Timur satrancı

Timur satranç takımı. Taşlar, 14. yüzyıldaki Timur satranç setine benzemektedir.

Timur satrancı veya Timurlenk satrancı bir Orta Çağ satranç çeşididir. Modern satranç gibi, shatranj'dan türetilmiştir. Timur satrancı, Türk lider Timur döneminde Orta Asya'da geliştirilmiş, icadı da Timur'a atfedilmiştir.[1] Timur satrancının üst varyantı, Chaturanga'nın daha büyük bir çeşidi olduğundan, yaygın satranca karşılık gelen Shatranj ash-shaghir (Küçük satranç)'a karşıt olarak Shatranj Al-Kabir (Büyük satranç) olarak da adlandırılır. Oyun genel hatlarıyla modern satranca benzese de önemli farklılıklar bulundurmaktadır,[2] örneğin piyonların çeşitlerinin olması ayırt edici bir özelliktir.[3]

Tahta

Bir Timur satranç tahtası, 10×11 düzeninde 110 kareden oluşur. Saray olarak bilinen ek kareler, dokuzuncu sırada sol taraftan ve ikinci sırada sağ taraftan çıkıntı yapar ve bu sebeple toplamda 112 kare bulunur.[1][4] Rakip şah, bir oyuncunun sarayını işgal ettiğinde, oyun berabere ilan edilir. Şah'tan başka hiçbir taş sarayı işgal edemez.

Timur satrancında birkaç farklı taş dizilimi vardır. Yaygın bir tanesi aşağıdaki gibidir:

  • Beyaz taraf (alt sıra, soldan): fil, (boÅŸluk), deve, (boÅŸluk), savaÅŸ motoru, (boÅŸluk), savaÅŸ motoru, (boÅŸluk), deve, (boÅŸluk), fil.
  • Ä°kinci sıra (soldan): kale, at, gözcü, zürafa, general, ÅŸah, vezir, zürafa, gözcü, at, kale.
  • Üçüncü sıra (soldan): piyon piyonu, savaÅŸ motoru piyonu, deve piyonu, fil piyonu, general piyonu, ÅŸah piyonu, vezir piyonu, zürafa piyonu, gözcü piyonu, kral piyonu, kale piyonu.

TaÅŸlar

Soldan sağa: faras (at), zürafa fil ve tali'a (kazık)
  • ÅŸah (ÅŸah) – Yaygın satrançtaki ÅŸah gibi hareket eder, ancak oyun sırasında bir kez ÅŸah/ÅŸah mat veya çıkmaz (pat) durumunda bir kereye mahsus olarak kendi taÅŸlarından herhangi biri ile yer deÄŸiÅŸtirebilir.
  • vezir (wazir) – yatay veya dikey olarak bir kare hareket eder.
  • general veya bakan (ferz) – Çapraz olarak bir kare hareket eder.
  • zürafa (zurafa) – Çapraz olarak bir kare ve ardından yatay veya dikey olarak en az üç kare hareket eder.
  • kazık (tali'a)[5] - Yaygın satrançtaki fil gibi hareket eder, ancak en az iki kare hareket etmelidir.
  • at (faras) – Yaygın satrançtaki at gibi hareket eder.
  • kale (rukh) – Yaygın satrançtaki kale olarak hareket eder.
  • fil (pil) – Ä°ki kare çapraz olarak hareket eder ve taÅŸların üstünden atlayabilir.
  • deve (jamal / ÅŸutur) - Bir çapraz ve iki düz hareket eder. TaÅŸların üstünden atlayabilir. Yaygın satrançtaki at gibi "L" ÅŸeklinde, 2 × 1 yerine 3 × 1 ÅŸeklinde hareket eder.
  • savaÅŸ motoru (dabbaba) – Ä°ki yatay veya dikey hareket eder. TaÅŸların üstünden atlayabilir.
  • piyonlar - Yaygın olan satrançtaki piyon gibi hareket eder, ancak baÅŸlangıçta çift hamle veya geçiÅŸte ele geçirme yapamaz. Her parçanın (piyon dahil) karşılık gelen bir piyonu vardır. ÖrneÄŸin; kral piyonu, vezir piyonu, zürafa piyonu vb.

Kaynakça

  1. ^ a b Cazaux, Jean-Louis and Knowlton, Rick (2017). A World of Chess, p. 31. McFarland. 9780786494279. "Often known as Tamerlane chess, [its invention] is traditionally attributed to the conqueror himself."
  2. ^ Chess variations, ancient, regional, and modern. C. E. Tuttle Co. 21 Kasım 1968. ISBN 9780804811224Google Books vasıtasıyla.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  3. ^ "Triple Chess". Valpy. 21 Kasım 1826 – Google Books vasıtasıyla.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  4. ^ Falkener, Edward (1892). Games Ancient and Oriental. Longmans, Green and Company. Åžablon:Pre-ISBN.
  5. ^ Cazaux & Knowlton (2017), p. 360, n.21. "Talia means scout, vanguard, outpost, picket, advanced post, spy, a group of soldiers or troops placed on a line forward of a position to warn against an enemy advance."