Ubıhlar![]() Ubıhlar tarafından da kullanılan Çerkes bayrağındaki yıldızlardan biri Ubıh bölgesini temsil eder |
  |
|
|
|
|
|
|
|
Ubıhlar (Ubıhça: Твахы, Twaxı; Çerkesçe: Убыххэр, Wubıxxer; Rusça: Убы́хи, Ubıhi) ya da Vubıhlar, Çerkes boylarından birisidir. Dilleri Ubıhça, bu dili konuşan son kişinin 1992 yılında ölmesiyle yok olmuştur.
Tarih
Ubıhlar, Kuzey Kafkasya’nın batı ucunda yerleşik bir Çerkes halkıydı. Soçi Procopius, De Bello Gotico’da (Gotik Savaşı) βροῦχοι (Brouçoi) olarak adlandırdığı halkın Ubıhların ataları olduğu sanılır. Ubıhlar yarı göçebe olarak yaşıyorlardı. Sünni Müslüman olan Ubıhlar, bugünkü Soçi civarında Rus birliklerine yenilerek 1864 yılında bütün bir nüfus olarak Osmanlı topraklarına göç ettiler. Çoğunluğu Türkiye’de, Sakarya'nın Sapanca yöresine ve Balıkesir ilinin Manyas ilçesine yerleşti. Bu nüfusun önemli bölümü, aynı tarihlerde göçle gelen diğer Çerkes boyları ile karışmıştır.
İlk göç eden Ubıhların çocuklarından biri Abdülmecid'in eşi ve II. Abdülhamid'in manevi annesi olan Rahime Piristû Valide Sultan'dır. Göç eden Ubıhların bir sonraki nesil çocuklarından birisi de II. Abdülhamid'in eşlerinden Ayşe Dest-i Zer Müşfika (Kayıhan) Kadın Efendi'dir.
Din
Kuzey Kafkasya’nın batı ucunda yerleşik olan Ubıhlar, komşuları Abhaz ve diğer Çerkesler gibi paganik bir halktı. Bölge erken dönem Hristiyanlıkla tanışmıştır. Osmanlıların bölgeyi fethiyle İslam diniyle tanıştılar ve Sünniliği benimsediler. Daha önceki dönemlerde pagandırlar.
Dil
Ubıhça, Kafkas dillerinin Kuzeybatı Kafkas dilleri öbeğine bağlı, Çerkesce ile akraba bir dildir. Ubıhların göçüyle birlikte, Kafkasya’da bu dili konuşan hiç kimse kalmadı. Türkiye’ye yerleşen Ubıhlar da, yazılı olmayan bu dili zamanla unuttular. Tevfik Esenç adlı kişi Ubıhçayı konuşan son kişiydi ve Ubıhçanın grameri ve sözlüğü çalışmalarında ünlü Fransız bilim insanı Georges Dumézil ile birlikte çalıştı. Tevfik Esenç’in (1904 – 7 Ekim 1992) ölümüyle Ubıhça ölü dillerden biri hâline geldi.
Nüfus
Rusya’da 1897 yılında yapılan ilk genel nüfus sayımından iki yıl önce "Rus İmparatorluğu’nda Yaşayan Halkların Alfabetik Listesi" başlığıyla bir ön çalışma yapılmış. 1895 yılında Petersburg’ta yayınlanan bu listede Rusya halklarının değişik yayınlarda yer alan ve farklı yıllara ait nüfus bilgileri derlenerek dilleri, dini inançları ve yaşadıkları bölgeyle ilgili kısa bilgiler verilmiştir. Buna göre Ubıhların (Убыхи) 1867 yılındaki nüfusu 25.000 kişidir.[1]
Kafkasya’dan göç eden Ubıhların sayısı tam olarak bilinmemektedir. Türkiye’ye göç edip yerleşen Ubıhların kısa zamanda Abhazlar ve diğer Çerkeslere karışmaları nedeniyle de sayılarını tahmin etmek mümkün olmamıştır. Günümüzde Manyas ilçesinin köylerinde ve Kahramanmaraş'ın Göksun ilçesi Büyükçamurlu köyünde, İzmit'in Maşukiye köyünde, Sakarya'nın Sapanca ilçesi Kırkpınar ve Yanık köylerinde, Arifiye ilçesinin Boğazköy köyünde, Andırın ilçesi Akifiye köyünde, Samsun'un Kavak ilçesinin Karapınar, Germiyan, Doruk, Kapuhayat, Karlı, Sıralı ve Bükceğiz köylerinde ve Terme ilçesinde yaşayan Ubıhların dışında Ürdün’de de az sayıda Ubıh yaşamaktadır. Balıkesir Merkez'e bağlı Boğazköy de Ubıhlar tarafından kurulmuştur. Balıkesir'in Gönen ilçesinin çınarlı köyünde ve Samsun ili Vezirköprü, Alaçam, Kavak ilçesinde Kapuhayat, Doruk köylerinde ve Asarcık ilçelerinde de Ubıhlar yaşamaktadır. Ordu ili Ünye ilçesinin Döşemedibi mahallesi Cevizdere köyü Ubıhlar tarafından kurulmuş ve göç almış yerleşkelerdir. Günümüzde dillerini unutmayanlar Abhazca ve Çerkesce konuşmaktadırlar.
Bagrat Şinkuba’nın Son Ubıh [1] adlı romanı ve İsmet Arasan’ın Son Sesler adlı belgesel filmi [2], Ubıhları konu alır.
Kaynakça
