Sicilya Vesperleri (İtalyanca: Vespri siciliani; Sicilyaca: Vespiri siciliani) Sicilya adasında, 1266'dan beri Sicilya Krallığı'nı yöneten Fransa doğumlu kral Charles d'Anjou'nun yönetimine karşı 1282 Paskalya'sında patlak veren başarılı bir isyandı. Altı hafta içinde yaklaşık 13.000 Fransız erkek ve kadın isyancılar tarafından öldürüldü ve Charles hükûmeti adanın kontrolünü kaybetti. Bu, Sicilya Vesperleri Savaşı'nı başlattı.
Arka planı
Hohenstaufen Hanedanı'na karşı papalık
Ayaklanmanın kökeni, papa ile HohenstaufenKutsal Roma İmparatorları arasında İtalya'nın, özellikle de Kilise'nin Papalık Devletleri olarak bilinen özel demesne'sinin kontrolü için görevlendirme mücadelesine dayanıyordu. Bunlar kuzey İtalya'daki Hohenstaufen toprakları ile güneydeki Hohenstaufen Sicilya Krallığı arasında uzanıyordu; Hohenstaufen Hanedanı da o sırada Almanya'yı yönetiyordu.
1245'te Papa IV. Innocentius, II. Friedrich'i aforoz etti ve tahttan indirildiğini ilan etti ve Almanya ve İtalya'da ona karşı muhalefet uyandırdı. Friedrich 1250'de öldüğünde, egemenliği oğlu IV. Konrad'a miras kaldı. Konrad'ın 1254'te ölümünü bir kargaşa dönemi izledi ve Sicilya Krallığı, Friedrich'in 1258'den 1266'ya kadar hüküm süren gayri meşru oğlu Manfredo tarafından ele geçirildi.
Manfredo'nun fetret dönemi'nin daha uzun sürdüğü ve 1274'e kadar imparatorun olmadığı Alman siyasetiyle hiçbir ilgisi yoktu. Kendisini önce Konrad'ın oğlu olan yeğeni Konradin'in vekili olarak tasarladı.[3][4] Ancak, Konradin'in öldüğüne dair yanlış bir söylentinin ardından Manfredo kendisini kral ilan etti. Topraksız Latin imparatoru II. Baudouin'e verdiği desteği açıklamış olabilecek papalıkla bir uzlaşma diledi. Bununla birlikte, Papa IV. Urbanus ve daha sonra Papa IV. Clemens, Manfredo'yu Sicilya'nın yasal hükümdarı olarak tanımaya hazır değildi ve önce onu aforoz etti, ardından onu silah zoruyla görevden almaya çalıştı.
İngiltere'yi Manfredo'ya karşı Papalığın şampiyonu olarak ileri sürmeye yönelik başarısız girişimlerin ardından[5] IV. Urbanus, Sicilya tahtına aday olarak daha sonra Napoli Kralı Charles d'Anjou'yu seçti. Charles İtalya'yı işgal etti ve 1266'da Benevento Muharebesi'nde Manfredo'yu yenip öldürerek Sicilya Kralı oldu. 1268'de, bu arada reşit olan Konradin, taht üzerindeki iddiasını sürdürmek için İtalya'yı işgal etti, ancak Tagliacozzo Muharebesi'nde yenildi ve ardından idam edildi. Charles artık Sicilya Krallığı'nın tartışmasız efendisiydi.
Charles d'Anjou ve Sicilya huzursuzluğu
Charles, Sicilya topraklarını, Bizans İmparatorluğu'ndan VIII. Mihail'in devrilmesi ve Konstantinopolis'in ele geçirilmesi gibi Akdeniz emelleri için bir sıçrama tahtası olarak görüyordu. Konstantinopolis, Dördüncü Haçlı Seferi sırasında ele geçirilmiş ve 57 yıl boyunca Latin İmparatorluğu'nun egemenliği altında katolik dinin bünyesine dahil edilmişti. 1261'de şehrin Bizans tarafından yeniden ele geçirilmesiyle, VIII. Mihail, Avrupa'ya giden önemli bir ticaret yolu olarak ekonomik açıdan stratejik şehirden geriye kalanları yeniden inşa etmeye devam etti.
Sicilya'nın Charles'ın imparatorluğundaki çok ikincil rolü nedeniyle Sicilya'da huzursuzluk arttı - soylularının kendi adalarının yönetiminde hiçbir payı yoktu ve Charles'ın Fransız, Provençal ve Napoliten tebaası gibi yurtdışındaki kazançlı görevler verilmedi; ayrıca Charles, koyduğu ağır vergileri Sicilya dışındaki savaşlara harcadı ve Sicilya'yı Charles'ın yeni oluşan imparatorluğuna aldığından çok veren bir ekonomi haline getirdi. Steven Runciman'ın belirttiği gibi, "[Sicilyalılar] artık uzaylı bir tiranın hiçbir fayda sağlamayacakları fetihler yapmasına izin vermek için yönetildiklerini gördüler"[6]
Huzursuzluk, Charles'ın öngörülen işgalini engellemek için Bizans ajanları ile karısı Constance'ı Sicilya tahtının gerçek varisi olarak gören Manfredo'nun damadı Aragon Kralı III. Pedro tarafından da kışkırtıldı.
Ayaklanma
Palermo'daki Kutsal Ruh Kilisesi.
Olay, Palermo'nun hemen dışındaki Kutsal Ruh Kilisesi'nde 30 Mart 1282 Pazartesi günü Paskalya'da gece ibadetinin başlangıcına işaret eden Vespers (akşam duası) başlangıcında başlayan bir ayaklanmadan adını alır.[7][8] O geceden başlayarak, altı hafta içinde Sicilya'nın binlerce Fransız sakini katledildi. Ayaklanmayı başlatan olaylar kesin olarak bilinmemekle birlikte, çeşitli anlatımların ortak unsurları vardır.
Steven Runciman'a göre, kilisedeki Sicilyalılar tatil şenlikleri yapıyorlardı ve bir grup Fransız yetkili de katılmak için geldi ve içmeye başladı. Drouet adlı bir çavuş, evli genç bir kadını kalabalığın arasından sürükledi ve ilerlemeleriyle onu rahatsız etti. Kocası daha sonra Drouet'e bıçakla saldırarak onu öldürdü. Diğer Fransızlar yoldaşlarının intikamını almaya çalıştıklarında, Sicilyalı kalabalık onların üzerine atılarak hepsini öldürdü. O anda Palermo'daki bütün kilise çanları Vespers için çalmaya başladı.
Runciman gecenin havasını şöyle anlatıyor:
Çanların sesiyle haberciler, Palermoluları zalime karşı ayaklanmaya çağırmak için şehrin içine koştular. Bir anda sokaklar "Fransızlara ölüm" (Sicilyacamoranu li Francisi) diye bağıran öfkeli silahlı adamlarla doldu. Karşılaştıkları her Fransız vuruldu. Ne erkeği, ne kadını ne de çocuğu esirgemeden Fransızların uğrak yerleri olan hanlara ve oturdukları evlere akın ettiler. Fransızlarla evlenen Sicilyalı kızlar, kocalarıyla birlikte telef oldu. İsyancılar Dominikan ve Fransisken manastırlarına girdiler; ve tüm yabancı keşişler dışarı sürüklendi ve sesi Fransızcanın asla tam olarak yeniden üretemeyeceği "ciciri" kelimesini telaffuz etmeleri söylendi. Testi geçemeyen herkes öldürüldü… Ertesi sabah yaklaşık iki bin Fransız erkek ve kadın öldü ve isyancılar şehrin tam kontrolünü ele geçirdi.[9]
Leonardo Bruni'ye (1416) göre, Fransızlar silahları kontrol etmek için geldiklerinde Palermolular şehrin dışında bir festival düzenliyorlardı ve bu bahaneyle kadınlarının göğüslerini okşamaya başladılar. Bu daha sonra bir isyan başlattı. Fransızlar önce taşlarla, sonra silahlarla saldırıya uğradı ve hepsi öldürüldü. Haber diğer şehirlere yayıldı ve Sicilya'da isyana yol açtı. "Küstahlıklarına karşı duydukları şiddetli öfke kanla dolduğunda, Fransızlar Sicilyalılara yalnızca haksız elde ettikleri zenginlikleri değil, canlarını da teslim etmişlerdi."[kaynak belirtilmeli]
Olayların Runciman'ınkine oldukça yakın olan, yalnızca küçük ayrıntılarda farklılık gösteren üçüncü bir versiyonu da vardır. Bu hikâye, adada günümüze kadar gelen sözlü geleneğin bir parçasıdır. Bu sözlü gelenek doğrulanamaz, ancak sosyologların ilgisini çeker.[10] Efsaneye göre, komplonun arkasındaki beyin Giovanni da Procida idi. Görünüşe göre hem VIII. Mihail hem de Aragonlu III. Petro ile temas halindeydi. Üçü de daha sonra 1282'de Papa IV. Martinus tarafından aforoz edildi.
Hemen sonrası
Palermo'da liderler seçildikten sonra, haberciler, Fransızlar direniş örgütlemeye zaman bulamadan isyancıların saldırması için adanın her yerine haber yaydı. İki hafta içinde isyancılar adanın çoğunun kontrolünü ele geçirdi ve altı hafta içinde, iyi bir şekilde güçlendirilmiş olan ve önde gelen ailesi Riso'nun Charles'a sadık kaldığı Messina dışında adanın tamamı asilerin kontrolü altına girdi. Ancak 28 Nisan'da Halkın Kaptanı Alaimo da Lentini'nin komutası altında orası da açık bir isyan başlattı ve en önemlisi, adalıların ilk eylemi limandaki Charles'ın filosunu ateşe vermek oldu.[11] Filonun yok edildiğini duyan Kral Charles'ın "Tanrım, servetimi mahvetmekten memnun olduğun için, sadece küçük adımlarla aşağı inmeme izin ver" diye haykırdığı rivayet edilir.[12]
Charles'ın Vekili Herbert ve ailesi güvenli bir şekilde Mategriffon Kalesi'ndeydiler, ancak müzakerelerden sonra isyancılar Herbert ve ailesine, asla geri dönmeyecekleri sözü üzerine adayı terk etmeleri için güvenli yol izni verdiler. Şehirde düzen yeniden sağlandıktan sonra, kasaba halkı kendilerini yalnızca papaya karşı sorumlu olan özgür bir komün ilan ettiler. Liderler seçtiler, bunlardan biri Bartolomeo di Neocastro gelişen olaylarda öne çıkan ve daha sonra tarihçiler için bazen çelişkili olsa da önemli bir bilgi kaynağı olan Historia Sicula'daki isyanın çoğunu kayıt altına alacaktı. Yine önemli bir şekilde, liderlerin bir sonraki eylemi, Alafranco Cassano adlı Cenevizli bir tüccar aracılığıyla İmparator Mihail'e düşmanı Charles'ın belinin büküldüğü bildiren bir haber göndermek oldu.[13] Ancak bundan sonra Papa IV. Martinus'a adadaki her şehrin Kutsal Kilise'nin yegane hükümdarlığı altında özgür bir komün olarak tanınması için yalvaran elçiler gönderildi. Adalılar, Venedik, Cenova, Pisa ve kendi hükûmetlerini kurmakta özgür olan, ancak ahlaki açıdan yalnızca muğlak ve istikrarsız bir hükümdarlığa sahip olacak Papa'ya karşı sorumlu olan diğer şehirlerin sahip olduklarına benzer bir statü umuyorlardı.[14] Bununla birlikte, Fransız papa sıkı bir şekilde Charles'ın tarafındaydı ve Sicilyalıları Charles'ı gerçek kralları olarak tanımaları için yönlendirdi.[15] Ancak Martinus, Sicilyalıların Fransızlara ve özellikle de yetkililerinin neden olduğu acıları görebileceği Palermo yerine Napoli'den hüküm süren Charles'a olan nefretini hafife aldı. Charles'ın ada yetkilileri, onun gözetiminden çok uzaktaydı; açgözlülüğü, tecavüzü, hırsızlığı ve cinayeti görmedi, köylülerin kıt mallarına konan ve onları yoksullaştıran ama yaşamlarında hiçbir iyileşme sağlamayan yüksek vergileri görmedi.[kaynak belirtilmeli]
Aragon müdahalesi
III. Pedro'nun Sicilya'ya gelişi (1282). Tahtın yasal haklarını talep etmek için karısı ve kraliyet hizmetçilerinin eşlik ettiğini görebiliriz. "Arrivo Aragonesi" (Biblioteca Vaticana)
Papa, isyancıların özgür komünlerin statüsüne izin verme isteklerini reddetti; bu nedenle Sicilyalılar ricalarını Sicilya Kralı Manfredo'nun kızı ve Hohenstaufen Kutsal Roma imparatoru II. Friedrich'in torunu Constance ile evli Aragonlu III. Pedro'ya gönderdiler. İmparatorun tüm varisleri arasında esir olmayan ve haklarını savunabilen tek kişi oydu. III. Pedro, karısının Sicilya Krallığı'nın tamamı üzerindeki iddiasını savundu.[16]
İsyandan önce, III. Pedro savaş için bir filo inşa etti ve donattı. Papa neden bu kadar büyük bir savaş filosuna ihtiyaç duyduğunu sorduğunda, Peter bunun Afrika'nın kuzey kıyılarındaki Sarazenlere karşı kullanılacağını çünkü orada meşru ticari çıkarları olduğunu ve onları koruması gerektiğini söyledi. Pedro, Sicilyalılardan bir yardım talebi aldığında, Afrika'nın kuzey kıyısında, Tunus'ta, adanın sadece 200 mil uzağındaydı. İlk başta Pedro, Sicilyalıların isteğine ve içinde bulundukları kötü duruma kayıtsız kalmış numarası yaptı, ancak birkaç gün sonra papanın kararına uygun bir saygı gösterilmesine izin vermek için isyandan yararlandı. Pedro, filosuna Sicilya'ya yelken açma emri verdi ve 30 Ağustos 1282'de Trapani'ye indi. Palermo'ya doğru yürürken, filosu kıyı yolunu yakından takip etti. Pedro'nun katılımı, ayaklanmanın karakterini yerel bir isyandan bir Avrupa Savaşı'na dönüştürdü.[17] Peter, 2 Eylül'de Palermo'ya vardığında, başlangıçta halk tarafından, yalnızca bir yabancı kralın diğerinin yerini alması gibi kayıtsızlıkla karşılandı. Bununla birlikte, Papa Martinus Sicilyalılara Charles'ı kabul etme emrini açıkça verdiğinde, Pedro adalılara Norman kral II. Guglielmo altında sahip oldukları eski ayrıcalıklardan yararlanacaklarına söz verdi. Böylece tatmin edici bir ikinci seçenek olarak kabul edildi ve 4 Eylül'de Palermo'daki katedralde alkışlarla taçlandırıldı ve böylece aynı zamanda Sicilya kralı I. Pedro oldu.[18] Papa'nın onayıyla, Charles'ın karşı saldırısı uzun sürmedi; Napoli Krallığı'ndan gelen filo ve Messina limanını ablukaya aldı ve adaya asker çıkarmak için birkaç girişimde bulundu, ancak hepsi geri püskürtüldü.
VIII. Mihail'in yorumu
Yıllar sonra, otobiyografisinde VIII. Mihail şunları yazdı: "Sicilyalılara özgürlük getirmek için Tanrı'nın aracı olduğumu iddia etmeye cüret edersem, o zaman sadece gerçeği söylemiş olurum."[19] Ancak Runciman'ın gözlemlediği gibi, Bizans altın olsun ya da olmasın, silahlı zalimlere karşı savaşan yalnızca Sicilya'nın gururlu halkıydı ve "Ne kadar planlanmış ve hazırlanmış olursa olsun, Kral Charles'ın imparatorluğunu yıkan, Palermo'daki Vespers'in bir Mart akşamıydı."[20]
Sicilya Vesperleri tasvir eden 19. yüzyıl İtalyan Tabloları
^Papa IV. Alexander, Sicilya tacı için bir alıcı bulmak için kelimenin tam anlamıyla alışveriş yaptı. 1256'da İngiltere Kralı III. Henry, tacı oğlu Edmund için 135.541 Alman markına satın almayı kabul etti. İngiltere'de laik ve kilise vergilerini artırdı ve Papa'ya 60.000 mark ödedi, ancak daha fazlasını toplayamadı. İngiltere halkı ve din adamları, bir İngiliz prensinin Sicilya tahtına oturmasını sağlamak için daha fazla vergi almayı reddetti. 18 Aralık 1258'de Papa Alexander, Henry'yi tahtı satın alma yükümlülüğünden muaf tutan bir ferman yayınladı, ancak zaten ödenmiş olan 60.000 markı elinde tuttu (cf. Runciman, Bölüm 4)
Bruni, Leonardo. (1416), History of the Florentine People, Harvard, 2001, 0-674-00506-6. Regarded as the first history book to be called "modern", and the first modern historian, it also happens to cover the events of this period.
Mott, Lawrence V. Sea power in the medieval Mediterranean: The Catalan-Aragonese fleet in the war of the Sicilian vespers (University Press of Florida, 2003).
Colomer Pérez, Guifré, Memòries de la guerra de les Vespres (1282-1285). Controvèrsies ideològiques i conflictes polítics a la Mediterrània occidental, Tesi Doctoral URV, 2022 (català) http://hdl.handle.net/10803/675697
