Erbaa, Türkiye'nin Tokat ilinin bir ilçesi ve ilçenin merkezi olan şehirdir. 2021 verilerine göre şehrin nüfusu 73.354, ilçenin ise 99.815'tir ve Tokat'ın ardından ilin en yüksek nüfuslu ilçesi konumundadır.[4] Bereketli Erbaa Ovası, konumu, iş olanakları, sanayisi ve OSB gibi önemli etkenler sayesinde göç almaya devam eden bölgenin cazibe merkezi olmuş bir ilçesidir.
Köken bilimi
Erbaa kelimesi, Arapça olup "dört" anlamına gelmektedir.[5]Osmanlı İmparatorluğu kayıtlarında ise 18. yüzyılın başlarından itibaren Erbaa adının kullanıldığı görülmektedir. Bir ara bu kelime "Nevahi-i Erbaa" şeklinde kullanılmıştır. Mevzubahis dönemde Niksar-Amasya arasında en önemli yerleşim birimleri; Erek, Karayaka, Sonusa ve Taşâbat idi. Nüfus yönünden ancak birer nahiye büyüklüğünde ve aynı bölgede olmalarından hepsine birden Nevahi-i Erbaa yani "dört nahiye" denilmiştir. Hatta tahakkuk eden vergiler de bu isimle kaydedilmiştir. H.1256/M. 1840'ta, Erbaa adıyla bu dört nahiyenin (Erek, Karayaka, Sonusa, Taşâbat) vergisi 47.243 kuruş olarak resmi evraka geçmiştir.
Buna göre Erbaa; Erek, Karayaka, Sonusa ve Taşâbat'ın genel bir adı olmuş, dördü birden sanki bir ilçe görünümünü almıştır. Hatta resmiyette Kaza-i Erbaa tâbiri de kullanılmıştır.Daha sonra Erek diğerlerine göre daha fazla gelişim gösterince, Erbaa adını tek başına alarak 1872'de ilçe olmuştur. Kalan üçü yani Taşâbat, Karayaka ve Sonusa ise Erek'e yani bugünkü Erbaa'ya bağlanıp onun köyleri olmuşlardır. Daha sonra 1944'te Taşabat'ın yani günümüzdeki Taşova'nın Erbaa'dan ayrılıp ayrı bir ilçe olmasıyla[6] Sonusa da Taşova'ya bağlanmıştır.
Tarihçe
Tarihöncesi Dönem
2011 yılında Çorum'un Bayat ilçesinde bulunan ocağa kadar[7][8] Anadolu'daki en eski yer altı maden işletmesi MÖ 5000 yılına ait olup Erbaa'nın Kozlu köyünde olarak kayıtlara geçmiş ve bilinmiştir. Bu maden ocağına "Eski Gümüşlük" olarak bilinen mevkiide yapılan sondaj destekli aramalar sayesinde ulaşılmış ve ODTÜ Fizik Bölümü Radyokarbon laboratuvarında yapılan C-14 analizleri sonucunda MÖ 5000 tarihine ulaşılmıştır.[9] Araştırmacılar, yörede ihtiyaç duyulan bakır gereksiniminin binlerce yıl boyunca bu maden ocağından karşılandığı ihtimali üzerinde durmaktadır.
Horoztepe'de bir mezarda bulunan bebek emziren bronz çıplak kadın heykeli
Günümüzde Anadolu Medeniyetleri Müzesi'nde sergilenmekte olan ve müzenin en değerli parçalarından biri olan"Bebeğini Emziren Ana" heykelciği[10] Erbaa ilçe merkezi sınırlarında bulunan Horoztepe Arkeolojik Sit Alanı'nda yapılan arkeolojik kazılar sırasında bulunmuştur. Hatti Uygarlığı'na ait MÖ 2400-2200 yılına tarihlenen[11] ve bazı önemli buluntuları 1950'li yıllarda yurt dışına kaçırılan[12]Horoztepe'de diğer bazı önemli buluntulara şunlar örnek verilebilir:[13]
Boğa heykelciği
Tunç mızrak ucu
Sistrum
Hançer; kama ve sap delikli baltalar
Şerit biçimli kulplar
Geyik heykelciği
Emzikli çaydanlık, derin çanaklar, kulplu ve kulpsuz çanaklar
Ayna, güneş kursu, çalpara
Kirmen, kemer tokası;
Horoztepe'de bulunan eserler, yöre halkının Alacahöyük'te olduğu gibi sanat ve madencilik uğraşlarının önemli düzeye ulaştığını, dönem insanının madeni işleme bilgisinin yüksek olduğunu ve göstermektedir.[10] 1954'te yapılan kazıların üzerinden 67 yıl geçtikten sonra (Eylül 2021) Erbaa Belediyesi, Erbaa TSO ve Yaşar Üniversitesi'nin destekleriyle yeni bir kazı çalışması başlatılmıştır.[14]
Amasya/Türkiye'de Yeşilırmak'ın kenarında bulunan Strabon Heykeli.
Dünyanın ilk coğrafyacısı olarak bilinen[15] Amasyalı Strabon Roma Dönemi'ndeki adı Phanaroia olan Erbaa Ovası'nın coğrafyasını ve bitki örtüsünü şöyle tanımlamaktadır:[16]"Sidene ve Themiskrya Pharnika'ya sınır oluşturur.Bu bölgelerin yukarısında Pontus'un en iyi bölümü olan Phanaroia uzanır çünkü; Phanaroia bölgesinde zeytin yetişir, kaliteli şarap elde edilir ve bazı başka faydalar sağlanır. Doğu tarafta bölge uzantısıyla paralel gidişatta Paryadres yer alır, batı tarafta ise Lithros ve Ophlimos uzanır. Phanaroia oldukça uzun ve geniş bir vadidir. Topraklarını Armenia'dan Lykos ile Amaseia civarının dar geçitlerini aşarak gelen İris sular; iki ırmak vadinin yaklaşık ortasında birleşir."
Strabon yukarıdaki ifadesinde de görüleceği üzere günümüz Erbaa topraklarını tüm Pontus'un en iyi bölümü olarak ifade etmiştir. "Armenia'dan Lykos" olarak belirttiği ırmak günümüzdeki Kelkit Çayı'nın o dönemki adıdır.[17] Yine Amaseia civarının dar geçitlerini aştığı belirtilen İris ise günümüzdeki Yeşilırmak'ın o dönemki adıdır.[18] Bahsedilen iki ırmağın birleştiği yer ise günümüzde Erbaa'ya bağlı ve ilçe merkezine 13 km. uzaklıktaki Kale köyüdür.[19] Bahsedilen Tozanlı ve Kelkit, Erbaa'da birleştikten sonra Yeşilırmak adı ile Çarşamba'da denize dökülür.
Büyük Mithridatis unvanlı Pontus kralı VI. Mithridates Eupator, "Boğazkesen" olarak bilinen bu birleşim noktasının hemen yakınında yer alan ve günümüzde Çevresu köyünün kurulu olduğu topraklara kendi adını taşıyacak bir kent kurulması emrini verdi.[20] Böylelikle M.Ö. 2.yüzyıl sonları - 1. yüzyıl başları aralığında Eupator'un ismini taşıyan Eupatoria veyahut Türkçe okunuşuyla Evpatorya kurulmuş oldu.
Şehrin kaderindeki kırılma noktası ise Üçüncü Mithridatis Savaşı'nda yaşandı. Boğazkesen geçidini ve şehri savunmakla görevli olan Phoiniks, M.Ö. 71'de bu görevinde sadakatsizlik göstererek direniş göstermeksizin şehri ve geçidi Roma Cumhuriyeti ordularına teslim etti.[21]VI. Mithridates, savaştan dört yıl sonra M.Ö. 67'de şehri tekrar ele geçirdi ancak bu durum şehre bir ödül değil ceza olarak döndü. Adını taşıyan şehrin ona yaptığı ihanetin intikamını tüm şehri yakıp yıkarak aldı. Her ne kadar daha sonraki süreçte şehri yeniden imar edip ayağa kaldırmaya karar verdiyse de savaş döneminin çalkantılı koşulları imar çalışmalarının bitmesine fırsat vermedi. M.Ö. 65 sonu - M.Ö. 64 başı dolaylarında şehir Roma Cumhuriyeti'nin ünlü kumandanı Gnaeus Pompeius Magnus tarafından tekrar ele geçirildi ve çalışmalar yarım kaldı.[22]
Büyük Pompey olarak da bilinen ünlü Roma Generali Gnaeus Pompeius Magnus harap olmuş bu şehrin olanaklarını artırdı, arazisini büyütüp şehri ayağa kaldırdı ve yeni şehrin adını kendi isminden hareketle “Büyük Pompeius’un Kenti” anlamına gelen Magnopolis koydu. Siyasi istikrarsızlığın uzun yıllar boyunca aşılamadığı bölgede, şehir yok olana dek II. Farnekes de dahil olmak üzere birden fazla hükümdar hüküm sürdü. Tarihi belgelere ve arkeolojik buluntulara dayanarak şehrin M.S. 2. yüzyıl ortalarında veya 3.yüzyıl başında terk edilmiş/yok edilmiş olabileceği düşünülmektedir.[23][24] 2012 yılında Kale köyü, Boğazkesen Mevki'nde defineciler yaptığı kaçak kazılar ile buldukları iki kaya mezarını tahrip etmiştir. Bu kaya mezarlarının VI. Mithridates'in kızının kayıp mezarı olabileceği belirtilmiştir.[25]
Mithridatis Savaşları dönemi, şehir için sonun başlangıcına dönük fitili ateşlemiş ve Gaziosmanpaşa Üniversitesinde görevli Öğretim Üyesi Dr. Murat Tekin'in tabiriyle " Adının büyüklüğünü tarihte yaşamasına engel olmuştur."[21]
Boğazkesen'de Bizans, Selçuklu ve Osmanlı gibi farklı dönemlerde tadilat görmüş olan ve yapım tarihi tam olarak bilinmeyen Boğazkesen Köprüsü de bulunmaktadır. Yavuz Sultan Selim ve ordusunun Çaldıran Muharebesi'ne giderken geçtiği bu tarihi köprünün günümüzde yalnızca ayakları sağlam biçimde durmaktadır.[26] Ayrıca bu köprüyü ve geçidi korumakla görevli Boğazkesen Kalesi'nin de kalıntıları mevcuttur.[27]
Erbaa'nın Hacıpazar köyünde 1983 yılında tesadüfen bulunan[28] Bizans Dönemi'ne ait bazı eserler Anadolu Medeniyetleri Müzesi'nde korunmaktadır. Yine ilçeye bağlı bazı köylerde irili ufaklı tarihi kalıntılar bulunmaktadır.
Erbaa, İslamiyet ile Danişmentliler Beyliği'nin öncüsü Melik Ahmet Gazi tarafından 1077'de fethedilmesi ile tanışmıştır.[29] Bu fetih ile başlayan sürecin ilçedeki en önemli yapısı ise Akça köyünde bulunan Silahtar Ömer Paşa Camii'dir. Halen sağlam bir şekilde ayakta olan ve kullanılmaya devam eden cami, "Çandı Tekniği" sayesinde hiç çivi kullanılmadan, ahşap ve kesme taştan yapılmıştır.[30]
Caminin inşa kitabesi günümüze ulaşmadığından dolayı tarihlendirme hususunda görüş farklılıkları bulunur. İlk görüşe göre 1676 yılında inşa edilmiş, 17. yüzyılın ikinci yarısına ait bir Osmanlı eseridir.[31] İkinci görüşe göre ise cami bir Selçuklu eseridir ve inşa kitabesinin olmayışından ötürü sehven Osmanlı eseri sanılmaktadır.[32]
Erbaa ilçe merkezinin yani o yıllardaki ismi ile Erek'in 1600'lü yıllarda çok küçük bir yerleşim yeri olduğu Evliya Çelebi'nin o tarihte yaptığı gezide bugün Erbaa'ya bağlı köy olan Koçak'a uğramış ve konaklamış olmasına rağmen Erbaa'ya uğramayıp Niksar'a geçmiş olmasından anlaşılmaktadır.[33] Son olarak Osmanlı Devleti'nin döneminden günümüze ulaşan bir diğer yapıya ise Ravakbaba Türbesi ve Ravakbaba Camii örnek verilebilir.[34] Erbaa, 1872 yılında Amasya vilayetine bağlı bir kaza olmuştur.[35] Erbaa'nın 1904'teki nüfusunun cinsiyete göre etnik ve dinsel dağılımı ise şu şekildedir.[36]
1904 Yılında Erbaa Kazası'ndaki Kadın-Erkek Nüfusunun Etnik ve Dinsel Dağılımı
1939 Erzincan Depremi'nin ardından yapılan çalışmalar sonrası 4 Ocak 1940'ta belirlenen sonuçlarına göre[38] ilçe merkezi ve köylerde 2276 bina yıkılmıştır. 921 kişi ölmüş, 585 kişi yaralanmıştır. Bu büyük felaket sonrası Kızılay, Erbaa'ya 200 yataklı bir sahra hastanesi kurmak için hazırlıklar yapmıştır.[39]
Bu felaket sonrası kurtarma ve yardım çalışmalarındaki üstün gayretlerinden ötürü 24 Nisan 1940'ta Erbaa'dan 52 mahkûm affa uğramıştır.[40] Depremden sonra yetim kalan çocuklardan 16 tanesi Malatya Çocuk Esirgeme Kurumuna, 3 tanesi Adana Çocuk Esirgeme Kurumuna, 17 tanesi ise Ankara Çocuk Esirgeme Kurumuna gönderilmiştir.[41]
20 Aralık 1942'de gerçekleşen ve depremin merkez üssünün yörenin kendisi olmasından ötürü Erbaa tarihinde yaşanmış en yıkıcı, en büyük depremdir. Bu deprem sonucunda Erbaa'da 2295 ev, 4 otel, 4 fırın, 127 dükkân, 8 kahvehane, 13 depo ve bir mezbahane ile Belediye Binası yıkılmıştır. Sadece bir hamam ile birkaç ahşap yapı ayakta kalabilmiştir. Toplam 534 kişi can vermiştir.[37]
1943 Erbaa Depremi
Toplam 12 kişinin can verdiği bu deprem üst üste yaşanan depremlerden en hafif olanıdır. Bu depremlerin ardından zorunlu olarak Erbaa'nın zemini ile ilgili devlet eliyle ilgili çalışmaların başladığı sürece girilmiştir.
Erbaa'nın Taşınması
Üst üste üç büyük felaket yaşayan yörede, gelen heyetler tarafından jeolojik ve tektonik araştırmalar yapılmış ve şehir merkezinin Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın tam üstüne yapıldığı rapor edilmiş ve yerinin değiştirilmesi önerilmiştir.[42] Bu rapor üzerine Bakanlar Kurulu toplanmış ve aldığı karar ile Erbaa'nın eski yerinin güneyinde ve İmbat Deresi'nin batısında "Ardıçlık" mevkiine taşınması hükme bağlanmıştır. Bu karar üzerine 15 Nisan 1944 tarihinde Hükûmet Konağı'nın törenle temelinin atılmasıyla Erbaa şehir merkezi yeni yerinde Alman bir şehir planlamacısının çizimleriyle düzenli bir yerleşimle yeniden kurulmaya başlamıştır.[43] Bu nedenle günümüz Erbaa şehir merkezinde "tarihi eser" olarak nitelenebilecek bir yapı bulunmayıp en eski bina 1944 yapımıdır.
Coğrafya
Coğrafi konumu
Erbaa, Karadeniz Bölgesi'nin, Orta Karadeniz Bölümü'nde yer alır. Kuzeyden Samsun'un Çarşamba ilçesi ile Ordu ilinin Akkuş ilçesi, batıdan Amasya'nın Taşova ilçesi, doğudan Tokat'ın Niksar ilçesi, güneyden Tokat merkez ve güneybatıdan Turhal ilçesi ile çevrilidir.[44]
Rakımı ortalama 245 metre olan Erbaa, Tokat'ın en düşük rakım değerlerine sahip topraklarıdır.Bu rakım değerinin 32 km uzunluğa ve 10 km genişliğe sahip Erbaa Ovası ile birleşimi sonucu ise bugün Erbaa toprakları ziraate son derece uygundur. İlçe toprakları, kısmen Tozanlı çayı olmak üzere özellikle Kelkit Irmağı boyundaki bir ova ile bunu çevreleyen dağlık yerleri içine alan 1111 kilometrekarelik yüzölçüme sahiptir.Erbaa'nın kuzey kısmında yer alan Karınca dağı ile Güneyindeki Sakarat ile Boğatlı dağları aynı zamanda içerisinde oluşmuş, bu dağlar Kuzey Anadolu dağ silsilesi içerisinde bulunmaktadır. Bu dağlar ortalama yükseltileri olan 1000–1250 m ile Karadeniz Bölgesi ortalamasına göre gayet düşüktür ve denizellik etkisine imkân verir.
İklimi ve bitki örtüsü
İklimi
Erbaa'nın mikroklima iklimi özelliği ile Erbaa'da narenciye hariç her türlü sebze ve meyvenin yetişmesi, organik tarım ve seracılık alanındaki gelişmeler ve Erbaa Üzüm Yaprağı'nın bir marka haline gelmesi ilçeyi Doğu Anadolu, Karadeniz ve İç Anadolu Bölgesi'nin sebze ve meyve ihtiyacının karşıladığı önemli merkezlerden biri haline getirmiştir.[45]
Erbaa'da mevsimler tam hükmünü icra edemeden birinden diğerine geçmektedir. Bu durum bölgenin iklim tipinin belirlenmesini zorlaştırmaktadır. Erbaa'da kara iklimi ile ılıman deniz iklimi arasında kalanlar geçit iklimi hüküm sürmektedir. Ayrıca bölgede bozulmuş Akdeniz iklimi ceyeran etmektedir. Çünkü, burada kuzey Anadolu'nun da silsilesi etkisini kaybettiğinden ve Yeşilırmak havasının batısında rutubetli rüzgarlara maruz kaldığından ılıman bir iklimin hükümküm sürdüğü görülmektedir. Bu nedenle kışları ılık ve yağışlı geçmektedir. Erbaa'da en uzun ve kararlı mevsim sonbahardır. Sonbahar ılık ve devamlı, kış kısa ve genelde ılımandır. Yazın en sıcak aylar temmuz- ağustostur. Bu aylarda sıcaklık ortalama 36-39 derecedir.[46]
Kışın en soğuk aylar ocak ve şubattır. Ortalama sıcaklık 3-5 dereceye kadar düşmektedir. En fazla yağış mayıs ayında olup yıllık ortalama 580 mm, en az yağış ağustos ayında olup 8.03 mm olarak tespit edilmiştir. Ortalama nispi nem %59 olup en yüksek değerler %66'ya kadar çıkmaktadır. İlçenin iklimi son yıllarda çevrede yapılan barajların etkisiyle ılımanlaşmıştır.
Erbaa ile Gökalan arasındaki alanda çekilmiş bir fotoğraf. Yeşilırmak'ın bir kolu ve tarım alanlarının bir kısmı görülmektedir.
Bitki örtüsü
Erbaa'nın zengin bir bitki örtüsü vardır. Narenciye harici tüm ürünler yetiştirilebilmektedir. Genellikle bölgeye hakim olan bitki türü orman formasyonlarıdır. İlçenin kuzey kısmında orman örtüsü 300 m'den başlar ve ilk sıralamalarda bir takım makilik ortamlarda yabani zeytin ağaçları, dişbudak ve kestane ağaçlarına rastlanır. Arazi yükseldikçe kızıl çam, meşe, gürgen, kayın gibi türler görülür.[47] İklim tipi olarak bir geçiş yeri teşkil ettiğinden birçok türden bitki ve meyvenin yetişmesine imkân tanır. Bunlardan bazıları;
A) Tarım yapılan bitkiler
Tütün, buğday, arpa, çavdar, yulaf, ayçiçeği, nohut, fiğ, mercimek, bakla, fasulye, bezelye, burçak, soğan, pırasa, sarımsak, ıspanak, lahana, turp, patates, domates, biber, salatalık, nane, dereotu, maydanoz, bamya, marul, çay ve şeker pancarıdır.
İlçede Gaziosmanpaşa Üniversitesi bünyesinde lisans düzeyinde eğitim veren iki adet fakülte, önlisans düzeyinde eğitim veren iki adet meslek yüksekokulu bulunur.
Barınma konusunda ise KYK tarafından ilçede var olan yurda ek olarak yaptırılan 300 kişi kapasiteli yeni ve modern yurt tamamlanmış ve faaliyete geçmiştir.[73] Halihazırda Gaziosmanpaşa Mahallesi'nde bulunan yurt binası A Blok adı ile erkek öğrencilerin barınması için, Yavuz Sultan Selim Mahallesi'nde bulunan yurt binaları ise B ve C Blok adları ile kız öğrencilerin barınması için kullanımdadır.[74] 2022 yılı itibarıyla, henüz öğrenci alımı yapmamış olup açılış onayı YÖK tarafından verilmiş olan bölümler de dahil olmak üzere fakülte ve yüksekokullardaki bölümler ve programlar şu şekildedir:[75]
2021-2022 Eğitim-Öğretim Yılı itibarıyla ilçe genelinde 96 kurum, 789 derslik, 20.373 öğrenci ve 1.488 öğretmen vardır.[79] Eğitim kurumlarının türlerine göre dağılımı ise şu şekildedir:[80]
1 adet Fen Lisesi
1 adet Bilsem
3 adet Anadolu Lisesi
4 adet Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi
2 adet İmam-Hatip Lisesi
1 adet Çok Programlı Anadolu lisesi
1 Adet Mesleki Eğitim (Çıraklık) Merkezi
1 adet Halk Eğitimi Merkezi
1 adet Özel Eğitim Uygulama Okulu (I, II, III. kademe)
İlçe genelinde toplam fabrika sayısı 67'dır.Tekstil ve diğer iş kollarındaki yatırımların günümüzde de devam etmesiyle birlikte bugün ilçe genelinde toplam 67 adet fabrikada yaklaşık 7 bin 500 kişi çalışmaktadır. Erbaa'nın ana sanayi kolu toprak ve tekstildir. Tuğla ve kiremit fabrikaları halihazırda kapasitelerinin % 30 - % 40'ı civarında üretim yapmaktadırlar.Son yıllarda istihdam alanı olarak 1997 yılında kurulan Erbaa Organize Sanayi Bölgesi önem kazanmakta olup OSB'de 10 adet tekstil fabrikası, 1 adet ambalaj fabrikası, 1 adet çelik eşya fabrikası, 1 adet salamuralık yaprak paketleme fabrikası, 1 adet küvet ve duşakabin fabrikası, 1 adet ekmek fabrikası, 1 adet poşet fabrikası[81] olmak üzere tahsis edilenler dahil 25 tesis vardır.
Şehrin muhtelif yerlerinde bu tekstil fabrikalarına hizmet veren 20 adet tekstil atölyesi bölgede hareketlenen yatırımların en temel göstergeleri olmuştur. Erbaa Meslek Yüksekokulu da Tekstil Teknolojisi bölümünü açarak[82] bu yatırımlara insan kaynağı, aktif işgücü ve kalifiye elaman bakımından katkı sağlamıştır. Bunların yanında ilçemizde orman ürünlerine dayalı parke fabrikaları, kireç sanayi fabrikaları ve un fabrikaları mevcuttur.
İlçede ayrıca 1976 yılında kurulan ve 416 işyeri, 1 adet Kooperatif idare binası ve 1 adet Çıraklık Eğitim Okulu bulunan bir Küçük Sanayi Sitesi de bulunmaktadır.[83]
TFF kayıtlarına göre ilçenin Erbaaspor,[84] Erbaa Gençlik Spor,[85] Erbaa Güreş İhtisasspor[86] ve Erbaa Esnafspor[87] olmak üzere dört adet futbol kulübü vardır. Bu kulüplerden birisi olan Erbaaspor, 2021-2022 Sezonu itibarıyla Tokat il genelinin profesyonel futbol liglerindeki tek temsilcisidir.[88] Erbaa Gençlik Spor Kulübü ise 2021-2022 Sezonunda Bölgesel Amatör Lig 5.Bölge 1.Grup'ta mücadele etmiştir.[89]
Futbolda bir diğer önemli oluşum ise 2011 yılında kurulmuş olan[93] ve bölgenin tek kadın futbol takımı olma özelliğini gösteren Erbaa Güreş İhtisasspor Bayan Futbol Takımı'dır. TFF Kadın Ligleri 2. Lig 5. grupta mücadele etmiştir.[94] Kulüpler maçlarını 1984 yılında hizmete açılan Erbaa İlçe Stadyumu'nda yapmaktadır.[95]
Güreş
İlçede ata sporuna ilgi kuvvetlidir.Kırkpınar'ın rövanşı[96] olarak gösterilen ve 1995-1998 arası 4 sene Kırkpınar ağalığı yapan Erbaalı Hüseyin Şahin[97] adına düzenlenen son olarak 23.sü yapılan Geleneksel Hüseyin Şahin Yağlı Güreşleri bu durumu açıklamaktadır. Yine 2011 yılında faaliyete geçen Erbaa Yağlı Güreş Alanı[98] 20.000 seyirci kapasitesine ulaşılabilirliği ile[99] ilçe halkının güreşe olan ilgisini açıklamaktadır. İlçede il merkezi ve diğer ilçelerden gelen katılımcıların yer aldığı minikler güreş turnuvaları da düzenlenmektedir.[100][101] Erbaa Güreş İhtisasspor futbol kulübü de adından anlaşılacağı üzere güreş branşı kökenlidir.
Diğer Branşlar
Bilardo
3 Bant Türkiye Şampiyonası Tokat İl Birinciliği Müsabakaları Erbaa'da gerçekleştirilmiştir.[102] Böylelikle bilardo il seçmeleri Türkiye'de ilk defa bir ilçede gerçekleştirilmiştir ve organizasyon sonucunda Tokat'ın Türkiye Şampiyonası'nda temsil hakkı 4'ten 12'ye çıkarılmıştır.[103]
Tekvando
İlçede 2012 yılında Samsun, Tokat, Çorum, Amasya, Yozgat, Ordu, İzmir gibi ülkenin değişik bölgelerinden 200'ü aşkın sporcunun katıldığı İllerarası Tekvando Turnuvası düzenlenmiştir.[104]
Öteki branşlar
İlçede diğer branşlarla ilgili profesyonel bazda bir kulüp yahut oluşum bulunmamaktadır. Diğer branşlarla ilgili çalışmalar daha çok okullararası ilçe, il ve Türkiye turnuvalarına katılım şeklinde yürütülmektedir.
Yerel medya/basın
Yerel televizyonlar
İlçede kurulan ve 1994 yılından beri karasal yayında hizmet veren Erbaa Radyo Televizyonu (ERT) kanalı bulunmaktadır. Kanal günümüzde yalnızca radyo yayınlarına devam etmektedir.[105]
Yerel gazeteler
2016 yılı itibarıyla ilçede 2 adet yerel gazete bulunmaktadır.[106] Bunlar:
Yeni Erbaa Gazetesi
Kelkit Gazetesi
Yerel radyolar
2016 yılı itibarıyla Erbaa merkezli yayın yapan radyo kanalları ve frekansları şu şekildedir:[107]
1872 yılında ilçe olan Erbaa'nın kayıtlarda yer alan bugüne kadar görev yapmış diğer belediye başkanlarının kronolojik sıralaması ise şu şekildedir:[110]
Mustafa Tanoba (1915-1916)
Hacı Fethullah Efendi (1916-1920)
Ali İçellioğlu (1922-1923)
Salih Kadızâde (1923-1926)
Ziya Gegin (1926-1930)
Şevki Taşova (1930-1934)
Behçet Üstün (1936-1938)
Bedrettin Üstün (1939-1940)
Sami Erk (1940-1941)
Halis Hakimoğlu (1941-1942)
Enver Saatçıgil (1947-1948)
Adnan Çoruh (1950-1952)
Alişan Diktaş (1952-1954)
Sururi Aytaç (1954-1955)
Sermet Durmuşoğlu (1955-1958)
Ali Önder (1959-1960)
Alişan Diktaş (1968-1973)
İhsan Kocaoğlu (1973-1980)
Hikmet Tan (1980-1980)
Akif İkiz (1980-1980)
Niyazi Kırımca (1984-1994)
Ahmet Yenihan (1994-2014)
Hüseyin Yıldırım (2014-2019)
Ertuğrul Karagöl (2019-....)
Kaymakamlar
İsmail Altan Demirayak, 20 Ağustos 2021 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 2021/412 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Muratlı kaymakamı iken Erbaa'ya atanmıştır. Bu görevine 10.09.2021 tarihinde başlamıştır.[111]
Erbaa Kaymakamlığı kayıtlarına göre Erbaa ilçe merkezi şu mahallelerden oluşmaktadır:[112]
1-Ahmet Yesevi Mahallesi
2-Alacabal Mahallesi
3-Cumhuriyet Mahallesi
4-Erek Mahallesi
5-Ertuğrul Gazi Mahallesi
6-Evyaba Mahallesi
7-Fatih Sultan Mehmet Mahallesi
8-Fevzi Paşa Mahallesi
9-Gaziosman Paşa Mahallesi
10-Gazi Paşa Mahallesi
11-Gündoğdu Mahallesi
12-İsmet Paşa Mahallesi
13-Karşıyaka Mahallesi
14-Kelkit Mahallesi
15-Kuruçay Mahallesi
16-Mehmet Akif Ersoy Mahallesi
17-Mevlana Mahallesi
18-Mimar Sinan Mahallesi
19-Osman Gazi Mahallesi
20-Yavuz Sultan Selim Mahallesi
21-Yeni Mahalle
22-Yeşilyurt Mahallesi
23-Yıldırım Beyazıt Mahallesi
24-Yunus Emre Mahallesi
25-Ziya Gökalp Mahallesi
Popüler Kültürde Erbaa
18 Aralık 2009'da vizyona giren ve birçok ödül alan Vavien filminin çekimleri Taylan Biraderler yönetmenliğinde Erbaa'da yapılmıştır. Filmin başrolünde Erbaalı Engin Günaydın oynamıştır.[113][114]
Turgay Başyayla tarafından sunulan ve Show TV'de yayınlanan Lezzet Yolculuğu isimli programın Mart 2016'da yayınlanan bölümlerinden birisinin çekimleri Erbaa'da yapılmıştır.[115]
Şoray Uzun Yolda isimli televizyonun programının bir bölümü Erbaa'da çekilmiştir.[116]
Kanal 7 için hazırlanan Turnalar isimli televizyon yapımının çekimleri Erbaa'da yapılmıştır.
^"TAY-Yerlesme Dönem Ayrıntıları". www.tayproject.org. Erişim tarihi: 31 Ekim 2023.Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
^S. Lund Sørensen, the "Where East meets West" project, as reported in Tønnes Bekker-Nielsen, Marit Jensen, "Two Pontic Rivers", Cedrus: The Journal of MCRI3:231-2142 (2015), DOI:10.13113/CEDRUS.2015011411
^abTekin, Murat, Adının Büyüklüğünü Tarihte Yaşayamayan Bir Hellenistik Pontus Kenti: Eupatoria/Magnopolis(Yeni Bulgular Ve Gözlemler Işığında Lokalizasyonuyla İlgili Yeni Bir Öneri)
^"1935 Genel Nüfus Sayımı"(PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı"(PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı"(PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
"Merkezi Dağıtım Sistemi"(html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
"Erbaa Nüfusu - Tokat". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
"Tokat Erbaa Nüfusu". nufusune.com.Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
