Dmitri Trofimovich Şepilov(5 Kasım 1905 - 18 Ağustos 1995) Dışişleri Bakanı olarak görev yapan bir Sovyet ekonomist, avukat ve politikacıydı. 1957'de Nikita Kruşçev'i iktidardan uzaklaştırmaya yönelik başarısız komploya katıldı ve suçlanarak iktidardan uzaklaştırıldı. Kruşçev'in devrilmesinden sonra rehabilite edilerek, büyük ölçüde sessiz bir emeklilik yaşadı.
Erken kariyer
Dmitri Şepilov, Rus İmparatorluğu'nun Trans-Hazar Oblastı'ndaki Aşkabad'da Rus etnik kökene sahip işçi sınıfı bir ailede doğdu.[1] 1926 yılında Moskova Devlet Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden mezun oldu ve çalışmak üzere Yakutsk'a gönderildi ve burada Yakutya'da savcı yardımcısı ve savcı vekili olarak çalıştı. 1928–1929'da Shepilov, Smolensk'te bölge savcı yardımcısı olarak çalıştı. 1931–1933'te Shepilov, Moskova'daki Kızıl Profesörler Enstitüsü'nde [2] okudu ve aynı zamanda On the Tarım Cephesi dergisinin sorumlu sekreter olarak çalıştı. 1933'te mezun olduktan sonra Şepilov, sovhozun siyasi bölümünün başına getirildi. 1935'te Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Tarım Bilimleri Sektörü Başkan Yardımcısı oldu.
1937'de Shepilov Bilim Doktoru oldu ve Sovyet Bilimler Akademisi Ekonomi Enstitüsü'nün Bilimsel Sekreteri oldu. Ayrıca 1937 ile 1941 yılları arasında Moskova kolejlerinde ekonomi dersleri verdi.
Barbarossa Harekatı'nın başlamasından kısa bir süre sonra Shepilov, Temmuz 1941'de Sovyet Halk Milislerine katıldı ve 1941-1942 Moskova Savaşı sırasında Moskova bileşeninin Siyasi komiserliği yaptı. 1942-1943'te 23.Muhafız Ordusu'nun siyasi komiseriydi ve 1944-1946'da 4.Muhafız Ordusu'nda aynı görevi üstlend. Savaşı Tümgeneral rütbesiyle bitirdi. Mayıs 1945 ile Şubat 1946 arasında Şepilov, Avusturya'nın doğu bölgelerindeki Sovyet işgalinin ilk aşamalarında Viyana'daki üst düzey Sovyet yetkililerinden biriydi.
Savaş sonrası
Şubat 1946'da Shepilov, Sovyet Ordusu Ana Siyasi Müdürlüğü Propaganda ve Ajitasyon Dairesi başkan yardımcılığına atandı. 2 Ağustos 1946'da Komünist Partinin ana gazetesi Pravda'nın propaganda bölümünün başına geçti.
1947 yılının ortalarında, Komünist Parti Merkez Komitesi Propaganda ve Ajitasyon Dairesi başkanı Georgy Aleksandrov ve yardımcıları, yeterince dikkatli olmadıkları gerekçesiyle kamuoyunun eleştirilerine maruz kaldılar ve görevlerinden alındılar. Shepilov, 18 Eylül 1947'de Daire başkan yardımcılığına atandı. Yeni bölüm başkanı Mikhail Suslov'un başka sorumlulukları olduğundan, Shepilov, Bakanlığın günlük operasyonlarının neredeyse tam kontrolüne sahipti.
Moskova'dayken, neredeyse görsel hafızası, bilgeliği ve gösterişli tavırlarıyla ünlü olan [3] Şepilov, Komünist ideoloji konusunda uzmanlaştı.[4] İlk görevlerinden biri Zhdanov'a Sovyetler Birliği'nin yaşayan en büyük iki bestecisi Dmitri Shostakovich ve Sergei Prokofiev'in disipline edilmesinde yardımcı olmaktı. Sovyet müziğindeki yanlışların en kötü örnekleri olarak Şostakoviç'in Sekizinci ve Dokuzuncu Senfonileri ile Prokofiev'in Savaş ve Barış operasını seçti.
Andrei Zhdanov'un oğlu Yuri Zhdanov'un 1 Aralık 1947'de Propaganda Dairesi Bilim Sektörünün başına atanması, Shepilov'u patronunun oğlunu denetlemek gibi hassas bir duruma soktu. Yuri Zhdanov'un Josef Stalin'in kızı Svetlana Savitskaya ile yeni evlenmiş olması ve o dönemde Stalin'in en yakın danışmanı olan Andrei Zhdanov'un Sovyet liderliğinde birçok düşmanının olması durumu daha da hassas hale getirdi. Nisan 1948'de Shepilov, Yuri Zhdanov'un Sovyet biyolog ve Stalin'in favorisi Trofim Lysenko'yu eleştiren konuşmasını onayladığında, bir tarafta Andrei Zhdanov ile bu olayı Zhdanov'u itibarsızlaştırmak için kullanan rakipleri arasında yoğun bir siyasi savaş başlattı.[5]
1 Temmuz 1948'de Zhdanov'un ana rakibi Georgy Malenkov Komünist Parti Sekreterliği'nin görevini devralırken, Zhdanov iki aylık bir tatile gönderildi ve orada öldü. Ancak Şepilov sadece tepedeki bu değişimden sağ çıkmakla kalmadı, hatta konumunu geliştirdi ve 10 Temmuz 1948'de Propaganda ve Ajitasyon Dairesi'nin bir sonraki başkanı olarak atandı. Ayrıca, Politbüro üyesi Nikolai Voznesensky'nin görevden alınması ve daha sonra idam edilmesiyle ilgili Parti içi mücadelenin bir sonraki turundan da sağ çıktı. Ancak 14 Temmuz 1949'da, Partinin ana teorik dergisi Bolşevik'in, Voznesensky'nin hâlâ iktidarda olduğu dönemde Voznesensky'nin ekonomi üzerine kitabını yayınlamasına izin verdiği için Merkez Komite tarafından kınandı.[6]
1952'de Stalin, Shepilov'u, Stalin'in yakın zamanda yayınlanan SSCB'de Sosyalizmin Ekonomik Sorunları adlı incelemesine dayanan yeni bir Sovyet ekonomisi ders kitabı yazmakla görevlendirdi.[7] 18 Kasım 1952'de 19. Komünist Parti Kongresi'nin ardından Shepilov, Pravda'nın genel yayın yönetmeni olarak atandı.[8]
Mart 1953'te Stalin'in ölümünden sonra, Shepilov, yeni Sovyet Komünist Partisi lideri Nikita Kruşçev'in müttefiki ve himayesi altına alındı,[9] Sovyet başbakanı Georgy Malenkov ile mücadelesine ideolojik destek sağladı. Aynı yıl Sovyet Bilimler Akademisi'nin Sorumlu Üyesi oldu. Malenkov daha fazla tüketim malı üretilmesinden yana olduğunu savunurken, Shepilov ağır sanayi ve savunma sanayisinin rolünü vurguladı. Şubat 1955'te Malenkov başbakanlıktan çıkarılırken, 12 Temmuz 1955'te Shepilov Merkez Komite Sekreterlerinden biri seçildi. Pravda görevini sürdürdü ve kıdemli bir Komünist teorisyen oldu ve Kruşçev'in Şubat 1956'daki 20. Parti Kongresi'nde Stalin'i kınayan ünlü Gizli söylevine katkıda bulundu.[10]
Dışişleri Bakanı
Alanı Marksist-Leninist teori olmasına rağmen, Shepilov çok geçmeden dış politikaya da yönelmeye başladı. Eylül 1954'te Kruşçev'e Çin ziyaretinde eşlik etti. Mayıs 1955'in sonlarında, iki ülke arasında 1947-1948'de başlayan çatışmayı sona erdirmek için Kruşçev ve yeni Sovyet başbakanı Nikolai Bulganin'e Yugoslavya'ya kadar eşlik etti.
Temmuz 1955'te Şepilov, Mısırlı lider Cemal Abdülnasır ile görüşmek üzere Mısır'a gitti ve bir silah anlaşması sağladı, bu Sovyetlerin Mısır'ın askeri rejimini fiilen tanıması anlamına geliyordu ve daha sonraki Sovyet-Mısır ittifakının yolunu açtı.[11] Bu aynı zamanda, Stalin'in yıllarındaki uzlaşmazlığa karşı belirgin bir tezat teşkil eden, Sovyetler Birliği'nin Komünist olmayan Üçüncü Dünya ülkeleriyle ilişkilerde yeni bulduğu esnekliğin sinyalini verdi. 27 Şubat 1956'da, Sovyet Komünist Partisi'nin 20. Kongresinden sonra Shepilov, Merkez Komite Başkanlığı'nın aday üyesi oldu.[12]
1 Haziran 1956'da Shepilov, Vyacheslav Molotov'un yerine Sovyet dışişleri bakanı oldu. Pravda görevinden vazgeçti ancak 24 Aralık'a kadar Merkez Komite Sekreteri olarak kaldı.[13] Haziran 1956'nın başlarında Şepilov Mısır'a geri döndü ve Asvan Barajı'nın inşası için Sovyet yardımını teklif etti, bu teklif Batı-Mısır ilişkilerinin genel olarak kötüleşmesi bağlamında Temmuz 1956'da Amerikan- Dünya Bankası'nın rakip teklifinin geri çekilmesinin ardından kabul edildi.
27 Temmuz 1956'da, Nasser'in Süveyş Kanalı Şirketi'nin millileştirildiğini duyurmasından bir gün sonra Shepilov, Mısır'ın Sovyetler Birliği büyükelçisi ile görüştü ve Kruşçev'in 31 Temmuz'daki konuşmasında resmîleştirdiği Mısır'ın tutumuna genel destek teklif etti. Konferans, Süveyş Kanalı'nın uluslararasılaştırılmasına ilişkin Amerikan kararını kabul etmesine rağmen 4'e karşı 18 oyla Shepilov, Sovyet liderliğinin talimatıyla Hindistan, Endonezya ve Seylan Dominyonu ile bir ittifak kurmayı başardı.
Şepilov, 1956 Macar Devrimi ve Ekim-Kasım 1956'daki Süveyş Krizi sırasında Sovyetler Birliği'ni BM Güvenlik Konseyi'nde temsil etti, ancak tüm önemli siyasi kararlar Kruşçev ve diğer üst düzey Sovyet liderleri tarafından alındı.[14]
14 Şubat 1957'de Shepilov bir kez daha Komünist ideolojiden sorumlu Merkez Komite Sekreteri [15] olarak atandı ve ertesi gün onun yerine Sovyet dışişleri bakanı olarak Andrei Gromyko atandı. Ekim 1964'te Kruşçev Sovyet lideri olarak görevden alınınca, Şepilov anıları üzerinde çalışmaya başladı ve bu projeyi 1970'lere kadar aralıklı olarak sürdürdü. Makaleleri 89 yaşında Moskova'da öldükten sonra kayboldu, ancak sonunda bulunup 2001'de yayınlandı.
Kaynakça
- ^ "VIVOS VOCO: Шепилов Дмитрий Трофимович". 12 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ William Taubman. Khrushchev: The Man and His Era, New York, W. W. Norton and Co., 2003, 0-393-05144-7 p. 314.
- ^ McSmith, Andy (2015). Fear and the Muse Kept Watch. New York: New Press. s. 264. ISBN 978-1-62097-079-9.
- ^ Transcripts of frank conversations between Zhdanov and Shepilov in Jonathan Brent and Vladimir Naumov. Stalin's Last Crime: The Plot Against the Jewish Doctors, 1948–1953, Harper Collins Publishers, 2003, 0-06-093310-0 p. 79.
- ^ See Alexei Kojevnikov. "Games of Stalinist Democracy: ideological discussions in the Soviet sciences 1947–1952" in Stalinism: New Directions, ed. Sheila Fitzpatrick, London, Routledge, 0-415-15234-8 p. 158-159
- ^ Current Digest of the Soviet Press, Volume 4, No. 50, 24 January 1953, p. 15.
- ^ I primknuvshii k nim Shepilov: pravda o cheloveke uchyonom, voine, politike, eds. Tamara Tochanova and Mikhail Lozhnikov, Moscow, 1998, pp. 127–28, 180–82, 281–82
- ^ See Yoram Gorlizki, Oleg V Khlevniuk. Cold Peace: Stalin and the Soviet Ruling Circle, 1945–1953, Oxford University Press, 2004, 0-19-516581-0 p. 215
- ^ Taubman, op. cit., p. 313.
- ^ Roger D. Markwick. Rewriting History in Soviet Russia, New York, Palgrave, 2001, 0-333-79209-2 p. 262, note 146
- ^ Rami Ginat. The Soviet Union and Egypt, 1945–1955, London, Frank Cass and Company Ltd., 1993, 0-7146-3486-7 pp. 213–214.
- ^ "USSR: Communist Party: Presidium at www.archontology.org". 8 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2024.
- ^ Since Central Committee Secretaries were only appointed and dismissed by infrequent Central Committee plenary meetings, Shepilov formally retained the post until the next meeting
- ^ Laurent Rucker. "The Soviet Union and the Suez Crisis", in The 1956 War: Collusion and Rivalry in the Middle East, ed. David Tal, London, Frank Cass Publishers, 2001, 0-7146-4394-7 pp. 67–82.
- ^ "USSR: Communist Party: Secretariat at www.archontology.org". 8 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2024.
