Karşılıklı yardımlaşma (evrim)

Karşılıklı yardımlaşma veya evrimsel iş birliği, biyolojide birbirleri için yararlı olan ve aralarında yardımlaşma davranışları sergileyen canlı organizmaların davranışlarını tanımlamak için kullanılan terimler olup bu evrimsel yardımlaşma, bir iş birliği temelinde yararlı oldukları için doğal seçilim tarafından seçilmişlerdir.[1] Bu tanıma göre, altrüizm (fedakarlık), dayanışma gösteren canlı için ilk bakışta doğrudan yararı olmayan bir karşılıklı yardımlaşma şeklidir.[1] Hem yardımda bulunan, hem de yardım alan canlı için doğrudan faydaları olan karşılıklı yardımlaşma davranışları ise "karşılıklı yararlı" davranışlar olarak tanımlanır.[1] Doğal seçilimin karşılıklı yardımlaşma davranışlarının bazı türlerini neden onaylayıp tercih ettiğine dair bazı açıklayıcı teoriler bulunmaktadır. Bu teoriler birbirlerini dışlamamakla beraber aşağıda tartışılan teorilerin birden fazlası karşılıklı yardımlaşma davranışının bir yönünü açıklamada katkıda bulunabilir.

Akraba seçilimi

Yardımlaşma gösteren canlı birey için doğrudan bir faydası olmayan altrüist davranışları en iyi şekilde anlatan açıklama, akraba seçilimi kuramı olarak kabul edilir. Bu kuram, genetik olarak birbirlerine benzeşen ve yakın olan bireylerin başkalarına oranla birbirleriyle daha çok karşılıklı yardımlaştığını öne sürer. Genler kendi varlıklarını sürdürmek için birbirlerine yardım ettiklerinden bu tür karşılıklı yardımlaşma davranışlarından sorumlu olan genler de korunur. Buna dair klasik bir örnek, arılar ve karıncalar gibi sosyal yaşamlı böceklerdir. Kolonideki işçi böcekler asla üremezler, ama bunun yerine genetik olarak onlara benzeyen kraliçenin üreyebilmesi için çalışarak yardımda bulunurlar.

Canlılar arasındaki bu tür bir karşılıklı yardımlaşma, bir canlının, yavrusunu yetiştirip büyütmesinde akrabasına yardımcı olduğu akraba seçilimindeki süreçler tarafından evrilmiştir.[2] Bu tür bir etkinliğin seçilmiş olmasının olası bir nedeni; eğer akrabalarına yardım eden canlı birey, yardım etme etkinliğini destekleyen ve teşvik eden genlere sahipse, onun akrabaları da muhtemelen bu genlere sahip olacak ve böylece bu aleller aktarılabilecektir.[3] Canlılar arasındaki evrimsel iş birliğini ve karşılıklı yardımlaşmayı teşvik eden diğer süreçler, bu yardımlaşmanın bir grup organizmaya yarar sağladığı grup seçilimini içerir.[4]

Karşılıklık teorisi

Karşılıklılık teorisi, canlıların karşılığında bir şey almak için birbirleriyle karşılıklı yardımlaşma davranışı sergilediğini öne sürer. Bu tür davranış şekillerinin tercih edilmesi için diğer bireylerin tanıyacağı bazı fiziksel belirteçlerin olması ve dış görünüşte bazı işaretlerin diğerleri tarafından da algılanabilir olması gerekmektedir. Aksi takdirde, bu davranış şekillerini korumak için bir seçilim baskısı olmayacaktır. Karşılıklı dayanışmayı oluşturan karşılıklık hakkında yapılan araştırmaların büyük bölümü oyun kuramı olarak bilinen tutsak ikilemine odaklanmıştır.

Piyasa etkisi

Karşılıklı yardımlaşmanın evrimine yol açan olası mekanizmalardan birini tanımlayan başka bir teori ise Noe ve Hammerstein tarafından öne sürülen piyasa etkisi teorisidir.[5] Bu mekanizma, birçok durumlarda, bir kaynağı elde etmek isteyen talep ile bir bireyin elde edebileceği olası kaynak miktarı toplamı, yani arz arasında bir ödünleşimin ve dengelemenin (hasıla ve maliyet dengesi) var olduğu gerçeğine dayanır. Bu durumda, sistemde yer alan ve birbirleriyle yardımlaşan her eş, belirli bir kaynağın üretilmesinde ve takas etme yoluyla bu kaynağın edinilmesinde uzmanlaşarak karşılıklı kazanç ve menfaat elde edebilirler. Eğer bu sistemde birbirleriyle yardımlaşan sadece iki canlı varsa, her biri bir kaynak üzerinde uzmanlaşabilir ve bu şekilde diğeriyle alış verişte bulunabilir. Kaynakların değiş tokuşu diğer partnerle karşılıklı yardımlaşma ve işbirliği gerektirdiği gibi fiyat teklifi ve pazarlık etme süreçlerini de içerir.

Bu mekanizma, tek bir tür içinde olabileceği gibi sosyal gruplar veya türler arasında da olabilir. Aynı zamanda bu mekanizma, bir kaynağın sahibinin iş birliğinde bulunacak ortağını seçmeye muktedir olduğu birçok ortaklı sistem içinde de uygulanabilir. Bu model, örneklerinin maymunlarda, temizlikçi balıklarda ve diğer benzeri canlılarda görüldüğü doğal sistemlerde de uygulanabilir. Basit olarak uluslararası ticaret sistemleri de buna örnek verilebilir. Arap ülkeleri büyük miktarlarda petrol rezervlerine sahip olup Batılı ülkelerden teknoloji transferine gerek duyarlar. Teknolojik ürünler ise yine Arap petrolüne bağımlı olduğundan bunun çözümü ticari bir iş birliği yapmaktan geçer.

Çok katmanlı seçilim

Çok katmanlı seçilim kuramı, seçilimin birden çok düzeyde gerçekleştiğini öne sürer: örneğin hücrelerde atomsal veya moleküler seviyede, vücutta hücreler seviyesinde ve sonra bütün bir organizma seviyesinde ya da grup seviyesinde ve de tür düzeyinde işleyebilirler. Aynı seviyede diğerleriyle rekabet edemeyen herhangi bir düzey, bir aşağıdaki seviye her ne kadar rekabetçi olursa olsun, elenecek ve ortadan kaldırılacaktır. Klasik bir örnek, kanser önleyici genlerdir. Kanser hücreleri kontrolsüz şekilde bölünerek çoğalır ve kısa vadede çok çabuk üredikleri ve de diğer vücut hücrelerini rekabet dışı bıraktıkları için hücresel düzeyde çok başarılıdırlar. Kanser bütün bir organizma düzeyinde öoğunlukla ölümcül olup üremeyi önlerler. Bu nedenle, örneğin hasarlı hücrelerin kendilerini yok ederek işbirliği yapmaya sevk etmesi gibi, genom içinde kanseri önleme özelliğine sahip değişiklikler tercih edilerek seçilirler. Çok katmanlı seçilim kuramı, örneğin kısa vadede kendileri için yararlı olacak ama uzun vadede tüm grubu ve onların soyundan gelecekleri yok edebilecek davranışlardan sakınmaları için bireylerin iş birliği yapmasına yol açmak gibi benzer etkilerin ortaya çıkabileceğini öne sürer.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Özel
  1. ^ a b c West, Stuart A.; Griffin, Ashleigh S.; Gardner, Andrew (2007). "Social semantics: altruism, cooperation, mutualism, strong reciprocity and group selection". Journal of Evolutionary Biology. 20 (2). ss. 415-32. doi:10.1111/j.1420-9101.2006.01258.x. PMID 17305808. 
  2. ^ Reeve HK, Hölldobler B (2007). "The emergence of a superorganism through intergroup competition". Proc Natl Acad Sci U S A. 104 (23): 9736–40.
  3. ^ Wilson EO, Hölldobler B (2005). "Eusociality: origin and consequences". Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 102 (38): 13367–71.
  4. ^ Wilson EO, Hölldobler B (2005). "Eusociality: origin and consequences". Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 102 (38): 13367–71
  5. ^ Noe, R.; Hammerstein, P. (1994). "Biological markets: supply and demand determine the effect of partner choice in cooperation, mutualism and mating". Behavioral Ecology and Sociobiology. Cilt 35. ss. 1-11. doi:10.1007/BF00167053. 
Genel
  • Nowak MA (2006). Five rules for the evolution of cooperation. Science 314: 1560-1563. [1]
  • Mikhail Burtsev and Peter Turchin: Evolution of cooperative strategies from first principles, Nature 440, 1041-1044 (20 April 2006)
  • West, S.A., Griffin, A.S., and Gardner, A. (2007) Evolutionary explanations for cooperation. Current Biology 17: R661-R672. [2]

Read other articles:

كأس العراق سنة التأسيس 1948 (مؤسسات)1975 (أندية) المنطقة  العراق عدد الفرق 168 البطل الحالي نادي القوة الجوية (اللقب السادس) النادي الأكثر نجاحاً نادي الزوراء (16 لقب) تعديل مصدري - تعديل   كأس العراق وهي بطولة سنوية لكرة القدم في العراق. النهائي مفتاح النادي فاز ببطولة كأس الع�...

 

Dendrobranchiata Periode Famennia–Kini PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓ Penaeus monodonTaksonomiKerajaanAnimaliaFilumArthropodaKelasMalacostracaOrdoDecapodaUpaordoDendrobranchiata Charles Spence Bate, 1888 Tata namaSinonim taksonPenaeidea Dana, 1852 [1]Superfamilies and familiesPenaeoidea Aciculopodidae † Aegeridae † Aristeidae Benthesicymidae Carpopenaeidae † Penaeidae Sicyoniidae Solenoceridae Sergestoidea Luciferidae Sergestidae lbs Dendrobranchiata adalah sebuah ...

 

Untuk orang yang memimpin perusahaan ini, lihat Eka Sari Lorena Soerbakti. Lorena-Karina PT Eka Sari Lorena Transport Tbk & PT Ryanta Mitra KarinaBus tingkat milik Lorena untuk rute Malang-Jakarta dengan sasis Mercedes-Benz OC 500 RF 2542 Euro 5 sedang berada di Terminal PurabayaIndukLorena Holding CompanyDidirikan1970; 54 tahun lalu (1970)PendiriGT SoerbaktiMulai beroperasi1973[1]Kantor pusatJalan K.H. Hasyim Ashari No. 15 C, Jakarta Pusat, IndonesiaWilayah layananSumatra, J...

2012 single by Kylie MinogueFlowerSingle by Kylie Minoguefrom the album The Abbey Road Sessions Released25 September 2012RecordedAbbey Road Studios, London, EnglandGenreOrchestral pop[1]Length3:30LabelParlophoneSongwriter(s) Kylie Minogue Steve Anderson Producer(s) Steve Anderson Kylie Minogue singles chronology Timebomb (2012) Flower (2012) Limpido (2013) Music videoFlower on YouTube Flower is a song by Australian singer and songwriter Kylie Minogue. The song was originally written ...

 

Kota Escalante component city Tempat Negara berdaulatFilipinaRegion di FilipinaVisayas BaratProvinsi di FilipinaNegros Occidental NegaraFilipina PendudukTotal96.159  (2020 )Tempat tinggal24.652  (2020 )Bahasa resmiHiligaynon, Cebu dan Tagalog GeografiLuas wilayah192,76 km² [convert: unit tak dikenal]Ketinggian41 m Berbatasan denganSagay Toboso SejarahPembuatan28 November 1856 Informasi tambahanKode pos6124 Zona waktuUTC+8 Kode telepon34 Lain-lainSitus webLaman resmi Escalante ...

 

追晉陸軍二級上將趙家驤將軍个人资料出生1910年 大清河南省衛輝府汲縣逝世1958年8月23日(1958歲—08—23)(47—48歲) † 中華民國福建省金門縣国籍 中華民國政党 中國國民黨获奖 青天白日勳章(追贈)军事背景效忠 中華民國服役 國民革命軍 中華民國陸軍服役时间1924年-1958年军衔 二級上將 (追晉)部队四十七師指挥東北剿匪總司令部參謀長陸軍�...

Academic publisher Louisiana State University PressFounded1935Country of originUnited StatesHeadquarters locationBaton Rouge, LouisianaDistributionLongleaf Services (US)[1]Scholarly Book Services (Canada)[2]Key peopleAlisa Plant, directorPublication typesbooks, magazinesOfficial websitewww.lsupress.org The Louisiana State University Press (LSU Press) is a university press at Louisiana State University. Founded in 1935, it publishes works of scholarship as well as general inter...

 

This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Joe Bell site – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (December 2011) (Learn how and when to remove this template message) Joe Bell site9 MG 28Shown within GeorgiaLocationMorgan County, Georgia,  USARegionMorgan County, GeorgiaCoordinates33°32�...

 

VendeuvrecomuneVendeuvre – Veduta LocalizzazioneStato Francia Regione Normandia Dipartimento Calvados ArrondissementCaen CantoneLivarot TerritorioCoordinate48°59′N 0°05′W / 48.983333°N 0.083333°W48.983333; -0.083333 (Vendeuvre)Coordinate: 48°59′N 0°05′W / 48.983333°N 0.083333°W48.983333; -0.083333 (Vendeuvre) Superficie26,22 km² Abitanti764[1] (2009) Densità29,14 ab./km² Altre informazioniCod. postale14170 Fus...

Batalyon Marinir (disingkat Yonmar) adalah Kotama Pembinaan dan Operasi TNI Angkatan Laut. Sebagai Kotama Pembinaan dan Operasi, Kormar bertugas menyelenggarakan operasi amphibi, operasi pertahanan pantai dan pengamanan pulau terluar dalam rangka Operasi Militer Perang (OMP) maupun Operasi Militer Selain Perang (OMSP) sesuai kebijakan Panglima TNI dan bertanggung jawab kepada Panglima TNI. Sedangkan sebagai Kotama pembinaan Kormar bertugas membina kekuatan dan kesiapan operasi satuan marinir ...

 

本條目存在以下問題,請協助改善本條目或在討論頁針對議題發表看法。 此條目的引用需要清理,使其符合格式。参考文献应符合正确的引用、脚注及外部链接格式。 此條目可参照英語維基百科相應條目来扩充,此條目在對應語言版為高品質條目。 (2023年8月17日)若您熟悉来源语言和主题,请协助参考外语维基百科扩充条目。请勿直接提交机械翻译,也不要翻译不可靠、低�...

 

آي آر إس إس آيالشعارمعلومات عامةنوع عميل أي أر سي نظام التشغيل  القائمة ... لينكسماك أو إستوزيعة برمجيات بيركليسولاريسسيج وين النموذج المصدري حقوق التأليف والنشر محفوظة المطورون Timo Sirainen (en) موقع الويب irssi.org[1] (الإنجليزية) معلومات تقنيةضمان الجودة إدماج مستمر[2] أد...

Spagna 1ª divisa 2ª divisa Sport Hockey su prato Federazione Real Federacion Española de Hockey Confederazione EHF Olimpiadi Partecipazioni 5 (esordio: 1992) Miglior risultato 1º posto (1992) Mondiali Partecipazioni 9 (esordio: 1974) Miglior risultato 4º posto (2006) Hockey Champions Trophy Partecipazioni 5 (esordio: 1991) Miglior risultato 4º posto (1991) Europei Partecipazioni 8 (esordio: 1984) Miglior risultato 2º posto (1995, 2003) La nazionale di hockey su prato femminile della S...

 

2012 video game 2012 video game007 LegendsDeveloper(s)EurocomPublisher(s)ActivisionWriter(s)Bruce FeirsteinRobin MatthewsComposer(s)David ArnoldKevin KinerSeriesJames Bond video gamesPlatform(s)PlayStation 3Xbox 360Microsoft WindowsWii UReleasePlayStation 3 & Xbox 360NA: 16 October 2012EU: 19 October 2012AU: 31 October 2012Microsoft WindowsWW: 2 November 2012Wii UEU: 7 December 2012NA: 11 December 2012Genre(s)First-person shooterInteractive filmMode(s)Single-player, multiplayer 007 Legend...

 

Alpine A522Fernando Alonso mengendarai mobil Alpine A522 pada saat sesi latihan bebas untuk Grand Prix Austria 2022.KategoriFormula SatuKonstruktorAlpinePerancangPat Fry (Chief Technical Officer) Matthew Harman (Technical Director) Naoki Tokunaga (Chief Transformation Officer) Simon Virrill (Chief Designer) Benjamin Norton (Project Leader) Dirk de Beer (Head of Aerodynamics) James Rodgers (Chief Aerodynamicist)PendahuluAlpine A521Spesifikasi teknisMesinRenaultmesin V6 1,6 L (98 cu&#...

Metro station in Paris, France Maisons-Alfort–Les JuilliottesParis Métro stationPlatformsGeneral informationLocationMaisons-AlfortÎle-de-FranceFranceCoordinates48°48′09″N 2°26′47″E / 48.802567°N 2.446432°E / 48.802567; 2.446432Owned byRATPOperated byRATPLine(s) Platforms2 (2 island platforms)Tracks3ConstructionAccessiblenoOther informationStation code25-04Fare zone3HistoryOpened27 April 1972 (1972-04-27)Passengers1,297,495 (2021) Services Preceding...

 

2001 album by Babasónicos JessicoStudio album by BabasónicosReleased25 July 2001GenreRock, alternative rockLabelPop ArtBabasónicos chronology Vedette(2000) Jessico(2001) Jessico Dance Mix(2002) Professional ratingsReview scoresSourceRatingAllmusic link Jessico is the sixth album by Argentine rock group Babasónicos. Jessico was critically acclaimed by the media and journalists, most of which considered it the band's best work.[1] In 2007, the Argentine edition of Rolling Stone ...

 

Association football club in England Football clubNorthallerton TownFull nameNorthallerton Town Football ClubNickname(s)Town, The AllyFounded1895GroundCalvert Stadium, NorthallertonChairmanJason BleanchManagerJason NewallLeagueNorthern League Division One2023–24Northern League Division One, 18th of 20 Home colours Away colours Northallerton Town Football Club is a football club based in Northallerton, North Yorkshire, England. They are currently members of the Northern League Division One a...

Bhavishya Purana, Khemraj Shrikrishnadas, traditional manuscript format, last folio, published in 1897 Sri Venkateswar Steam Press (Khemraj Shrikrishnadass) is one of the oldest publishers in India.[1][2] It was established by two Marwari brothers from Churu, Gangavishnu Bajaj and Khemraj Bajaj, both sons of Shrikrishnadas, who arrived in Mumbai in 1868. Initially Khemraj used to sell book by other publishers as itinerant seller. He then established a small press in 1871 at M...

 

Bragadiru termasuk juga dalam kota di Provinsi Teleorman. BragadiruKotaNegara RumaniaNegaraProvinsi IlfovStatusKotaPemerintahan • Wali kotaMarin BrânzoiLuas • Total21,79 km2 (841 sq mi)Populasi • Total8.165 • Kepadatan374,71/km2 (97,050/sq mi)Zona waktuUTC+2 (EET) • Musim panas (DST)UTC+3 (EEST) Bragadiru adalah sebuah kota yang terletak di sebelah barat daya provinsi Ilfov, Rumania Demografi Sensus yang dia...