Mehmet Cengiz

Mehmet Cengiz
Doğum4 Temmuz 1958 (66 yaşında)
Kalkandere, Rize, Türkiye
EğitimKabataş Erkek Lisesi
Meslekİş insanı
EvlilikFatma Cengiz

Mehmet Cengiz (4 Temmuz 1958, Kalkandere, Rize) Türk iş insanı ve müteahhit.

Cengiz Holding'in kurucusu ve yönetim kurulu başkanı.

1998-2002 arasında Çaykur Rizespor'un başkanlığını yaptı; 2002'de yeniden başkan seçildiğinde görevi kardeşine devretti ve "onursal başkan" sıfatını aldı.

2009 yılından beri Forbes dergisinin açıkladığı “Türkiye’nin en zenginleri” listesinde yer alır.[1] 2022'de açıklanan listede 41. sırada yer almıştır.[2]

Hayatı

4 Temmuz 1958 tarihinde Rize'nin Kalkandere ilçesinde dünyaya geldi. Annesi Şöhret Cengiz, babası Şaban Cengiz'dir. 1980 yılında kardeşi Ekrem Cengiz ile beraber Cengiz İnşaat'ı kurdu.[3] 1990'lı yıllarda Antalya'da iki lüks otel inşaatı ile Çamlıhemşin-Ayder Ilıcası Yolu, İzmir şehir içi telefon şebekesi gibi yerel projeler gerçekleştirdi. Aldığı kamu ihaleleriyle işlerini büyüttü.[4] Faaliyet alanlarını genişleterek turizm, madencilik, altyapı, havalimanı işletmesi, sigortacılık sektörlerinde de faaliyet gösterdi.

Kamu ihaleleri

Aldığı kamu ihaleleri ve serveti, Türkiye'de Adalet ve Kalkınma Partisi'nin iktidara gelişinden sonra arttı.[5][6][7] Sahibi olduğu Cengiz Holding, Dünya Bankası'nın Özel Sektör Altyapı Projeleri Veritabanı'na göre 1990-2020 yılları arasında 42 milyar 92 milyon$ değerinde 9 projeye yatırım yapmıştır ve dünyada "dahil olduğu altyapı projelerinin toplam yatırım tutarı en büyük firmalar" listesinde 4. sırada yer alır.[8]

Madencilik şirketleri

Özelleştirilen Eti Bakır 'ın Küre ve Samsun'daki işletmelerini (2004), Konya'daki Eti Alüminyum İşletmesini (2005), ETİ Bakır'ın Murgul işletmesini (2006), Hasköy tesislerini (2007), Mazıdağı’ndaki fosfat tesislerini (2011) aldı; 2007’de Samgaz (Samsun) ve Selçukgaz adlı doğalgaz dağıtım şirketlerini kurdu.[4]

Elektrik dağıtım şirketleri

Mehmet Cengiz, TEDAŞ'a bağlı bölgesel elektrik dağıtım şirketlerinden Akdeniz, Uludağ ve Çamlıbel elektrik dağıtım şirketlerinin - Limak Holding ve Kolin ortaklığı ile - sahibidir.[9]

İstanbul Havalimanı

2013'te Limak Holding, Kolin, Kalyon Holding ve MaPa ile birlikte İstanbul Havalimanı ihalesini kazanmıştır; ortaklıktan Kolin, Limak ve Mapa'nın ayrılmasından sonra İstanbul Havalimanı'nı yapıp işleten IGA Havalimanı İşletmesi'nin iki ortağından birisi olarak kalmıştır.[10]

Çaykur Rizespor

Mehmet Cengiz, 1998 - 2002 arasında Çaykur Rizespor'un başkanlığını yaptı.[11] 2002 yılında yeniden kulübe başkan seçildi; ancak görevi kardeşi Ekrem Cengiz'e bıraktı ve kendisi onursal başkan oldu.[12][13]

Rize'nin Gündoğdu ilçesinde 2008 yılında hizmete açılan spor tesisi Mehmet Cengiz'in adını taşır.[14]

Bazı davaları

17-25 Aralık Yolsuzluk ve Rüşvet Soruşturmaları kapsamında 2013 yılı Aralık ayı sonuna Mehmet Cengiz'in tüm mal varlıklarına tedbir konulması kararı alınmış,[15] bu karar 13 Ocak 2014'te kaldırılmıştır.[16] Bu yolsuzluk soruşturması sürecinde ortaya çıkan ve internette yayımlanan ses kayıtlarında yer alan küfürlü konuşmalarında Türk milletine küfür ettiği gerekçesi ile hakkında açılan manevi tazminat davası sonucu tazminat ödemeye mahkum olmuştur[17]

Sahibi olduğu Üsküdar’daki Hüseyin Avni Paşa Köşkü’nün içinde bulunduğu tarihî korudaki hukuksuz yapılaşma ile ilgili olarak Cumhuriyet gazetesi muhabiri Hazal Ocak’ın yaptığı “Boğaz manzaralı lüks müştemilat!” haberi nedeniyle muhabir Ocak'a ve gazetenin Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Alev Şahin'e 1 milyon lira tazminat talebiyle dava açmış; ancak mahkeme davanın reddine karar vermiştir.[18][19]

Eşi Fatma Cengiz 2019 yılında şiddetli geçimsizlik nedeniyle boşanma davası açmıştır.[20]

Eleştiriler

Kurucusu olduğu ve Türkiye'de Adalet ve Kalkınma Partisi iktidarı süresince kamu-özel sektör işbirlikleri çerçevesinde gerçekleştirilen birçok büyük projeyi yürüten Cengiz Holding, muhalefet tarafından "Beşli Çete" olarak adlandırılan ve kamusal kaynakların usulsüz olarak aktarıldığı iddia edilen şirketlerden biridir.[21]

Mehmet Cengiz, 17-25 Aralık Yolsuzluk ve Rüşvet Soruşturmaları sürecinde ortaya çıkan ve internette yayımlanan ses kayıtlarında yer alan küfürlü konuşmalarında Türk milletine küfür etmekle suçlanmış; millete değil, rakibine küfrettiğini iddia etmiştir.[22]

2010 yılında 422 milyon tutarında vergi borcunun tamamı vergi uzlaşması sırasında silinmiş, bu durum 2015 yılında basında gündeme getirilerek eleştirilere neden olmuştur.[23][24]

Birçok yatırımı ve faaliyeti ile çevreye zarar vermekle eleştirilmiştir.[25] Bu faaliyetlerden bazıları şunlardır:

  • Artvin ili Merkez ilçesinin sınırları içindeki Cerattepe mevkiindeki madencilik faaliyetleri, Cerattepe protestoları olarak anılan tepkilere neden olmuştur.
  • 2021'de Rize'nin İkizdere ilçesinde koruma altında olan ve cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile acele kamulaştırma kararı alınan Eskencidere vadisinde açtığı taş ocağı, orman tahribatına neden olmak ve yerel halkın organik bal ve çay üretimi gibi geçim kaynaklarını yok etmekle eleştirildi, köylülerin vadi girişimde eylemler yapmasına neden oldu.[26][27]
  • Çanakkale Halilağa köyündeki bakır madene çalışması, açılan davalar sonucu "geri dönüşsüz tahribata neden olacaktır" raporu ile defalarca durduruldu.[28]
  • Bodrum'da Gölköy mahallesinde devlete ait bir yarımadayı satın alarak lüks turistik tesis yapma girişimi tepkilere neden oldu,[29] verilen inşaat ruhsatı 2023 yılı Ocak ayında iptal edildi.[30]
  • Kemer Beldibi'nde Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından tahsis edilen arazi üzerine 1998'de inşa ettiği turizm tesisin yatak kapasitesini artırmak üzere 2019'da yan arazinin de tahsisi tepkilere neden oldu; Danıştay kararı sonucu tahsis iptal edildi.[31]

Üstlendiği projelerde çok fazla sayıda ölümlü iş kazası gerçekleştiği için eleştirilmiş; projelerin hızlı ilerlemesi amacıyla işçilerin çok uzun saatler çalışılması, güvenlik önlemlerinin alınmaması gibi nedenlerle iş cinayetlerine işlediği iddia edilmiştir. Söz konusu kazalardan bazıları şunlardır:

  • 8 Eylül 2004'te Kastamonu'nun Küre ilçesindeki Aşıköy maden ocağında 19 çalışanın ölümü[32]
  • Adana'nın Kozan ilçesinde 24 Şubat 2012'de gerçekleşen Gökdere Barajı Faciası'nda 10 kişinin ölümü[33]
  • İstanbul'daki Marmara Park AVM inşaat şantiyesinde 11 işçinin, kaldıkları çadırda çıkan yangın sonucu 11 Mart 2012'de yanarak ölmesi.[34]
  • Samsun'da Eti Bakır İşletmesi için inşa edilen amonyak tankının kapağının işçilerin üzerine düşmesi sonucu22 Kasım 2012'de 5 işçinin ölümü.[35]
  • İşçilerin günde 12 saat çalıştırıldığı iddia edilen Bingöl'ün Solhan ilçesindeki hidroelektrik santrali inşaatında 15 Mayıs 2016'da bir işçinin 30 metre yüksekten düşerek ölmesi.[36]
  • Gebze'de Kuzey Marmara Otoyolu kapsamında yapılan 7 numaralı viyadük inşaatında üç işçinin ölümü.[37]
  • 18 Mayıs 2016'da Palu-Genç-Muş demiryolu inşaatında tünel genişletme çalışmaları sırasında bir işçinin ölümü.[36]
  • Mayıs 2022'de İkizdere'deki Cengiz İnşaat şantiyesinde freni patlayan taş yüklü kamyonun su tankerine çarpması sonucu iki kişinin ölümü[38]
  • 20 Ağustos 2022'de Mardin'in Derik ilçesinde Cengiz İnşaat'a ait tesisten çıkan iki tırın freninin boşalması sonucu 20 kişinin ölümü ile sonuçlanan kaza.[39]
  • 2023 depremlerinde depremzedeler için 3 milyar TL bağışlamasının ardından paranın kendisine 3 milyar 10 milyon TL olarak kendisine teşvik olarak geri dönmesi.[40][41]

Kaynakça

  1. ^ Agency, Anatolian. "Forbes announces 100 richest Turks". Hürriyet. 30 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023. 
  2. ^ "Türkiye'nin en zenginleri 2022: Türkiye'nin en zengin aileleri! Türkiye'nin en zengin insanı kim? En zengin aileler listesi!". Haberler. 15 Şubat 2022. 20 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023. 
  3. ^ "Mehmet Cengiz kimdir? - Yeni Akit". www.yeniakit.com.tr. 24 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2021. 
  4. ^ a b Özçolak, Aytuğ (6 Temmuz 2022). "Son yılların en tartışmalı iş insanı Mehmet Cengiz şimdi de Sedat Peker'in hedefinde | 1990'lardan günümüze Mehmet Cengiz portresi". Medyascope. 8 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023. 
  5. ^ "Cengiz İnşaat'ın kamu ihaleleri dosyası: 34 dev ihalenin yalnızca ikisi açık". Evrensel.net. 19 Eylül 2022. 19 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023. 
  6. ^ "Mehmet Cengiz'in devletten aldığı ihalelerin sıralı listesi ve toplam kazancı". Toplumsal.com.tr/. 5 Temmuz 2022. 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023. 
  7. ^ "Cengiz Holding, aldığı ihalelerle birçok listeye adını yazdırdı". Cumhuriyet.com.tr. 17 Şubat 2022. 17 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023. 
  8. ^ Yüksel, Emincan. "En Çok Altyapı Projesine Yatırım Yapan Şirketler". www.dogrulukpayi.com. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023. 
  9. ^ "Cengiz Holding sahibi Mehmet Cengiz kaç yaşında, aslen nereli? Mehmet Cengiz kimdir? Hayatı ve kariyeri..." a Haber. 17 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023. 
  10. ^ "İstanbul Havalimanı'nda hisse kavgası". Cumhuriyet. 18 Kasım 2021. 18 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023. 
  11. ^ "Başkanlarımız". Caykurrizespor.org.tr. 17 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
  12. ^ "Rize'de başkan Mehmet Cengiz". Hürriyet. 14 Ocak 2002. 15 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
  13. ^ "Ekrem Cengiz: 'Sefada varım, çilede yokum'". Pazar 53. 2 Eylül 2016. 5 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
  14. ^ "Rizespor Mehmet Cengiz Tesisleri". Rizetakip.com. 20 Ocak 2011. 18 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
  15. ^ "Mehmet Cengiz'in Mallarına Tedbir Konuldu!". Olay53.com. 4 Ocak 2014. 5 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023. 
  16. ^ AKSU, Fatma (14 Ocak 2014). "7 işadamının mallarına koyulan tedbir kararı kalktı". Hürriyet. 26 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023. 
  17. ^ "'Bu milletin a... koyacağız' mahkum oldu". Cumhuriyet. 14 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2021. 
  18. ^ "Mehmet Cengiz'in Cumhuriyet'ten tazminat istemine ret". 26 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2021. 
  19. ^ "Mehmet Cengiz'in 1 milyon TL'lik davası başladı: Gazetecilik yine savunmada". birgun.net. 10 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2021. 
  20. ^ "Mehmet Cengiz'e 30 yıllık eşinden zina nedeniyle boşanma davası". Cumhuriyet. 12 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2021. 
  21. ^ Karabağ, Gülçin (14 Aralık 2020). "Kılıçdaroğlu'nun "Beşli çete" dediği holdingler Cengiz, Limak, Kalyon, Kolin ve Makyol'un aldığı kamu ihaleleri". Medyascope. 14 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
  22. ^ "Mehmet Cengiz 'Milletin a... koyacağız' dediğini itiraf etti; 'artık daha dikkatli konuşuyorum...'". T24.com.tr. 21 Aralık 2014. 31 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
  23. ^ "Mehmet Cengiz'in 420 milyon vergi borcu silindi". www.patronlardunyasi.com. 13 Mayıs 2015. 15 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
  24. ^ "Cengiz Holding'in vergi borcunun haksız olarak silindiği açıklaması". Anadolu Ajansı. 7 Nisan 2020. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
  25. ^ Alphan, Melis (29 Mart 2014). "Mehmet Cengiz'e açık mektup". Hürriyet. 27 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
  26. ^ Gul, Dilek (2 Eylül 2021). "İkizdere taş ocağı eylemi: Muhatabımız Cengiz İnşaat değil, iktidar". euronews. 2 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
  27. ^ Dağıstanlı, Eren (14 Eylül 2021). "İkizdere'de bilirkişi günü: Adalet'in T'si". Bianet. 14 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  28. ^ Öztürk, Şeyda (31 Aralık 2022). "Cengiz Holding, Kazdağları'nda kıyıma hazırlanıyor: ÇED raporu görüşe açıldı". Cumhuriyet. 31 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
  29. ^ "Cengiz İnşaat'ın Bodrum'daki projesine ruhsatı verildi, Muğla Çevre Platformu tepki gösterdi". Gazeteduvar.com.tr. 14 Aralık 2022. 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
  30. ^ "Cengiz İnşaat, ruhsatları iptal eden Bodrum Belediyesi hakkında suç duyurusunda bulunacak". Gazeteduvar.com.tr. 1 Eylül 2023. 9 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
  31. ^ "Cengiz İnşaat'a AYM'den ret". antalyakorfez.com. 22 Temmuz 2019. 18 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
  32. ^ "Kastamonu Küre'de Maden Kazası" (PDF). Maden Mühendisleri Odası basın açıklaması. 10 Eylül 2004. 17 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  33. ^ "'Olay kaza değil cinayet'". Cumhuriyet. 29 Şubat 2012. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023. 
  34. ^ "Esenyurt'lu aileler: Eti Bakır'daki de iş cinayeti". İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi. 23 Kasım 2012. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023. 
  35. ^ A.A, Aysel ALP-ANKARA / Hakan ÇELİKBAŞ- İsmail AKDUMAN/SAMSUN, (DHA)- (23 Kasım 2012). "Samsun'da 300 tonluk kapak çöktü: 5 ölü". Hürriyet. 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023. 
  36. ^ a b "Cengiz İnşaat'ta İş Cinayeti". Uluslararası İşçi Dayanışması Derneği. Uider.org. 19 Mayıs 2016. 24 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023. 
  37. ^ "Cengiz Holding'in 'mega proje'sinde iş cinayeti: 3 işçi öldü". ilerihaber.org. 28 Kasım 2018. 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023. 
  38. ^ "İkizdere'de Cengiz İnşaat şantiyesinde iş cinayeti: 2 işçi yaşamını yitirdi". 18 Mayıs 2022. 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  39. ^ Yeşilçınar, Fırat (21 Ağustos 2022). "Derik'teki kazada Cengiz İnşaat'ın ihmali var mı? "2 tır 15 dakika aralıkla tesisten çıktı"". Tele1. 21 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023. 
  40. ^ "Mehmet Cengiz'in müthiş talihi! Bağışladığı 3 milyar TL geri döndü". Milli Gazete. 20 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
  41. ^ "YOLSUZLUK DOSYASI : Mehmet Cengiz'in müthiş talihi !!! Bağışladığı 3 milyar TL geri döndü". Yurtsever ve Açık Bilgi Platformu | Özel Büro İstihbarat Grubu. 15 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023.