Sethianizm, (Setçiler ya da Şitçiler "Şit") milattan önce 2. ve 3. yüzyıllar arasında Gnostisizm akımından gelişerek ortaya çıkan, içerisinde Hellenist Yahudilik felsefesi, Hristiyanlık ve Platonizm unsurları barındıran bir akımdır.[1]
Tarihi
Kaynaklarda Setçiler
Setçilerin kaynaklarda ilk yer alışı 2. yüzyılda İreneyus'un ve Pseudo-Tertullian'nın metinlerindedir.[2][3] Biliminsanı Frederik Wisse setçiler hakkındaki bütün metinlerin temel olarak İreneyus'a dayandığını ileri sürmektedir. Hippolytus setçilere dair sahip olduğu bilgileri İreneyus'a dayandırmaktadır.[4]Epifanos'un aktardığına göre Setçiler yalnızca Mısır ve Filistin'de bulunmaktaydı.[1]
Kökenler ve gelişimi
Biliminsanı John D. Turner'a göre, yapılan araştırmalarda Fransız ve İngiliz araştırmacılar Sethianizmin bir çeşit heterodokshristiyanlık olduğunu ileri sürerken, Alman ve Amerikan araştırmacılar bu akımın yahudi kökenleri olan, senkretik ve heterodoks bir fenomen olarak kabul etmektedirler.[1] Roelof van den Broek Sethianizmin belki de hiçbir zaman ayrı bir dini akım olmadığını, ancak Sethianizm teriminin çeşitli metinlerde karşılaşılan mitolojik konulara işaret ettiğinin altını çizmektedir.[5] Turner Sethianizmin Hristiyanlık ve Platonizm'den etkilendiğini ve bu etkilerin altı aşamalı olarak sıralanabileceğini iddia etmektedir.[1]
Sethianist metinler
Günümüze ulaşabilmeyi başaran setçi metinler Yunancadan çevrildiği bilinen kıptî dilinde yazılmış metinlerdir. Bu metinler, birçok gnostik içerikli 4. yüzyıla tarihlenen metinlerin keşfedildiği Nag Hammadi kütüphanesinde ele geçmişlerdir. Bu metinlerin keşfine değin gnostisizm öğretilerine dair çok az bilinmekteydi. Bu metinler şunlardır:
Broek, Roelof van den (2013), Gnostic Religion in Antiquity, Cambridge University Press
Hancock, Curtis L. (1991), "Negative Theology in Gnosticism and Neoplatonism", Wallis; Bregman (Ed.), Studies in Neoplatonism: Ancient and Modern, Volume 6, SUNY Press, ISBN0-7914-1337-3
Klijn, Albertus Frederik Johannes (1977), Seth: in Jewish, Christian and gnostic literature, BRILL
Turner, John D. (1992), "Gnosticism and Platonism: The Platonizing Sethian texts from Nag Hammadi in their Relation to Later Platonic Literature", Wallis, Richard T.; Bregman, Jay (Ed.), Neoplatonism and Gnosticism, SUNY Press, ISBN0-7914-1338-1, 22 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Kasım 2018
Turner, John D. (2001), Sethian Gnosticism and the Platonic Tradition, Presses Université Laval
Wisse, Frederik (1981), "Stalking those elusive Sethians", Studies in the history of religions
Konuyla ilgili yayınlar
Turner, John D. (2001), "Chapter Seven: The History of the Sethian Movement", Sethian Gnosticism and the Platonic Tradition, Presses Université Laval
Turner, John D. (1992), "Gnosticism and Platonism: The Platonizing Sethian texts from Nag Hammadi in their Relation to Later Platonic Literature", Wallis, Richard T.; Bregman, Jay (Ed.), Neoplatonism and Gnosticism, SUNY Press, ISBN0-7914-1338-1, 22 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Kasım 2018
