Retorik soru, soruyu soran kişinin karşı taraftan doğrudan bir cevap beklemediği sorudur. Çoğu durumda, bir konuşma başlatmak ya da konuşmacının veya yazarın bir konu hakkındaki görüşünü açıklamak veya vurgulamak amacıyla kullanılır.[1]
"Hiçbir şeyi doğru yapamaz mısın?" sorusu sıkça kullanılan bir örnek olarak gösterilebilir. Bu soru, dinleyicinin dikkat yetisi hakkında bir soru sormayı değil, dinleyicinin dikkat eksikliğini ima etmeyi amaçlamaktadır.
Biçimleri ve kullanımı
Olumsuz iddialarda
Retorik sorular, bir meydan okuma olarak görülebilir. Soruları cevaplamak genellikle zor veya imkânsızdır. Örnekte, "Romalılar bizim için şimdiye kadar ne yaptı?" (Monty Python'un Brian'ın Yaşamı) adlı soru, olumsuz bir iddia niteliğindedir. Soru, "Romalıların bizim için hiçbir şey yapmadı!" anlamına gelmektedir. Shakespeare'in yazdığı Julius Caesar oyununda Mark Antony, "İşte, Sezar! Bunun gibi bir başka [Sezar] ne zaman gelir?" diyerek haykırdı. Bu soruda Sezar'ın bir daha asla görülmeyecek ender özelliklere sahip olduğu iddiası işlev olarak görülür. (Julius Caesar, 3. Perde, 2. sahne, 257)
Olumsuz iddialar, iğneleyici (sarkastik) bağlamlarda kullanıldığında olumlu bir anlama dönüşebilir. Örneğin, "Sigara içmek, akciğer kanserine yol açabilir.Kim bilir!?" sorusunda, ifadedeki doğruluğunun tamamen açık olduğu iddiasıyla birlikte işlev olarak görülür.
Metaforlarda
Retorik sorular genellikle daha önce sorulmuş sorulardan oluşturduğu için mecaz anlamda da kullanılır. Örnek olarak, 1959 yapım Rodgers ve Hammerstein müzikalinde, The Sound of Music'in"Maria" şarkısında "Maria gibi bir sorunu nasıl çözersiniz?" sorusu üzerine "Bir bulutu yakalayıp aşağıya nasıl çekersiniz?", "Kumda bir dalgayı nasıl tutarsınız?" ve "Bir ay ışığını elinizde nasıl tutarsınız?" gibi sorularla karşılık verildi. Bu cevapların sonucunda Maria gibi bir sorunun çözülemeyeceği ileri sürüldü.
Retorik soru biçimi, halk dilinde "retorik doğrulama" olarak bilinmektedir. Bir sorudaki cevabın kesinliği veya açıklığı, cevabı aynı derecede açık olan farklı, genellikle komik sorulara ifade edilir. "Su ıslak mı?", "Gökyüzü mavi mi?" ve "Papa Katolik mi?" gibi sorular yaygın olarak kullanılır.[2][3][4]
Noktalama işaretlerinde kullanımı
Retorik bir sorularda, cümledeki bağlama göre, soru işareti (?), nokta (.) veya ünlem işareti (!)[5] kullanılabilir; ancak bazı kaynaklar, retorik olup olmaması fark etmeksizin herhangi bir soru sorulduğunda soru işaretinin kullanılması gerektiğini savunuyor.[6]
İngiliz bir matbaacı Henry Denham, 1580'li yıllarda retorik bir sorunun sonunda kullanılmak üzere "retorik soru işareti" (⸮) icat etti; ancak işaret, 17. yüzyılda kullanım dışı kaldı. Sıradan bir soru işaretinin tersiydi.[7]
Alıntılar
"Retorik soruların argümanlardaki etkisi, dramatik niteliklerden kaynaklanmaktadır. Gösterilen bir diyalogda konuşmacı, sahnede iki rol oynuyormuş gibi hem kendisi sorup hem de kendisi cevap vermeye çalışır. Her zaman heyecanlı değildir; biraz ironik ya da sadece tartışmacı olabilir: ama bir düzeye kadar dramatik olur ve aşırıya kaçarsa kişinin tarzına teatral bir hava verir."[8]
"Retorik sorgulama ... bir konuşmacı tarafından kasıtlı amaçlar için kullanılan oldukça bilinçli bir tekniktir ve seyrek olarak bir diyalogda, konuşma veya konuşma süresiyle orantılı olarak kullanılır."[9]
"Common Errors in English". Grammatical Errors in the English Language. 26 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2007.(İngilizce)
