Fikri Alican (d. 2 Nisan 1929 - ö. 19 Ağustos 2015), Türk bilim insanı ve organ naklindenfizyolojiye kadar tıp bilimine çeşitli katkıları olan hekimdir. [a]
İlk yılları ve kariyeri
Alican, Adapazarı'nda doğdu. Ortaokuldan sonra memleketinden ayrıldı, liseye İstanbul'da devam etti. Robert Kolej (1949) ve İstanbul Üniversitesi'nden (1955) mezun oldu.[1] İhtisasını Şinasi Hakkı Erel başkanlığında İstanbul Üniversitesi Tıp Merkezi 4 Numaralı Cerrahi Kliniği olarak da bilinen Tedavi ve Araştırma Cerrahisi Kliniği'nde yaptı.[2] Müstakbel eşi Halide Ihlamur ile orada tanıştı.[3]
İstanbul Üniversitesi'nde genel cerrahi ihtisasını tamamladıktan sonra, organ nakli alanına eğildi. Jackson, Mississippi'ye giderek Mississippi Üniversitesi'nin organ nakli araştırmaları ekibine katıldı. İlk akciğer nakli (11 Haziran 1963) ve ilk kalp nakli (23 Ocak 1964) burada James D. Hardy önderliğinde yapıldı.[4] 1960 yazında Jackson'da evdi ve seksen altı yaşında ölümüne kadar elli beş yıl boyunca (1960-2015) evli kaldı.[5] Ayrıca, Hardy'nin cerrahi bölümünde araştırma görevlisi olarak çalışırken fizyoloji'nin önemli isimlerinden Arthur C. Guyton ile de çalışarak, Mississippi Üniversitesi'nde fizyoloji alanında yüksek lisans derecesi(MS, 1962) aldı.[6]
En çok organ nakli alanındaki çalışmalarıyla tanınan Alican, fizyoloji alanında da bazı önemli araştırmalarda bulunmuştur. Profesyonel kariyeri, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki tıbbi araştırmaları ve Türkiye'deki özel muayenehaneciliği arasında geçmiştir.
Temel katkıları
Alican'ın asıl katkıları 1960'larda (1960–1971) Mississippi Üniversitesi Tıp Merkezi'nde (UMMC) organ transplantasyonun laboratuvar araştırmaları ve klinik çalışmaları içerisindeyken geldi.[7][8] Araştırmaları büyük ölçüde akciğerler.[9][10][11][12][13][14][15][16][17][18][19] karaciğer[20][21][22][23][24][25][26][27] ve bağırsak nakli konusundaki çalışmaları içermektedir.[28] İnsanlarda gerçekleştirilecek organ nakillerinden birinin önünü açan köpeklerde ilk eş zamanlı iki taraflı akciğer naklini gerçekleştirdi.
Transplantasyonda cerrahi tekniklerin geliştirilmesindeki rolü ve fizyoloji alanındaki çalışmaları beraber ilerlemiştir.[29][30][31][32][33] Genel olarak transplantasyon biyolojisi[34] ve şok fizyolojisi özel çalışma alanı olmuştur.[35][36][37][38]
1971 yılında İstanbul'a dönmüş ve 1979 yılına kadar İstanbul Üniversitesi'nde cerrahi kürsüsünde bulunmuştur. O yıllarda akademik hayattaki hekimlerin üniversite dışında çalışmasını engelleyen yasal ve düzenleyici değişiklikler nedeniyle serbest muayenehane hekimliğine geçmiştir.[39] Mississippi Üniversitesi'nden ayrıldığı sırada, üniversite hastanesinde uzman cerrah ve transplantasyon programının yardımcı direktörüydü.[40] Yirmi yıl sonra, 1991'de kurulan James D. Hardy Society'nin kurucu üyesi olmuştur.[41][42]
Hem İngilizce hem de Türkçe olarak çok sayıda yayın yaptı. Çoğunlukla İngilizce olan dergi makaleleri çoğunlukla organ nakli ve fizyolojisi alanlarındadır. Tamamı Türkçe olan monografileri, genel cerrahiden organ nakline, kanser araştırmalarına ve diğer çeşitli hastalıkların derinlemesine incelenmesine kadar uzanan alanlardadır.
Ameliyata Hazırlık, Anestezi, Ameliyat Sonrası Bakımı [Preoperative Preparation, Anesthesia, Postoperative Care]. İstanbul: Kasımpaşa Deniz Hastanesi Yayınevi. 1968.[b]
1968
Transplantasyon Biyolojisi: Hızla Gelişmekte Olan Yeni Bir Bilim [Transplantation Biology: A Rapidly Developing New Science]. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi. 1968.
1981
Meme Kanseri [Breast Cancer]. İstanbul: Avrupa Tıp Kitapçılık. 1981.
1993
Kanser [Cancer]. İstanbul: Avrupa Tıp Kitapçılık. 1993. İkinci, genişletilmiş ve güncellenmiş baskı, 1997.
1993
Meme Hastalıkları [Diseases of the Breast]. İstanbul: Avrupa Tıp Kitapçılık. 1993.
1993
Transplantasyon [Transplantation]. İstanbul: Avrupa Tıp Kitapçılık. 1993.
1994–1995
Cerrahi Dersleri [Lectures in Surgery]. Three volumes. İstanbul: Dünya Tıp Kitabevi. 1994–1995.
1996
Meme Kanseri: Değişen Kavramlar ve Güncel Tedaviler [Breast Cancer: Changing Conceptions and Current Treatments]. İstanbul: Avrupa Tıp Kitapçılık. 1996.
2000
Koca Meşe'nin Gölgesi [The Shadow of the Grand Oak]. İstanbul: Doğan Kitap. 2000. ISBN978-9-7567-7047-4.978-9-7567-7047-4 Nobel Tıp Kitabevleri tarafından yayınlanan ikinci, gözden geçirilmiş ve resimlerle genişletilmiş baskı, 2007.978-9-7542-0574-9 [Otobiyografi]
2007
Genel Cerrahi [General Surgery]. Two volumes. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri. 2007.978-9-7542-0532-9 (cilt 1).978-9-7542-0533-6 (cilt 2). [Yazarın tıpla ilgili önceki kitaplarının derlenmesi.] [c]
Makaleler
Date
Publication
1961
Alican (December 1961). "Mechanisms of Shock as Reflected in Studies of Lymph of Abdominal Organs". Surgery, Gynecology & Obstetrics [later: Journal of the American College of Surgeons]. 113: 743-756. ISSN0039-6087. PMID13860423.
1961
Alican (1961). "Relationship and Significance of the Levels of Direct Bilirubin, Indirect Bilirubin, and Alkaline Phosphatase in Lymph, Blood, and Urine After Ligation of the Common Bile Duct". Surgical Forum. 12: 337-339. ISSN0071-8041. PMID13860424.
1961
Hardy (July 1961). "Ischemic Gangrene without Major Organic Vascular Occlusion: An Enlarging Concept". Surgery. 50 (1): 107-114. ISSN0039-6060. PMID13711520.
1962
Alican (March 1962). "A Sensitive Method for Recording Lymph Flow: Observations on the Dynamics of Hepatosplanchnic Blood and Lymph". The Journal of Surgical Research. 2 (2): 104-109. doi:10.1016/S0022-4804(62)80004-3. ISSN0022-4804. PMID13860425.
Alican (August 1962). "Lymphatic Transport of Bile Pigments and Alkaline Phosphatase in Experimental Common Duct Obstruction". Surgery. 52 (2): 366-372. ISSN0039-6060. PMID13860422.
1962
Alican (1962). "Sympatho-Adrenal System in Endotoxin Shock". Surgical Forum. 13: 8-10. ISSN0071-8041. PMID14012021.
Alican (1967). "Experimental Orthotopic Liver Transplantation: Experience with 150 Dogs". New Istanbul Contribution to Clinical Science. 9 (3): 71-98. ISSN0028-5447. PMID16300153.
1967
Alican (April 1967). "Köpekte Total Hepatektomiden Sonra Karaciğerin Tekrar Yerine Takılması [Replantation of the Liver in Dogs Following Total Hepatectomy]". Türk Tıp Cemiyeti Mecmuası. 33 (4): 209-226. ISSN0494-2736. PMID4863470.
1967
Alican (May 1967). "Eksperimantal Karaciğer Homotransplantasyonu [Experimental Liver Homotransplantation]". Türk Tıp Cemiyeti Mecmuası. 33 (5): 296-311. ISSN0494-2736.
1967
Alican (June 1967). "Eksperimantal Akciğer Transplantasyonu: Teknik, Fizyolojik ve İmmünolojik Problemler [Experimental Lung Transplantation: Technical, Physiological and Immunological Problems]". Türk Tıp Cemiyeti Mecmuası. 33 (6): 319-329. ISSN0494-2736. PMID4865363.
Alican (1969). "A Description of the Course of Long-Term Survivors of Dog Liver Replantation". Surgical Forum. 20: 365-367. ISSN0071-8041. PMID4910609.
1970
Alican (December 1970). "The Present Status of Lung Transplantation". Journal of the Tennessee Medical Association [later: Tennessee Medicine]. 63 (12): 1011-1021. ISSN0040-3318. PMID5532334.
Alican (March 1971). "One-Stage Hepatectomy in the Dog with Restoration of the Vena Cava by End-to-End Anastomosis". Surgery. 69 (3): 427-432. ISSN0039-6060. PMID5544895.
Fikri Alican (26 yaşında) Mayıs 1955'te tıp fakültesinden mezun olurken (İstanbul Üniversitesi)
Fikri Alican (26 yaşında) Mayıs 1955'te tıp fakültesinden yeni mezun olmuş genç bir doktor olarak (İstanbul Üniversitesi)
Fikri Alican (31 yaşında) 1960 yazında ailesini evlerinde ziyaret ederken
Fikri Alican (40 yaşında) Temmuz 1969'da Madrid'de organ nakli konulu bir konferansta
Fikri Alican (40'lı yaşların başında) 1970'lerin başında İstanbul Üniversitesi'nde ders verirken
Fikri Alican (76 yaşında) Ağustos 2005'te evde
Fikri Alican (77 yaşında) Ağustos 2006'da evde
Fikri Alican (77 yaşında) Aralık 2006'da ofisinde
Fikri Alican (78 yaşında) Haziran 2007'de evde
Not listesi
^Alican's official record of birth, 2 April 1930, is off by one year, a relatively common practice at the time by Turkish families hoping to secure, through late declaration of male births, an extra year of growth for their sons prior to conscription (formally at age eighteen).
^Alican, in his autobiography, identifies this volume (1968) as his first book, adding that he failed to attract attention (from publishers) to it for eight years between its completion in 1960 and its eventual publication in 1968.[43] This suggests that the first two entries listed among his monographs in the corresponding section above may, especially since the two titles are almost identical, at least in meaning, actually refer to the same work, perhaps the first (1960) being a printed manuscript and the second (1960) a proper publication. As against this possibility, the autobiography (2007) comes with a picture of the cover page of the first book (1960), where a publisher is in fact listed, along with a book series and the number of the specific title in that series.[44]
^Alican's preface to Genel Cerrahi (2007), appearing in both volumes, introduces the entirety of that work as a compilation of previously published monographs with minor emendations. His tally in the preface is eleven books, counting as separate works both of the two editions of his study on cancer (1993/1997) as well as each volume of his trilogy on surgery (1994–1995), all listed above in the section on his publications.[45]
Kaynakça
^Koca Meşe'nin Gölgesi [The Shadow of the Grand Oak]. 2nd. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri. 2007 [1st ed. 2000]. ISBN978-9-7542-0574-9.
^Koca Meşe'nin Gölgesi [The Shadow of the Grand Oak]. 2nd. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri. 2007 [1st ed. 2000]. ss. 271-293. ISBN978-9-7542-0574-9.
^Koca Meşe'nin Gölgesi [The Shadow of the Grand Oak]. 2nd. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri. 2007 [1st ed. 2000]. ss. 312-313. ISBN978-9-7542-0574-9.
^"Dr. James D. Hardy". University of Mississippi Medical Center. 28 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2016.
^Koca Meşe'nin Gölgesi [The Shadow of the Grand Oak]. 2nd. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri. 2007 [1st ed. 2000]. ss. 312-313, 593-594. ISBN978-9-7542-0574-9.
^Koca Meşe'nin Gölgesi [The Shadow of the Grand Oak]. 2nd. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri. 2007 [1st ed. 2000]. ss. 228, 316-318, 319-320, 347-348, 389. ISBN978-9-7542-0574-9.
^Alican (December 1970). "The Present Status of Lung Transplantation". Journal of the Tennessee Medical Association [later: Tennessee Medicine]. 63 (12): 1011-1021. ISSN0040-3318. PMID5532334.
^Alican (1967). "Experimental Orthotopic Liver Transplantation: Experience with 150 Dogs". New Istanbul Contribution to Clinical Science. 9 (3): 71-98. ISSN0028-5447. PMID16300153.
^Alican (April 1967). "Köpekte Total Hepatektomiden Sonra Karaciğerin Tekrar Yerine Takılması [Replantation of the Liver in Dogs Following Total Hepatectomy]". Türk Tıp Cemiyeti Mecmuası. 33 (4): 209-226. ISSN0494-2736. PMID4863470.
^Alican (May 1967). "Eksperimantal Karaciğer Homotransplantasyonu [Experimental Liver Homotransplantation]". Türk Tıp Cemiyeti Mecmuası. 33 (5): 296-311. ISSN0494-2736.
^Alican (1969). "A Description of the Course of Long-Term Survivors of Dog Liver Replantation". Surgical Forum. 20: 365-367. ISSN0071-8041. PMID4910609.
^Alican (March 1971). "One-Stage Hepatectomy in the Dog with Restoration of the Vena Cava by End-to-End Anastomosis". Surgery. 69 (3): 427-432. ISSN0039-6060. PMID5544895.
^Alican (1961). "Relationship and Significance of the Levels of Direct Bilirubin, Indirect Bilirubin, and Alkaline Phosphatase in Lymph, Blood, and Urine After Ligation of the Common Bile Duct". Surgical Forum. 12: 337-339. ISSN0071-8041. PMID13860424.
^Hardy (July 1961). "Ischemic Gangrene without Major Organic Vascular Occlusion: An Enlarging Concept". Surgery. 50 (1): 107-114. ISSN0039-6060. PMID13711520.
^Alican (March 1962). "A Sensitive Method for Recording Lymph Flow: Observations on the Dynamics of Hepatosplanchnic Blood and Lymph". The Journal of Surgical Research. 2 (2): 104-109. doi:10.1016/S0022-4804(62)80004-3. ISSN0022-4804. PMID13860425.
^Alican (August 1962). "Lymphatic Transport of Bile Pigments and Alkaline Phosphatase in Experimental Common Duct Obstruction". Surgery. 52 (2): 366-372. ISSN0039-6060. PMID13860422.
^Transplantasyon Biyolojisi: Hızla Gelişmekte Olan Yeni Bir Bilim [Transplantation Biology: A Rapidly Developing New Science]. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi. 1968.
^Alican (December 1961). "Mechanisms of Shock as Reflected in Studies of Lymph of Abdominal Organs". Surgery, Gynecology & Obstetrics [later: Journal of the American College of Surgeons]. 113: 743-756. ISSN0039-6087. PMID13860423.
^Koca Meşe'nin Gölgesi [The Shadow of the Grand Oak]. 2nd. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri. 2007 [1st ed. 2000]. ss. 493-496. ISBN978-9-7542-0574-9.
^Koca Meşe'nin Gölgesi [The Shadow of the Grand Oak]. 2nd. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri. 2007 [1st ed. 2000]. ss. 385-390, 418-420. ISBN978-9-7542-0574-9.
^Koca Meşe'nin Gölgesi [The Shadow of the Grand Oak]. 2nd. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri. 2007 [1st ed. 2000]. ss. 428-431, 457-458. ISBN978-9-7542-0574-9.
^Alican, Fikri (2007) [1st ed. 2000]. Koca Meşe'nin Gölgesi [The Shadow of the Grand Oak] (2.2yer=İstanbul bas.). Nobel Tıp Kitabevleri. ss. 288-290, 380. ISBN978-9-7542-0574-9.
^Alican, Fikri (2007) [1st ed. 2000]. Koca Meşe'nin Gölgesi [The Shadow of the Grand Oak] (2.2yer=İstanbul bas.). Nobel Tıp Kitabevleri. s. 289. ISBN978-9-7542-0574-9.
^Alican, Fikri (2007). Genel Cerrahi [General Surgery]. Volume one. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri. ss. vi-vii. ISBN978-9-7542-0532-9. Reprinted in volume two (pp. vi-vii) 978-9-7542-0533-6.