • PohonPinus thunbergii • BungaLampranthus spectabi...

 

County in Washington, United States For counties with a similar name, see San Juan County (disambiguation). County in WashingtonSan Juan CountyCountySan Juan County Courthouse FlagLocation within the U.S. state of WashingtonWashington's location within the U.S.Coordinates: 48°34′N 122°58′W / 48.57°N 122.97°W / 48.57; -122.97Country United StatesState WashingtonFoundedOctober 31, 1873Named forSan Juan IslandsSeatFriday HarborLargest townFriday HarborAr...

 

Peter Sterry Peter Sterry (1613 – 19 November 1672) was an English independent theologian, associated with the Cambridge Platonists prominent during the English Civil War era. He was chaplain to Parliamentarian general Robert Greville, 2nd Baron Brooke and then Oliver Cromwell, a member of the Westminster Assembly,[1][2] and a leading radical Puritan preacher attached to the English Council of State. He was made fun of in Hudibras.[3] Life He was born in Surrey. He ...

Частина серії проФілософіяLeft to right: Plato, Kant, Nietzsche, Buddha, Confucius, AverroesПлатонКантНіцшеБуддаКонфуційАверроес Філософи Епістемологи Естетики Етики Логіки Метафізики Соціально-політичні філософи Традиції Аналітична Арістотелівська Африканська Близькосхідна іранська Буддій�...

 

American book publisher (1894–1966) Blanche KnopfBlanche Knopf (left) and Alfred A. Knopf Sr. photographed by Carl Van Vechten in 1932BornBlanche Wolf(1894-07-30)July 30, 1894New York City, U.S.DiedJune 4, 1966(1966-06-04) (aged 71)U.S.Other namesBlanche Wolf KnopfOccupationPublisherSpouseAlfred A. Knopf Sr.ChildrenAlfred A. Knopf Jr. Blanche Wolf Knopf (July 30, 1894 – June 4, 1966) was an American book publisher who was the president of Alfred A. Knopf, Inc., and wife of Alfre...

 

Sri Lankan politician This biography of a living person needs additional citations for verification. Please help by adding reliable sources. Contentious material about living persons that is unsourced or poorly sourced must be removed immediately from the article and its talk page, especially if potentially libelous.Find sources: Kanchana Wijesekera – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (March 2017) (Learn how and when to remove this message) K...

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada Februari 2023. ESO 306-17Data pengamatanAsensio rekta 05j 40m 06.67dDeklinasi -40° 50′ 11.4″Pergeseran merah0,035805Magnitudo semu (V)13,33Ciri-ciriJeniscD3Ukuran semu (V)2,5 detik busurPenamaan lainESO 306-17 , ESO 306-G...

 

Key on computer keyboards This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Enter key – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (January 2008) (Learn how and when to remove this message) The return (red circle on the left) and enter (green circle on the right) keys on a keyboard On computer keyboards, the ...

 

Navi vichingheUna replica moderna di una nave vichinga: una longship tp. snekkja.VariantifaeringkarveknarrLongship (Drakkar) Caratteristiche costruttiveMaterialelegno Caratteristiche di trasportoPropulsionemista: remi e vela Manuale Per navi vichinghe s'intendono le navi usate dai Vichinghi durante l'epoca vichinga. Si trattò d'un insieme piuttosto eterogeneo di natanti, finalizzati ad usi specifici e diversi tra loro[1] ma accomunati da una linea uniforme: snelli e flessibili, dotat...

طُلب دمج تاريخ المسيحية في مونتسيرات إلى هذه الصفحة لأنها تم دمج الصفحتين هذه العمليّة يجب أن يقوم بها إداريٌ. خُذ بعين الاعتبار إضافة {{نسخ:Uw-c&pmove|المسيحية في مونتسيرات|to=مونتسرات}} ~~~~ في صفحة نقاش المحرر الذي أجرى علمية النقل عبر النسخ واللصق، مع إضافة عنوان مُناس...

 

此條目可参照英語維基百科相應條目来扩充。 (2023年7月2日)若您熟悉来源语言和主题,请协助参考外语维基百科扩充条目。请勿直接提交机械翻译,也不要翻译不可靠、低品质内容。依版权协议,译文需在编辑摘要注明来源,或于讨论页顶部标记{{Translated page}}标签。 安道爾公國 安道爾政府与政治系列条目 憲法(英语:Constitution of Andorra) 行政機關 兩大公 (歷任名單) 艾...

 

Branch of economics covering theories of money The neutrality of this article is disputed. Relevant discussion may be found on the talk page. Please do not remove this message until conditions to do so are met. (September 2018) (Learn how and when to remove this message) Monetary economics is the branch of economics that studies the different theories of money: it provides a framework for analyzing money and considers its functions (such as medium of exchange, store of value, and unit of acco...

Cet article est une ébauche concernant une localité suisse. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Monniaz Administration Pays Suisse Canton Genève Commune Jussy Géographie Coordonnées 46° 14′ 31″ nord, 6° 18′ 21″ est Localisation Géolocalisation sur la carte : Suisse Monniaz Géolocalisation sur la carte : Suisse Monniaz Géolocalisation sur la ca...

 

Cet article est une ébauche concernant la chronologie de la bande dessinée. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Chronologies Données clés 1957 1958 1959  1960  1961 1962 1963Décennies :1930 1940 1950  1960  1970 1980 1990Siècles :XVIIIe XIXe  XXe  XXIe XXIIeMillénaires :-Ier Ier  IIe  IIIe Chronologies géographiques Afrique Afrique du Sud...