Medeni Bilgiler

Medeni Bilgiler, Vatandaş için Medeni Bilgiler veya Yurttaşlık Bilgileri, 1930 yılında Afet İnan'ın adıyla basılan, Mustafa Kemal Atatürk'ün yazımında bizzat yer aldığı iki ciltlik yurttaşlık bilgisi kitabı.

Eser, Talim ve Terbiye Dairesinin kararı doğrultusunda 1931 yılından itibaren ortaokullarda ve liselerde ders kitabı olarak okutulmuştur.[1]

Birinci cilt, ilk baskılarında Afet Hanım adıyla basılmış olsa da büyük ölçüde Atatürk’ün düzeltmelerini içermesi ve birçok bölümü kendi el yazısıyla kaleme almış olması nedeniye literatürde "Atatürk’ün yazdığı kitap" olarak ifade edilir ve güncel baskılarında çoğunlukla Mustafa Kemal Atatürk adıyla basılır. İkinci cilt ise o devirde Kütahya mebusu olan Recep Bey tarafından yazılmış ve Recep Bey adıyla basılmıştır.

Eserin hazırlanması ve basılması

Eserin birinci cildi, o sırada Ankara Musiki Muallim Mektebinde Tarih ve Yurt Bilgisi Öğretmeni olan Afet Hanım'ın 1929-1930 arasında Atatürk tarafından kaleme alınan belgelere dayanarak hazırladığı ve daha önce broşür olarak yayımlanan Yurt bilgisi ders notlarından oluşur.

Kitaptaki fikirler "Atatürk’ün sofrası”nda ve çevresinde yer alan kişiler tarafından ortaya atılıp tartışılan konulardır. Afet Hanım tartışılanları not almış, Atatürk'ün isteği üzerine Fransız Lisesi'nde okuduğu İnIstruction Civiluque adlı Fransızca kitaptan çeviriler yapmıştı. Cumhurbaşkanlığın genel sekreteri Tevfik Bey ise benzer konularda Almanca'dan çeviriler yapmış; ayrıca Atatürk kendisinin Fransızca ve Türkçe’den okuduğu konuları Afet İnan’a ya da genel sekreterine not ettirmişti.

Kitabın amaçlarından biri, Türklerin İslamiyete geçmeden önce de önemli bir medeniyete sahip olduklarını göstermekti.[2]

Ders notları, tüm bu notlar ve çeviriler bir araya getirilerek hazırlandı ve 1929 yılında "Türk Çocuklarına Yurt Bilgisi Notları” adıyla yayımlandı. 1930'da ise İntihap, Askerlik Vazifesi, Şirketler ve Bankalar, Vergi Bilgisi konularında ayrı ayrı dört kitapçık hazırlanıp İstabul'da basıldı. Bu kitapçıkların tamamı birleştirilerek "Vatandaş İçin Medeni Bilgiler" (1930) adlı 141 sayfalık bir kitap olarak Milliyet Matbaası tarafından basıldı.[3][4] Satış gelirleri Himaye-i Etfal Cemiyeti'ne bırakıldı.

Mustafa Kemal Atatürk, 1931'de Başvekil İsmet Paşa'ya cumhurbaşkanı sıfatıyla bir yazı göndererek Yurttaşlık Bilgisi dersi için iki ciltlik bir kitabın basımını istedi.[5] Daha çok teorik bilgiler içeren birinci cilt, Afet Hanım'ın Yurt Bilgisi ders notlarından oluşacak; Türkiye Cumhuriyeti’nin devlet teşkilatının işleyişi, vatandaşların hak ve ödevleri; haklarını nasıl kullanacakları, ödevleri nasıl yerine getireceklerini ele alan ikinci cilt ise Kütahya mebusu Recep Bey tarafından yazılacaktır.

Kitap böylece, Maarif Vekaleti Talim ve Terbiye Dairesi’nin 7.9.1931 tarih ve 2917 numaralı emriyle 40 bin adet basılmıştır. 1931'deki baskısında İntihab- Vergi-Askerlik konuları ilave edilerek genişletilen kitap, 1932'de 191 sayfa, 1933'te 302 sayfa olarak basıldı.[5]

Kitap 1969, 1988 yıllarında Medeni Bilgiler adıyla yeniden basıldı. Afet İnan, 1998'de Atatürk’ün 30. ölüm yıldönümünde esere Atatürk’ün kaleme aldığı belgeleri eklemiş ve kitap “Medeni Bilgiler ve Atatürk’ün El Yazıları” adı ile Türk Tarih Kurumu tarafından yeniden basılmıştır.[6]

Bölümleri

  • Millet
  • Devlet
  • Cumhuriyet
  • Türkiye’de Cumhuriyet Nasıl Oldu?
  • İlk Hak, İlk Vazife ve Hak ile Vazifenin Münasebeti
  • Vatandaşa Karşı Devletin Vazifeleri
  • Hürriyet, Bağlılık
  • Çalışmak Meslek
  • Vatandaşın Devlete Karşı Başlıca Vazifeleri
  • İntihap
  • Vergi Hakkında Umumî Bilgiler
  • Askerlik Vazifesi
  • İntihap
  • Vergi
  • Askerlik
  • Hürriyet

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2017. 
  2. ^ Kişioğlu, Erdal (23 Aralık 2015). "Atatürk'ün Medeni Bilgiler kitabında İslam". İndigo Dergisi. 14 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2024. 
  3. ^ Uzun, Hakan (28 Mart 2016). "YAZDIĞI ESERLERDE ATATÜRK'Ü TANIMAK VE ANLAMAK: M. KEMAL ATATÜRK'ÜN KARLSBAD HATIRALARI". Atatürk Yolu Dergisi. 15 (59): -. doi:10.1501/Tite_0000000454. ISSN 1303-5290. 8 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2023. 
  4. ^ "Vatandaş İçin Medeni Bilgiler". 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2017. 
  5. ^ a b Gürses, Fatma (Kış 2010). "Kemalizm'in Model Ders Kitabı: Vatandaş İçin Medeni Bilgiler". Akademik Bakış. 4 (7). ss. 233-249. 9 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2017. 
  6. ^ Kurt Güveloğlu, Gülşah (3 Mart 2021). "Vatandaş İçin Medenî Bilgiler". Atatürk Ansiklopedisi. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2023.