Sana'a el yazmaları

Stanford '07 ikili yazmasının sağdaki sayfası. Üst katmanda Bakara suresinin 265-271 nolu ayetleri yazmakta.
İkili yazmanın ikinci katmanının üst kısmı, Stanford Üniversitesinde X-ışını Floresan Resimlemesi tekniğiyle iyileştirilmiştir. İkinci katmandaki yazı Kur'an'daki Bakara suresinin 191-196 no.lu ayetlerini içermektedir.

Sana'a parşömeni günümüzde var olan en eski Kur'an yazmalarından biriydi.[1] Daha sonrasında Birmingham gibi daha eski kur'an yazıları bulunmuştur.[2] Yemen'de Sana'a Ulu Camii'nin 1972'deki restorasyonu sırasında keşfedilen, önemli miktarda Kur'an ve Kuran dışı parçalardan oluşan El yazması eserlerin, parşömen üzerine yazılmış olması ve iki katmandan oluşması nedeniyle, yeniden yazılmış parşömen (Palimpsest) Kur'an olduğu 1981 yılında tanımlandı.

Üst katmandaki metin ve surelerin veya "bölümlerin" standart sıralaması bakımından standart Osmanî Kur'an'a tamamen uymaktadır. Üst metin tarafından silinip üzerine yazılan, ancak yine de ultraviyole ışık ve bilgisayar işleme yardımıyla kısmen okunabilen hasarlı alt metin, standart metinden farklılık içerdiği düşünülmüştür. Fakat bu düşünce 2014'te daha eski kur'an keşfinden sonra değişmiştir.[3]

Alt katmanın bir sürümü 2012 yılında yayınlandı.[1] ve Sana'a El Yazmaları Evi'ndeki 38 folionun hem alt hem de üst metinlerinin okunabilir kısımlarının yeniden inşası, alt metnin sonradan işlenmiş dijital görüntülerini kullanarak 2017'de yayınlandı.[4] Yapılan karbon testleri sonucu yazmaların %99 doğruluk payı ile 671 yılından önceye dayandığını, %95.5 doğruluk payı ile 661 yılından önce, %75 doğruluk payı ile 646 yılından öncesine ait olabileceği sonuçları da elde edilmiştir.[1]

Sana'a el yazmalarından inceleyenler 926 parçanın % 22'si bilinen Kur'an'dan tamamen farklı bir yazılış, linguistik ve surelere ait diziliş farkı sunmaktadır.[5][6]

Birmingham ile yorumlanması

Muhtemelen Kahire'den gelen Birmingham folyoları olarak bilinen daha eski el yazması ve Sanaa'daki (Yemen) eski bir camide keşfedilen Sanaa folyoları olarak bilinen ikinci el yazması karşılaştırılmıştır. Birmingham ve Sanaa'dan gelen 19. ve 20. bölümlere karşılık gelen iki eski yazıtın, temel morfolojileri bakımından, eski Arapça yazıtla yazıldığı şekliyle, mevcut Osman'ın Kur'an derlemesine benzer olduğu bulundu. Bu sonuç, Kuran 19. ve 20. bölümlerinin son 14 yüzyıldır hiçbir değişikliğe uğramadan korunduğunu göstermektedir. İstatistiksel olarak konuşursak, bu sonuç Kuran'ın ve sadece 19 ve 20. bölümlerin değil, son 14 yüzyıl boyunca da güvenli bir şekilde muhafaza edilmiş olması gerektiğini göstermektedir.[3]

Şimdi, ortaya çıkan soru şu ki: İki farklı bölgeden gelen ve 14 yüzyıl önce tarihlenen, günümüzdeki Osman'ın Kur'an derlemesiyle bu kadar büyük bir benzerlik gösteren iki farklı eski parşömene sahip olmak nasıl mümkün olabilir? Çıkarılabilecek tek yorum, kutsal kitabın Kuran alimleri tarafından hafıza (yani ezbere öğrenilerek) ve yazı (yani parşömenlere yazılarak) yoluyla hassas bir şekilde muhafaza edildiği ve tüm bunların muhtemelen büyük bir titizlikle kontrol edildiğidir. Bu bilimsel araştırmanın sonucuyla tamamen uyumludur. Ancak adil olmak adına, bu tür bir karşılaştırmayı tüm Kur'an metni için yapabilseydik daha iyi olurdu.[3]

Keşfi

1972 yılında işçiler Yemen'deki Sana'a Ulu Camii'nin tavan arasında yer alan odalardan birinin duvarını yenilerken, birçoğu çürümüş olan fazlaca sayıda parşömen ve el yazması ile karşılaştılar. Yazmaların önemini fark etmeyen işçiler bu yazmaları toplayıp yirmi patates çuvalı içine tıkıştırıp cami minarelerinin merdivenine bıraktılar.[7]

Dönemin kadısı ve Yemen Antikleri Sorumlusu olan Ismail El-Akwa bu yazmaların potansiyel önemini fark etti. Parçaların korunması ve araştırılması için uluslararası yardım arayan El-Akwa 1979 yılında bir Alman bilim insanının ilgisini çekmeyi başardı. Bu Alman bilim insanı daha sonra vatandaşı olduğu Doğu Almanya hükûmetini bu parçaların incelenmesi, korunması ve restore edilmesi için kaynak ayırmaya ikna etti.[1]

El yazması hakkında

Sana'a parşömeni dünyada toplanmış en önemli el yazmalarından biridir. Parşömen, iki tarafı da Kur'an'daki ayetlerin Hicazi yazımı ile yazılmış iki katmandan oluşur. Üst katman günümüz modern Kur'an ile neredeyse birebir özdeş iken (bazı heceleme farklılıkları dışında), alt katman ise standart yazımdan çok farklılık içerir. Örnek olarak; 2 numaralı sure, 87. ayette standart Kur'an yazımı wa-qaffaynā min ba'dihi iken, alt katmanda bu kısım wa-qaffaynā 'alā āthārihi şeklinde yazılmıştır. (Aşağıdaki "Yazılış farkları" tablosundan daha ayrıntılı görülebilir.)[8]

Sadeghi ve Goudarzi'nin sürümleri ve ikinci katmanın X-ışını fotoğraflamasından görülebileceği üzere yazıda hiçbir sesli harf işareti bulunmamaktadır. Sessiz harfleri ayırt etmek için kullanılan işaretler bile çok nadir kullanılmıştır. Alt katman yazıları silinmiş ve üzerine tekrar yazılmış olmasına rağmen, kullanılan mürekkebin içeriğindeki metaller sayesinde alt katmandaki yazı tekrar yüzeye çıkmış ve açık kahverengi ışık altında rahatlıkla görünebilir hale gelmiştir.[9]

Alt katmandaki yazının silinmesinin birden fazla sebebi olabileceği düşünülmektedir: el yazması kitabın bazı sayfalarının yok olmuş veya yıpranmış olması sebebiyle, el yazması kitabı yeniden oluşturmak için eski sayfaların üzerine tekrar yazılmış olma ihtimali bu sebeplerden biridir. (Bu uygulama eski dönemlerde sık kullanılan bir tekniktir. El yazmalarında kullanılan mürekkepler, günümüz kağıtlarında olduğu gibi parşömene tamamen yapışmazdı. Yeni parşömeni yeni oluşturulacak yazıtlara kullandıklarından dolayı, eski yazıtları yenilemek için parşömen tamamen yıkanır ve tekrar üzerine yazılırdı. Buna antik dönem geri dönüşümü de diyebiliriz) Alternatif olarak da Halife Osman'ın, döneminde Kur'an yazıtlarını standardize etmesinden dolayı, eski yazıların silinip üzerine bu standartlara uygun olarak yeniden yazılması sebep gösterilebilir.[10] Parşömenin alt katmanında yer alan yazılara yapılan karbon testleri bu el yazmalarının 671 yılına dayandığını %99 doğruluk payıyla kanıtlamıştır. Yapılan testler neticesinde el yazmalarının %95.5 doğruluk payı ile 661 yılından önce, %75 doğruluk payı ile 646 yılından öncesine ait olabileceği sonuçları da elde edilmiştir.[6]

El yazmaları tamamlanmamıştır. 80 civarında kitap yaprağının varlığı bilinmektedir: 36'sı Yemen El Yazmaları Merkezi'nde,[8] 4'ü özel koleksiyoncularda (yurtdışındaki müzayede sonrası),[9] ve geri kalan 40 tanesi de Sana'a Ulu Camii'ndeki Doğu Kütüphanesi'nde bulunmaktadır.[11] Yemen'deki El Yazmaları Merkezindeki kitap yapraklarının birçoğu hasarlarından ötürü fiziki olarak bir bütün olmamakla birlikte,[12] özel mülkiyettekiler[9] ve Doğu Kütüphanesinde bulunanlarda fiziken eksiklik yoktur.[11] Bu 80 yaprak Kur'an'ın kabaca yarısını ihtiva etmektedir.

El Yazmaları Merkezinde ve yurtdışında müzayedeye çıkarılan kitap yapraklarının ikinci katmanları, Behnam Sadeghi (Stanford Üniversitesi'nde İslami Bilimler profesörü) ve Mohsen Goudarzi (Harvard Üniversitesi'nde doktora öğrencisi) tarafından uzun bir makale yazılarak Mart 2012'de yayınlandı.[8] Bundan önce 2010 yılında Behnam Sadeghi, el yazmalarının özel mülkiyet altında olan 4 sayfasını çeşitli yazım inceleme metodlarını kullanarak analiz etmiş, bu 4 sayfa ile ilgi ayrıntılı bir çalışma yayınlamıştı.[9] Kocası 1985 yılına kadar restorasyon projesinin yerel sorumlusu olan Alman bilim insanı Elisabeth Puin (Saarland Üniversitesi'nde öğretim görevlisi), bazı sayfaların ikinci katmanlarının çözümlemesini beş başarılı yayım ile gerçekleştirmiştir.[13][14][15][16] Doğu Kütüphanesi'ndeki el yazmaları henüz yayınlanmamıştır.

Yazılış farkları

Sana'a parşömeni, orijinal Kur'an yazılarından genel olarak pek farklı değildir fakat bazı yazım farklılıkları bulunmaktadır. Bununla birlikte bu değişiklikler genel anlatıyı değiştirecek boyutta değildir. Örneğin Tâhâ Suresi'ndeki 31 ve 32. ayetler ters yazılmıştır. Aşağıdaki tablo Sadeghi ve Goudarzi'nin hazırladığı ikinci katman yazım farklarından alınmıştır.

Yer aldığı bölüm Görünür İzler Yeniden Oluşturulmuşu Standart Kur'an yazısı
Kur'an 2 (Bakara).191
Stanford ikili yazması, sağ kısım, satır 4, p. 44		 ﺣ/ / ٮٯٮـ(ـلو) کم حَتّی يُقـٰتِلوکُم حَتَّىٰ يُقَـٰتِلُوكُمْ فِيهِ
Kur'an 2 (Bakara).191
Stanford ikili yazması, sağ kısım, satır 5, p. 44		 د لک جز ا ا لکڡر ٮں ذَٰلِکَ جَزاءُ الکـٰفِرينَ كـذَٰلِكَ جَزَآءُ ٱلْكَـٰفِرِينَ
Kur'an 2 (Bakara).192
Stanford ikili yazması, sağ kısım, satır 5, p. 44		 ا نتـ(ﻬ)ـﻮ إنتَهَو انتَهَوا
Kur'an 2 (Bakara).193
Stanford ikili yazması, sağ kısım, satır 6, p. 44		 حتا حَتّا حَتّی
Kur'an 2 (Bakara).193
Stanford ikili yazması, sağ kısım, satır 7, p. 44		 و ٮکو ں ا لد ٮں کله ﻟ[ﻠ]ﻪ و يَكُونَ الدِّينُ كُلُّهُ لِلَّـهِ وَيَكُونَ ٱلدِّينُ لِلَّـهِ
Kur'an 2 (Bakara).194
Stanford ikili yazması, sağ kısım, satır 10, p. 44		 و من اعتدی وَ مَنِ اعتَدَی فَــمَنِ ٱعْتَدَى
Kur'an 2 (Bakara).194
Stanford ikili yazması, sağ kısım, satır 11, p. 44		 ڡا ﻋٮـ/ / و فاعتدو فَٱعْتَدُوا
Kur'an 2 (Bakara).194
Stanford ikili yazması, sağ kısım, satır 11, p. 44		 ما اعتد ی علٮكم ٮه مَا اعتَدَی عَلَيكُم بِه مَا ٱعْتَدَىٰ عَلَيْكُمْ
Kur'an 2 (Bakara).196
Stanford ikili yazması, sağ kısım, satır 17, p. 44		 ڡـﻤ// تٮسر مں ا لهد ی فَما تَيَسَّر مِن الهَدی فما استَيسَرَ مِنَ ٱلْهَدْىِ
Kur'an 2 (Bakara).196
Stanford ikili yazması, sağ kısım, satır 17, p. 44		 و لا تحلٯو ا وَلَا تَحلِقُوا وَلَا تَحْلِقُوا رُءُوسَكُمْ
Kur'an 2 (Bakara).196
Stanford ikili yazması, sağ kısım, satır 18, p. 44		 ڡا ﮞ كا ﮞ ا حد ﻣٮكم فَإن كان أحَدٌ مِنكُم فَمَن كَانَ مِنكُم
Kur'an 2 (Bakara).196
Stanford ikili yazması, sağ kısım, satır 19, p. 45		 ڡد ٮه فِديَةٌ فَـفِديَةٌ
Kur'an 2 (Bakara).196
Stanford ikili yazması, sağ kısım, satır 20, p. 45		 مں صٮم او نسک مِن صِيٰمٍ أَو نُسُكٍ مِن صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ
Kur'an 2 (Bakara).209
David 86/2003 ikili yazması, sağ kısım, satır 5, p. 46		 مں [ٮـ]ﻌﺪ (ما ﺣ)ﺎ کم ا ﻟ(ﻬد) [ی]؛ مِّن بَعْدِ مَا جَآءَكُمُ ٱلْهُدَىٰ مِّن بَعْدِ مَا جَآءَتْكُمُ ٱلْبَيِّنَـٰتُ
Kur'an 2 (Bakara).210
David 86/2003 ikili yazması, sağ kısım, satır 6, p. 46		 هل ٮـ//ـﻄﺮ (و ﮞ) ا لا ا ﮞ (ٮـ)ﺎ ٮـ(ـٮـ)ﮑﻢ ا ﻟﻠﻪ هَلْ تَنظُرُونَ إِلَّا أَن يَأْتِيَكُمُ ٱللَّـهُ هَلْ يَنظُرُونَ إِلَّا أَن يَأْتِيَهُمُ ٱللَّـهُ
Kur'an 2 (Bakara).211
David 86/2003 ikili yazması, sağ kısım, satır 9, p. 46		 ا لعڡٮ ٱلْعِقٰبِ ٱلْعِقَابِ
Kur'an 2 (Bakara).213
David 86/2003 ikili yazması, sağ kısım, satır 12, p. 46		 ڡﺎ // (ﺳ)ـﻞ ا لـلـه فَــأَرسَلَ اللهُ فَـــبَعَثَ ٱللَّـهُ
Kur'an 2 (Bakara).213
David 86/2003 ikili yazması, sağ kısım, satır 13, p. 46		 ﻟ(ـٮـحکمو ا ٮـ)ـٮں ا لٮا س لِــيَحْكُمُوا بَيْنَ ٱلنَّاسِ لِــيَحْكُمَ بَيْنَ ٱلنَّاسِ
Kur'an 2 (Bakara).213
David 86/2003 ikili yazması, sağ kısım, satır 15, p. 46		 ا ﻟٮـ(ـٮـٮـ)ـٮت ٱلْبَيِّنَٮٰتُ ٱلْبَيِّنَـٰتُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ
Kur'an 2 (Bakara).214
David 86/2003 ikili yazması, sağ kısım, satır 17, p. 46		 ا (ﺣﺴ)ـٮٮم أَ حَسِبْتُمْ أَمْ حَسِبْتُمْ
Kur'an 2 (Bakara).214
David 86/2003 ikili yazması, sağ kısım, satır 17, p. 46		 ا ﻟ[ـﺪ ٮں] (ﻣ)ـﮟ [ٯٮـ]ـلکم ٱلَّذِينَ مِن قَبْلِكُم ٱلَّذِينَ خَلَوْا۟ مِن قَبْلِكُم
Kur'an 2 (Bakara).214
David 86/2003 ikili yazması, sağ kısım, satır 18, p. 47		 ا لٮسا ٱلْبَٔسَاءُ ٱلْبَأْسَاءُ
Kur'an 2 (Bakara).215
David 86/2003 ikili yazması, sağ kısım, satır 20, p. 47		 ٮـ(ـسا) لو ٮک يَسْأَلُونَكَ يَسْـَٔلُونَكَ
Kur'an 2 (Bakara).217
David 86/2003 ikili yazması, sağ kısım, satır 25, p. 47		 عں ا ﻟ(ﺴ)ﻬﺮ ا لحر (م) [و] ﻋ(ـں) ٯٮل ڡـ[ـٮـ]ﻪ عَنِ ٱلشَّهْرِ ٱلْحَرٰمِ وَعَنْ قِتٰلٍ فِيهِ عَنِ ٱلشَّهْرِ ٱلْحَرَامِ قِتَالٍ فِيهِ
Kur'an 2 (Bakara).217
David 86/2003 ikili yazması, sağ kısım, satır 26, p. 47		 ؛/--/ [و] (ﺻ)[ﺪ] عں /------/؛ وَصَدٌّ عَن سَبِيلِهِ[17] وَصَدٌّ عَن سَبِيلِ ٱللَّـهِ وَكُفْرٌۢ بِهِ
Kur'an 11 (Hūd).105
İkili yazma 4, sağ kısım, satır 1, p. 51		 ا (لا) مں ا {------}؛ إلّا مَن أَذِنَ لَه إِلَّا بِإِذْنِهِ
Kur'an 11 (Hūd).122
İkili yazma 4, sol kısım, satır 4, p. 52		 ا / / (ﻣﻌ)[ﮑ]/ / {--------}؛ إِنَّا مَعَكُم مُنتَظِرُونَ إِنَّا مُنتَظِرُونَ
Kur'an 8 (Enfal).2
İkili yazma 4, sol kısım, satır 12, p. 52		 ڡـ(ﺮ) ٯـٮ ْفَرِقَت ْوَجِلَت
Kur'an 8 (Enfal).2
İkili yazma 4, sol kısım, satır 13, p. 52		 ا ٮـ(ـٮٮـ)ﺎ ءَايَـٰتُنا ءَايَـٰتُهُ
Kur'an 9 (Tevbe).122
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 3, p. 62		 ما [كـ]ﺎ ﮞ مَا كَانَ وَمَا كَانَ
Kur'an 9 (Tevbe).122
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 4, p. 62		 مں كل ا ﻣﻪ مِن كُلِّ أُمَّةٍ مِن كُلِّ فِرْقَةٍ
Kur'an 9 (Tevbe).124
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 9, p. 62		 و ا د ا ا ٮر لٮ وَإِذَا أُنزِلَتْ وَإِذَا مَا أُنزِلَتْ
Kur'an 9 (Tevbe).125
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 12, p. 62		 ڡی ٯلو ٮهم ر حس فِى قُلُوبِهِم رِجْسٌ فِى قُلُوبِهِم مَرَضٌ
Kur'an 9 (Tevbe).125
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 13, p. 62		 ر حر ا ا لی ر ﺣﺴ[ﻬ]ـﻢ رِجزاً إِلَىٰ رِجْسِهِمْ رِجساً إِلَىٰ رِجْسِهِمْ
Kur'an 9 (Tevbe).125
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 13, p. 62		 و ما ٮو ا و هم ڡـ(ـﺴٯـ)[ـﻮ] ﮞ وَمَاتُوا۟ وَهُمْ فَـٰسِقُونَ وَمَاتُوا۟ وَهُمْ كَـٰفِرُونَ
Kur'an 9 (Tevbe).126
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 13, p. 62		 ا [و] / / ٮر و أَوَلَا يَرَوْ أَوَلَا يَرَوْنَ
Kur'an 9 (Tevbe).126
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 15, p. 62		 و لا ٮـ(ـٮـ)ـﺪ كر و ﮞ وَلَا يَتَذَكَّرُونَ وَلَا هُمْ يَذَّكَّرُونَ
Kur'an 9 (Tevbe).127
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 15, p. 62		 و ا د ا ا [ٮـ]ـﺮ (ﻟ)ـٮ وَإِذَا أُنزِلَتْ وَإِذَا مَا أُنزِلَتْ
Kur'an 9 (Tevbe).127
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 16, p. 62		 هل ٮر ٮٮا هَلْ يَرَىٰنَا هَلْ يَرَىٰكُم
Kur'an 9 (Tevbe).127
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 17, p. 62		 ڡا ٮـ[ـﺼ](ـﺮ) ڡـ(ـﻮ) ا فَـﭑنصَرَفُوا ثُمَّ انصَرَفُوا
Kur'an 9 (Tevbe).127
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 17, p. 62		 ڡصر ڡ ا ﻟـﻠـﻪ فَــصَرَفَ اللهُ صَرَفَ ٱللَّـهُ
Kur'an 9 (Tevbe).127
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 17, p. 62		 د لک ٮـ(ﺎ ٮـ)//[ـﻢ] (ٯـ)ـﻮ م لا ٮڡٯهو ﮞ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَّا يَفْقَهُونَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَّا يَفْقَهُونَ
Kur'an 9 (Tevbe).128
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 18, p. 62		 و لٯد حا کم وَلَقَدْ جَاءَكُمْ لَقَدْ جَاءَكُمْ
Kur'an 9 (Tevbe).128
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 18, p. 62		 ر سو ل ﻣٮـ(ﮑ)ـﻢ رَسولٌ مِنْكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ
Kur'an 9 (Tevbe).128
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 19, p. 63		 عر ٮر (ﻋ)ﻠ[ـٮـ](ﻪ) ما عٮٮکم عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنَّتَكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ
Kur'an 9 (Tevbe).129
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 20, p. 63		 ڡا / / (ٮـ)ـﻮ لو ا [ﻋ](ـٮـ)ـﮏ فَإن تَوَلَّوْا عَنْكَ فَإن تَوَلَّوْا
Kur'an 9 (Tevbe).129
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 21, p. 63		 ا لد ی لا ا ﻟ[ﻪ] ا لا ﻫﻮ الَّذي لَا إِلَـٰهَ إِلَّا هُوَ لَا إِلَـٰهَ إِلَّا هُوَ
Kur'an 19 (Meryem).2
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 24, p. 63		 ر ﺣ[ـﻤ]ﻪ رَحْمَةِ رَحْمَتِ
Kur'an 19 (Meryem).3
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 25, p. 63		 ا د ٮا د ی ر ٮک ر ﻛ[ـر] ٮا إِذْ نَادَىٰ رَبَّــكَ زَكَرِيَّا إِذْ نَادَىٰ رَبَّــهُ
Kur'an 19 (Meryem).4
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 25, p. 63		 و ٯل ر ٮی وَقٰلَ رَبِّــي قالَ رَبِّ
Kur'an 19 (Meryem).4
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 26, p. 63		 و ٯل ر ٮی ا سٮعل ا لر ا س سٮٮا وَقٰلَ رَبِّي ٱشْتَعَلَ ٱلرَّأْسُ شَيْباً قَالَ رَبِّ إِنِّي وَهَنَ ٱلْعَظْمُ مِنِّي وَٱشْتَعَلَ ٱلرَّأْسُ شَيْبًا
Kur'an 19 (Meryem).4
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 26, p. 63		 و لم ا کں ر ٮ ٮـ(ـد) عا ک وَلَمْ أَکُنْ رَبِّ بِدُعَاءِكَ وَلَمْ أَكُن بِدُعَائِكَ رَبِّ
Kur'an 19 (Meryem).5
İkili yazma 22, sağ kısım, satır 27, p. 63		 و ﺣ(ڡـ)ـٮ ا لمو ل مں و [ر] ا ی وَ خِفْتُ ٱلْمَوَٰل مِن وَرٰاءِى وَإِنِّى خِفْتُ ٱلْمَوَٰلِىَ مِن وَرٰاءِى
Kur'an 19 (Meryem).7
İkili yazma 22, sol kısım, satır 2-3, p. 63		 ؛{-----------------} (ٯد) و هٮٮا لک علما ر کٮا ۝ و ٮسر ٮه {----------------}(ﻪ) مں ٯـٮـ(ـﻞ) ﺳ//ـﻤٮـﺎ ؛{يَـٰزَكَرِيَّا إِنَّا} قَد وَهَبْنَا لَكَ غُلٰماً زَكِيَّاً ۝ وَبَشَّرْنٰهُ {بِيَحْيیٰ لَمْ نَجْعَل ﻟَّ}ﻪُ مِن قَبْلُ سَمِيًّا[18] يَـٰزَكَرِيَّا إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلَـٰمٍ ٱسْمُهُ يَحْيَىٰ لَمْ نَجْعَل لَّهُ مِن قَبْلُ سَمِيًّا
Kur'an 19 (Meryem).8
İkili yazma 22, sol kısım, satır 3-4, p. 63		 ا //ﻰ ٮـ(ﮑ)ـﻮ ﮞ لی (ﻋ)ـلم {---------------} ﻟ[ﮑ]ـٮر عٮٮا أَنَّىٰ يَكُونُ لِى غُلَـٰمٌ {وَقَدْ بَلَغْتُ مِنَ ٱ} لْكِبَرِ عِتِيًّا أَنَّىٰ يَكُونُ لِى غُلَـٰمٌ وَكَانَتِ ٱمْرَأَتِى عَاقِرًا وَقَدْ بَلَغْتُ مِنَ ٱلْكِبَرِ عِتِيًّا
Kur'an 19 (Meryem).9
İkili yazma 22, sol kısım, satır 5, p. 63		 و لم ٮک سا ی وَلَمْ تَكُ شَاي وَلَمْ تَكُ شَيْئًا
Kur'an 19 (Meryem).11
İkili yazma 22, sol kısım, satır 7, p. 64		 ؛{-}ـم حرح ؛{ثُـ}ـمَّ خَرَجَ فَــخَرَجَ
Kur'an 19 (Meryem).11
İkili yazma 22, sol kısım, satır 7, p. 64		 ا (و) ﺣ(ﻰ) ا ﻟ(ـٮـ)ﻬﻢ أَوْحَىٰ إِلَيْهِمْ فَــأَوْحَىٰ إِلَيْهِمْ
Kur'an 19 (Meryem).12
İkili yazma 22, sol kısım, satır 8, p. 64		 و علمٮه ا ﻟ(ـﺤ)ﮑﻢ وَعَلَّمْنٰهُ الْحُكْمَ وَآتَيْنَاهُ الْحُكْمَ صَبِيًّا
Kur'an 19 (Meryem).13
İkili yazma 22, sol kısım, satır 9, p. 64		 حننا حَنٰناً وَحَنَاناً
Kur'an 19 (Meryem).14
İkili yazma 22, sol kısım, satır 10, p. 64		 و لم ٮک وَلَمْ يَكُ وَلَمْ يَكُنْ
Kur'an 19 (Meryem).15
İkili yazma 22, sol kısım, satır 10, p. 64		 و علٮه ا لسلم وَعَلَيْهِ السَّلٰمُ وَسَلَـٰمٌ عَلَيْهِ
Kur'an 19 (Meryem).19
İkili yazma 22, sol kısım, satır 15, p. 64		 لنهب لِنَهَبَ لِأَهَبَ
Kur'an 19 (Meryem).21
İkili yazma 22, sol kısım, satır 17, p. 64		 و هو ﻋﻠ//(ﻪ) ﻫ(ـٮـ)ـﮟ وَهُوَ عَلَيْهِ هَيِّنٌ ۝ هُوَ عَلَىَّ هَيِّنٌ
Kur'an 19 (Meryem).21
İkili yazma 22, sol kısım, satır 18, p. 64		 و [ا] مر ا مٯصٮا وَأَمْرًا مَّقْضِيًّا وَكَانَ أَمْرًا مَّقْضِيًّا
Kur'an 19 (Meryem).22
İkili yazma 22, sol kısım, satır 18, p. 64		 ڡحملٮ فَحَمَلَتْ فَحَمَلَتْــهُ
Kur'an 19 (Meryem).23
İkili yazma 22, sol kısım, satır 19, p. 64		 ڡـﻠﻤ// ا حا ها ا لمحص فَــلَمَّا أَجَاءَهَا ٱلْمَخٰضُ فَأَجَاءَهَا ٱلْمَخَاضُ
Kur'an 19 (Meryem).23
İkili yazma 22, sol kısım, satır 20, p. 65		 ٯٮل هد ا ا ﻟ(ـٮـ)[ـو] م قَبْلَ هَـٰذَا الْيَوْمِ قَبْلَ هَـٰذَا
Kur'an 19 (Meryem).24
İkili yazma 22, sol kısım, satır 20-21, p. 65		 ڡٮـ[ـد] ٮها مں ٮـﺤٮـﻬ/----------/ ا لا ٮحر ٮی فَنٰدٮٰهَا مِن تَحْتِهَـ/ـا مَلَكٌ/ أَلَّا تَحْزَنِى [19] فَنَادَىٰهَا مِن تَحْتِهَا أَلَّا تَحْزَنِى
Kur'an 19 (Meryem).26
İkili yazma 22, sol kısım, satır 23, p. 65		 و ٯـ// [ی] ﻋ(ـٮٮـ)ﺎ ۝ وَقَرِّى عَيْنًا ۝ وَقَرِّى عَيْنًا
Kur'an 19 (Meryem).26
İkili yazma 22, sol kısım, satır 24, p. 65		 ﺻ[ـﻮ] (ما) [و ﺻﻤ]ـٮا صَوْماً وَصُمْتاً صَوْماً
Kur'an 19 (Meryem).26
İkili yazma 22, sol kısım, satır 24, p. 65		 ﻟﮟ ا کلم لَنْ أُکَلِّمَ فَــلَنْ أُكَلِّمَ
Kur'an 19 (Meryem).27
İkili yazma 22, sol kısım, satır 25, p. 65		 ؛//ﺎ [ٮـ](ـت ٯو) [ﻣﻬ] ﺎ فَأَتَتْ قَوْمَهَا فَأَتَتْ بِهِ قَوْمَهَا
Kur'an 19 (Meryem).27
İkili yazma 22, sol kısım, satır 25, p. 65		 لٯد ا ﺗٮت لَقَدْ أَتَيْتِ لَقَدْ جِئْتِ
Kur'an 19 (Meryem).28
İkili yazma 22, sol kısım, satır 26, p. 65		 ما کا (ﮞ) ا ٮو [ک] (ا ٮا) //[ﻮ] ا مَا كَانَ أَبُوكِ أَباً سُوءاً مَا كَانَ أَبُوكِ ٱمْرَأَ سَوْءٍ
Kur'an 12 (Yusuf).19
İkili yazma 31, sağ kısım, satır 4-5, p. 71 		ْو {------} (ﻋﻠٮـ)// ٮـﻌ[ﺺ] (ا) ﻟ[ﺴ]/ /؛ و {جَاءَت} عَلَيْهِ بَعْضُ السَّيَّارَةِ وَجَاءَتْ سَيَّارَةٌ
Kur'an 12 (Yusuf).19
İkili yazma 31, sağ kısım, satır 6, p. 71 		و ٯل وَقٰلَ قَالَ
Kur'an 12 (Yusuf).19
İkili yazma 31, sağ kısım, satır 7, p. 71 		و (ا) ﻟ[ﻠﻪ] ﻋﻠ//ـﻢ ٮـﻤ(ﺎ) ٮڡعلو{}ﮞ وَٱللَّـهُ عَلِيمٌ بِمَا يَفْعَلُونَ وَٱللَّـهُ عَلِيمٌ بِمَا يَعْمَلُونَ
Kur'an 12 (Yusuf).28
İkili yazma 31, sol kısım, satır 4, p. 72 		ٯل ا //[ﻪ] (ﻛ)[ـٮد] ﻛﮟ قٰلَ إِنَّهُ كَيْدَكُنَّ قَالَ إِنَّهُ مِن كَيْدِكُنَّ
Kur'an 12 (Yusuf).30
İkili yazma 31, sol kısım, satır 5, p. 72 		ٮسو (ه) مں ا (هل) ا لمد [ٮـ]ـٮه نِسْوَةٌ مِن أَهْلِ ٱلْمَدِينَةِ نِسْوَةٌ فِي ٱلْمَدِينَةِ
Kur'an 12 (Yusuf).30
İkili yazma 31, sol kısım, satır 5-6, p. 72 		؛{---------------}/ / ٯـ(ـﺪ ﺳ)ﻌ(ڡـ)[ﻬﺎ] (ﺣ)[ـٮ] ڡٮـ//(ﻬ)ﺎ ؛{ٱمْرَأَتُ ٱلْعَزِيزِ} قَدْ شَغَفَهَا حُبُّ فَتَٮٰهَا[20] ٱمْرَأَتُ ٱلْعَزِيزِ تُرَٰوِدُ فَتَٮٰهَا عَن نَّفْسِهِ قَدْ شَغَفَهَا حُبًّا
Kur'an 12 (Yusuf).31
İkili yazma 31, sol kısım, satır 7, p. 72 		ڡلما ﺳﻤ[ﻌ]/ / مکر[ﻫ]ـﮟ فَلَمَّا سَمِعَتْ مَكْرَهُنَّ فَلَمَّا سَمِعَتْ بِــمَكْرِهِنَّ
Kur'an 12 (Yusuf).31
İkili yazma 31, sol kısım, satır 8, p. 72 		و{ } ﺣ(ﻌ)ﻠ/ / ﻟ(ﻬ)/ / (ﻣٮـﮑ)//؛ وَجَعَلَتْ لَهُنَّ مُتَّكَـًٔا وَأَعْتَدَتْ لَهُنَّ مُتَّكَـًٔا
Kur'an 37 (Saffat).15
İkili yazma 28, sağ kısım, satır 1, p. 102		 و ٯلو ا هد ا {------}//ٮٮں وَقٰلوا هذا سِحرٌ مُبينٌ وَقالوا إن هـٰذا إِلّا سِحرٌ مُبينٌ
Kur'an 37 (Saffat).19
İkili yazma 28, sağ kısım, satır 4, p. 102		 / /ڡا د ا ﻫ[ـﻢ] ﻣﺤ(ـﺼ)ـﺮ فَإذا هُم مُحضَرون فَإِذا هُم يَنظُرونَ
Kur'an 37 (Saffat).22
İkili yazma 28, sağ kısım, satır 6, p. 102		 ا ٮـ(ﻌٮـ)ﻮ ا إبعَثوا احشُرُوا
Kur'an 37 (Saffat).22
İkili yazma 28, sağ kısım, satır 6, p. 102		 ﻃـ//[ـﻤ]ـﻮ ا { } الَّذينَ ظَلَموا الَّذينَ ظَلَموا وَأَزوٰجَهُم
Kur'an 37 (Saffat).23
İkili yazma 28, sağ kısım, satır 8, p. 102		 صر ٮط ا (ﻟﺤ)ﺤٮم صِر ٮطِ الجَحيم صِرٰطِ الجَحيمِ
Kur'an 37 (Saffat).25
İkili yazma 28, sağ kısım, satır 9, p. 103		 / / لا ٮٮٮصرو لا تَنٮٰصَرون or لا تَتَنٰصَرون لا تَناصَرون
Kur'an 37 (Saffat).27
İkili yazma 28, sağ kısım, satır 10, p. 103		 ڡـ(ﺎ ٯـ)ـٮل فَـﺄ قبَلَ وَأَقبَلَ
Kur'an 37 (Saffat).48
İkili yazma 28, sol kısım, satır 3, p. 103		 ﻋ(ـٮـ)[ـد] هم عِندَهُم وَعِندَهُم
Kur'an 37 (Saffat).50
İkili yazma 28, sol kısım, satır 4, p. 103		 علا عَلا عَلی
Kur'an 37 (Saffat).54
İkili yazma 28, sol kısım, satır 7, p. 103		 ٯهل فَــﻬَﻞ هَل
Kur'an 37 (Saffat).56
İkili yazma 28, sol kısım, satır 8, p. 103		 ﻟ(ـٮـﻌ)ـو ٮں لَتُغوِينِ ِلَتُرْدِين
Kur'an 37 (Saffat).58
İkili yazma 28, sol kısım, satır 9, p. 103		 و ما ٮحں وَما نَحنُ أَفَما نَحْنُ

Sayfa numaraları Sadeghi ve Goudarzi sürümünden referans alınmıştır.[8] Hazırladıkları sürümde net bir şekilde okunup, kısmen görünür olan harfler parantez içerisine, az emin olunarak okunan harfler ise köşeli parantez içerisine alınmıştır. Çift eğik çizgi ikili yazmalarda okunması imkânsız alanları ve ikili yazmalardaki kayıp kısımları göstermek için kullanılmıştır. Buradaki liste yazım farklarının bütününü kapsamamaktadır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d Sadeghi, Behnam (2012). "Ṣan'ā' 1 and the Origins of the Qur'ān". Der Islam. 87 (1-2). ss. 1-129. doi:10.1515/islam-2011-0025. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2016. 
  2. ^ Neil, Shasha (21 Aralık 2017). "7 Oldest Qurans in the World". Oldest.org (İngilizce). 10 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2024. 
  3. ^ a b c H Sayoud - PhD diss., Birmingham University (2018). "Statistical Analysis of the Birmingham Quran Folios and Comparison with the Sanaa Manuscripts" (PDF). 4 (1). International Journal of Hidden Data Mining and Scientific Knowledge Discovery. ss. 101-126. 24 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Ekim 2024. 
  4. ^ Hilali, Asma (2017). The Sanaa Palimpsest: The Transmission of the Qur'an in the First Centuries AH (İngilizce). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-879379-3. 
  5. ^ Michel Cuypers, Geneviève Gobillot, Alınan fikirler, Kuran, Éditions Le Cavalier Bleu, Paris, Ağustos 2007, s. 22
  6. ^ a b Sadeghi & Goudarzi 2012, s. 8.
  7. ^ Lester, Toby (1 Ocak 1999). "What is the Koran?". The Atlantic Monthly. 4 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2014. 
  8. ^ a b c d Sadeghi & Goudarzi 2012.
  9. ^ a b c d Sadeghi 2010.
  10. ^ Sadeghi & Goudarzi 2012, s. 27.
  11. ^ a b Hamdoun, Razan Ghassan (2004). The Qur'ānic Manuscripts In Ṣan'ā' From The First Century Hijra And The Preservation Of The Qur'ān. 3 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2016. 
  12. ^ Sadeghi & Goudarzi 2012, s. 37.
  13. ^ Puin, Elisabeth (2008). "Ein früher Koranpalimpsest aus Ṣan'ā' (DAM 01-27.1)". Schlaglichter: Die beiden ersten islamischen Jahrhunderte. Hans Schiller. ISBN 3899302249. 
  14. ^ Puin, Elisabeth (2009). "Ein früher Koranpalimpsest aus Ṣan'ā' (DAM 01-27.1): Teil II". Vom Koran zum Islam. Hans Schiller. ISBN 3899302699. 
  15. ^ Puin, Elisabeth (2010). "Ein früher Koranpalimpsest aus Ṣan'ā' (DAM 01-27.1): Teil III: Ein nicht-'uṯmānischer Koran". Die Entstehung einer Weltreligion I: von der koranischen Bewegung zum Frühislam. Hans Schiller. ISBN 3899303180. 
  16. ^ Puin, Elisabeth (2011). "Ein früher Koranpalimpsest aus Ṣan'ā' (DAM 01-27.1) – Teil IV". Die Entstehung einer Weltreligion II. Hans Schiller. ISBN 3899303458. 
  17. ^ Sadeghi & Goudarzi 2012, s. 47.
  18. ^ Sadeghi & Goudarzi 2012, s. 63.
  19. ^ Sadeghi & Goudarzi 2012, s. 65. The hypothetical interpolation of text for the illegible part is based on Sadeghi & Goudarzi's fn. 229.
  20. ^ Sadeghi & Goudarzi 2012, s. 72.

Dış bağlantılar