Dede (Alevilik)

Makale serilerinden
İnanç
Allah  • Muhammed  • Hak-Muhammed-Ali  • Muhammed-Ali  • Kur'an  • İslâm Peygamberleri  • Nefesler  • Dört Kapı Kırk Makam  • Şeriat  • Tarikat  • Hakikat  • Marifet  • Tâkıyye  • Tevella  • Teberru  • Nûr  • Vahdet-i Vücud  • Keşf  • Nefis  • İhsan
On İki İmam
1. Ali  • 2. Hasan  • 3. Hüseyin  • 4. Zeynel Abidin  • 5. Muhammed el-Bakır  • 6. Cafer-i Sadık  • 7. Musa el-Kâzım  • 8. Ali er-Rıza  • 9. Muhammed el-Cevâd  • 10. Ali el-Hadî  • 11. Hasan el-Askeri  • 12. Muhammed Mehdi
Önderler
Hatice  • Fatıma Zehra  • Ali  • Hasan bin Ali  • Hüseyin bin Ali  • Ehli Beyt  • 14 Masum-u Pak  • Yediler  • 17 Kemerbest  • Kırklar
Etkin kişiler
Hızır  • Veysel Karani  • Salmân-ı Fârisî  • Câbir bin Hayyan  • Z'ûl-Nûn el-Mısrî  • Ebâ Yezîd-i Bistâmî  • El-Hallac  • Ebu'l Vefâ  • Ebû’l Hasan Kharakânî  • Yusuf Hemedani  • Muin’ed-Dîn Nâsır-ı Hüsrev  • Ahmed Yesevî  • Ahmed Er Rufai  • Abdülkâdir Geylânî  • Kutb'ûd-Dîn Haydar  • Muhyiddin İbn Arabi  • Ahi Evran  • Hacı Bektaş-ı Veli  • Mevlâna Celâleddîn  • Hacı Bayram-ı Veli  • Sadreddin Konevî  • Tac'ed-Dîn Zahid Gilani  • Baba İlyas  • Sarı Saltık Baba  • Barak Baba  • Taptuk Emre  • Yunus Emre  • Âşık Paşa  • Safiyüddin İshak  • Karaca Ahmet  • Sadreddin Musa  • Abdal Musa  • Nesîmî  • Şah Ni'metullah Velî (Nûr'ed-Dîn Kirmanî)  • Şeyh Cüneyt  • Şeyh Haydar  • Sultan Ali  • Hatai  • Kaygusuz Abdal  • Balım Sultan  • Gül Baba  • Pir Sultan Abdal  • Fuzûlî  • Kul Himmet  • Virani  • Yedi Ulu Ozan  • Nurbakşî  • Galibî
Tarihi
Emevîler • Ebû Müslim El-Horasanî • Babek Ayaklanması • Babek Hürremi • Abbâsîler • Alavîler • Fatımîler • İlhanlılar • Baba İshak ayaklanması • Baba İshak • Şeyh Bedreddin • Börklüce Mustafa • Osmanlı İmparatorluğu'nda Alevi zulmü • Şah Kulu Baba Tekeli isyanı • Şah Kulu • Çaldıran Muharebesi • Yavuz Sultan Selim • Celâlî ayaklanmaları • Baba Zünnun İsyanı • Kalender Çelebi İsyanı • Kalender Çelebi • Abaza Mehmed Paşa • Kuyucu Murat Paşa • Safev’îyye • Safevîler • Avşarlar • Kaçarlar • Bektâş’îyye • Vaka-i Hayriye • II. Mahmud • 1830 Yezidi İsyanı • Dersim ayaklanmaları • Nuri Dersimi • Koçgiri İsyanı • Seyit Rıza • Dersim katliamı • Maraş Katliamı • Çorum Katliamı • Sivas Katliamı
İbâdet
Cem • Cemevi • Semah • Cuma Namazı • Dua • Oruç • Zekât • Kurban • Adak • Mevlit • Keramet • Ziyaret • Musâhip • Düşkünlük
Dinî günler
Mevlut Kandili • Regaip Kandili • Miraç Kandili • Berat Kandili • Kadir Gecesi • Ramazan Bayramı • Kurban Bayramı • Aşure Günü • Nevruz • Hıdırellez • Hızır Orucu • Muharrem orucu • 26-28 Ramazan / Kadir orucu • Masum-u Pak Orucu • Gadir Hum Bayramı • Hacı Bektaş-ı Veli Anma Törenleri
Tarîkat
• A) İslâmî-Sufi/Tasavvufî Kökenliler

    • 1) Alavîler
      • Horasan Melametîliği
        • Kalenderîlik
          • Haydarîlik
        • Nakşibendiye
        • Mevlevîlik
        • Yesevilik
          • Bektâşîlik
            • Ahilik
    • 2) Kadiriye
      • Nimetullahîlik
        • Nurbakşîlik
      • Rufailik
        • Galibilik
    • 3) Zahidiyye
      • Halvetiyye
        • Bayramiyye
          • Halvetiye
      • Safeviyye
        • Kızılbaşlar
          • Çepniler
          • Tahtacılar

• B) Hürremîyye (Kızıl-Giyinenler)
    • 1) Celâlîyye
    • 2) Vefâîyye
      • Babailer
        • Baba İlyasçılar
        • Baba İshakçılar
        • Barak Babacılar
          • Hurûfîyye (Dîn)
            • Dedebabalık
              • Ali’îyye
              • Harabat’îyye
            • Nûktâvîlik

• C) Nusayrîyye (Arap Aleviliği) (Din)
    • 1) Haydariyye
    • 2) Şemsiyye / Şimaliyye
    • 3) Kameriyye / Kilaziyye
    • 4) Gaybiyye

• D) Yezdânizm (Kürt Alevîliği)
    • 1) Yâresân (Yarsanizm)
    • 2) Yezidi (Ezidilik) (Dîn)

    • 3) Çınarcılık (Işık Alevîliği)
Hizipler ve İ'tikadî mezhepler
Sünnîlik • Şiîlik • Haricîlik • Bâtınîlik
Diğer etkileşim grupları
Melâmîlik • Kalenderîlik • Yesevîlik • Kadirilik • Rufailik • Haydarîlik Mevlevîlik •Halvetiyye • Ekberilik • Bayramiye • Bektâşîlik • Âhiler • Nimetullahîlik • Halvetiye • Çepniler • Tahtacılar • Galibilik • Nurbakşîlik • Vefâîlik • Bâbâîlik • İsmailîlik • Nizarîlik • Safeviyye • Kızılbaş • Celâl’îyye • Hurûf’îyye • Bâtınîlik • Dedebabalık • Ali’î • Harabat’î • Nusayr’îyye • Dûrz’îyye • Bâbîlik • Bahâîlik • Kürt Alevîleri • Yâresânîlik • Êzîdîlik • Yezdânizm • Ghulat-i Şîʿa ve Kürt Alevîliği • Zerdüşt • Mazdaizm • Zurvanizm • Kabbala • Mazdekçilik • Işıkçılık • Luvî mitolojisi • Mani dini • Sâbiîlik • Gnostisizm • Şamanizm • Şaman • Tengricilik • Panenteizm • Nebatiler

Dede, Alevilikte Ehl-i Beyt soyundan geldiğine inanılan şerif ve seyyidlere, içtimai ve dinî liderlere, yani önderlere verilen addır.

Etimoloji

Dede sözcüğü Orta Asya'da, İslam dini ortaya çıkmadan önce toplumdaki aydın, bilgili kişileri tanımlamak için kullanılan bir sıfattı. Bunu Dede Korkut örneğinde görmekteyiz. Ancak İslam'ın gelişmesi ve Halifelik üzerine başlayan iç mücadele sonucu Emevilerden baskı gören ve Horasan üzerinden Türkistan'a ve Sind'e yönelen Ehli Beyt, burada Emevilerin ırkçı ve baskıcı tutumundan kötü etkilenen ve bu sebeple İslam'a geçmeyen Türk Aşiret ve topluluklarına İslam'ı bir şekilde sevdirmeyi ve benimsetmeyi başarmıştı. Yusuf Has Hacib'in Kutadgu Bilig adlı eserinde Ehli Beyt soyunun Alevi (Ali Evi, el-Alevîyyûn, Ali'ye mensup olan, Ali'nin soyundan gelen) adı ile Dedelerin statüsüne getirilerek yeni dinde oluşan boşluğu doldurdukları görülür. Daha sonraki dönemde Batı'ya göç olgusu ile İran'a, sonra Anadolu'ya ve Osmanlı Devleti fetihlerinde hem kendileri hem de Anadolu'da İslamlaşmayı sağlayan Bektaşi tekkelerinin Babagan-ı Rum'da denilen 'Dedelerin Postu'ndan el almış Babalar ile Balkanların İslamlaştırılmasına girişilmiştir. Dede'nin eşine ya da ailesinden gelen kadınlara Zeyneb, Fatıma Ana gibi kutsal kişilerin devamı niteliğinde 'ANA' denilmektedir.

Burada Dedelerin öteki Şia topluluklarında kullanılan ve yine On İki İmam soyundan gelenlere verilen Ayetullah adı yerine Dede adını kullanmasını[kaynak belirtilmeli] hem yukarıda açıklanan Türk-Anadolu İslam yorumundan, hem de Aleviliğin anlayışta On ikici mezhepten gelseler de uygulamada yerel inanışların (Şiilik) yanı sıra İsmaili Nızari anlayıştan ve Sind (Pakistan eyaleti'den gelen bu Alevi tarikatlardan etkilenmiş olmasından anlayabiliriz.

Tarihsel gelişim

Alevilik, Ali'yi İslam'ın Halifesi olarak görenlerin baskılar sonucu Yemen'e, Lübnan'a, Kuzey Afrika'ya, Sind'e ve Türkistan'a sığınması sonucu ilk ortodoks anlayışın buralardaki yerelliğe yorumu sonucu doğurmuştur. Zira kılıçla fetih yolundan yoksun olan Ehl-i Beyt, ancak "gönül fethi" yoluna başvurabilirdi ki bu da doğal olarak çok sayıda Alevi inancını yaydı. Bugünkü Anadolu Aleviliği ise belirtilen şekilde ilk önce Hoca Ahmet Yesevi tarafından salt Türkistan'a göre biçimlendi. Daha sonra Hacı Bektaşi Veli ile Anadolu'da Alevi-Bektaşi inancında biçimlendi. Yasal olarak bugün kapalı olsa da, Hacı Bektaş Dergahı'na, Mersin'deki Tahtacı Alevileri haricinde tüm Anadolu, Balkanlar, Kuzey Batı Suriye ve daha sonraları Kıbrıs'taki Aleviler dini açıdan bağlıdır. Kentleşme öncesi etkin olan Ocak Sistemi Balım Sultan tarafından örgütlenmiş olup Dede-Talip ilişkileri bu örgütlenme ile günümüze ulaşmıştır. Ayrıca dönem dönem Hacı Bektaş Dergahı'nın hukuki olarak kapatılmasına rağmen Ocak sisteminin tüm Anadolu ve Balkanlarda bozulmadan günümüze ulaşması Balım Sultan'ın dini-idari başarısı olarak yorumlanabilir.

Ayrıca bakınız

Read other articles:

MasterCard Lola

LolaNama resmiMasterCard Lola Formula One Racing TeamKantor pusatHuntingdon, Britania RayaPendiriEric BroadleyStaf terkenalChris MurphyDuncan McRobbieJoanna MossPembalap terkenalVincenzo SospiriRicardo RossetSejarah dalam ajang Formula SatuMesinFordGelar Konstruktor0Gelar Pembalap0Jumlah lomba1 (0 start)Menang0Posisi pole0Putaran tercepat0Lomba pertamaGrand Prix Australia 1997Lomba terakhirGrand Prix Australia 1997 MasterCard Lola Formula One Racing Team, biasa disebut sebagai MasterCard Lol...

 

Anjili

Anjili Buah anjili yang sudah matang Klasifikasi ilmiah Kerajaan: Plantae (tanpa takson): Angiosperms (tanpa takson): Eudikotil (tanpa takson): Rosidae Ordo: Rosales Famili: Moraceae Genus: Artocarpus Spesies: A. hirsutus Nama binomial Artocarpus hirsutusLamarck[1] Anjili (bahasa Malayalam: ആഞ്ഞിലി; Artocarpus hirsutus)[2][3][4][5][6][7] adalah sejenis pohon tak menggugurkan daun yang berasal dari wilayah India ba...

 

Durlangen

Durlangen Lambang kebesaranLetak Durlangen NegaraJermanNegara bagianBaden-WürttembergWilayahStuttgartKreisOstalbkreisPemerintahan • MayorDieter GerstlauerLuas • Total10,43 km2 (403 sq mi)Ketinggian470 m (1,540 ft)Populasi (2021-12-31)[1] • Total2.802 • Kepadatan2,7/km2 (7,0/sq mi)Zona waktuWET/WMPET (UTC+1/+2)Kode pos73568Kode area telepon07176Pelat kendaraanAA Durlangen ialah sebuah kotamadya di distr...

羅生門 (電影)

本條目存在以下問題，請協助改善本條目或在討論頁針對議題發表看法。 此條目需要补充更多来源。 (2018年3月17日)请协助補充多方面可靠来源以改善这篇条目，无法查证的内容可能會因為异议提出而被移除。致使用者：请搜索一下条目的标题（来源搜索：羅生門 (電影) — 网页、新闻、书籍、学术、图像），以检查网络上是否存在该主题的更多可靠来源（判定指引）。 �...

 

Juncus articulatus

Species of grass Juncus articulatus Conservation status Least Concern (IUCN 3.1)[1] Scientific classification Kingdom: Plantae Clade: Tracheophytes Clade: Angiosperms Clade: Monocots Clade: Commelinids Order: Poales Family: Juncaceae Genus: Juncus Species: J. articulatus Binomial name Juncus articulatusL. Synonyms Juncus hylanderi (Hämet-Ahti) Tzvelev & Glazkova Juncus articulatus is a flowering plant species in the rush family Juncaceae. It is known by the common name ...

 

طواف ليمبورغ 2012

يفتقر محتوى هذه المقالة إلى الاستشهاد بمصادر. فضلاً، ساهم في تطوير هذه المقالة من خلال إضافة مصادر موثوق بها. أي معلومات غير موثقة يمكن التشكيك بها وإزالتها. (ديسمبر 2018) طواف ليمبورغ 2012 تفاصيل السباقسلسلة61. طواف ليمبورغمنافسةطواف أوروبا للدراجات 2012 1.2‏التاريخ17 مايو 2012ال...

Resident Evil Outbreak

2003 video gameResident Evil OutbreakNorth American box artDeveloper(s)Capcom Production Studio 1Publisher(s)CapcomDirector(s)Eiichiro SasakiProducer(s)Noritaka FunamizuKatsuhiro SudoTsuyoshi TanakaArtist(s)Yuji ImamuraYoshinori OnoComposer(s)Akihiko MatsumotoTetsuya ShibataEtsuko Yoneda[3]SeriesResident EvilPlatform(s)PlayStation 2ReleaseJP: December 11, 2003NA: March 30, 2004[1]PAL: September 17, 2004[2]Genre(s)Survival horrorMode(s)Single-player, multiplayer Reside...

 

Alentemol

Alentemol Names IUPAC name 2-(Dipropylamino)-2,3-dihydro-1H-phenalen-5-ol Identifiers CAS Number 112891-97-1 Y 3D model (JSmol) Interactive image ChEMBL ChEMBL2104081 ChemSpider 54603 PubChem CID 60574 UNII F6S91MHL3E Y InChI InChI=1S/C19H25NO/c1-3-8-20(9-4-2)17-10-14-6-5-7-15-12-18(21)13-16(11-17)19(14)15/h5-7,12-13,17,21H,3-4,8-11H2,1-2H3Key: TWUJBHBRYYTEDL-UHFFFAOYSA-NInChI=1/C19H25NO/c1-3-8-20(9-4-2)17-10-14-6-5-7-15-12-18(21)13-16(11-17)19(14)15/h5-7,12-13,17,21H,3-4,8-11...

 

Penjaga gawang (sepak bola)

Penjaga gawang, atau sering disebut Kiper (dalam sepak bola) adalah salah satu posisi dalam tim sepak bola. Tugas dari seorang kiper adalah mencegah masuknya bola kedalam gawang. Sejarah Seorang penjaga gawang sedang didorong oleh pemain lawan(1905). Asosiasi sepak bola, seperti banyak cabang olahraga lainnya, telah mengalami banyak perubahan taktik sehingga menghasilkan generasi dan eliminasi dari berbagai posisi yang berbeda. Kiper adalah satu-satunya posisi yang pasti sudah ada sejak kodif...

Tarzie Vittachi

Sri Lankan journalist Varindra Tarzie VittachiTarzie Vittachi (1974)Born(1921-09-23)September 23, 1921Colombo CeylonDiedSeptember 17, 1993(1993-09-17) (aged 71)[1]Chinnor, Oxfordshire, EnglandOccupationJournalistAlma materNalanda College, ColomboUniversity of CeylonNotable awards1959 Ramon Magsaysay Award for Journalism, Literature and Creative Communication Arts(1959) Ramon Magsaysay Award-winningChildrenAnuradha Vittachi, Roosi Vittachi, Nury Vittachi, Adil VittachiRelativ...

 

Freedom of thought

Not to be confused with Freethought, Cognitive liberty, or Freedom of speech. Freedom to hold a thought This article is written like a personal reflection, personal essay, or argumentative essay that states a Wikipedia editor's personal feelings or presents an original argument about a topic. Please help improve it by rewriting it in an encyclopedic style. (July 2018) (Learn how and when to remove this template message) Without freedom of thought there can be no such thing as wisdom & no ...

 

Wenshu Temple (Chengdu)

Buddhist temple in Chengdu, Sichuan, China Wenshu Temple文殊院The Drum tower at Wenshu TempleReligionAffiliationBuddhismSectChan BuddhismLocationLocationQingyang District, Chengdu, SichuanCountryChinaShown within SichuanShow map of SichuanWenshu Temple (Chengdu) (China)Show map of ChinaGeographic coordinates30°40′53″N 104°04′44″E / 30.681333°N 104.078992°E / 30.681333; 104.078992ArchitectureStyleChinese architectureFounderYang XiuDate establishedDaye per...

國際調查記者同盟

此條目可参照英語維基百科相應條目来扩充。 (2021年10月13日)若您熟悉来源语言和主题，请协助参考外语维基百科扩充条目。请勿直接提交机械翻译，也不要翻译不可靠、低品质内容。依版权协议，译文需在编辑摘要注明来源，或于讨论页顶部标记{{Translated page}}标签。 国际调查记者同盟International Consortium of Investigative Journalists成立時間1997年總部华盛顿哥伦比亚特区 地址�...

 

ヨハネス12世 (ローマ教皇)

ヨハネス12世 第130代 ローマ教皇 教皇就任 955年12月16日教皇離任 964年5月14日先代 アガペトゥス2世次代 レオ8世個人情報出生 937年スポレート公国（中部イタリア）スポレート死去 964年5月14日 教皇領、ローマ原国籍 スポレート公国親 父アルベリーコ2世（スポレート公）、母アルダその他のヨハネステンプレートを表示 ヨハネス12世（Ioannes XII、937年 - 964年5月14日）は、ロ...

 

جيريمي راي (مقدم تلفزيوني)

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (يوليو 2019) جيريمي راي معلومات شخصية الميلاد 19 يوليو 1984 (40 سنة)  سيدني  مواطنة أستراليا  الحياة العملية المهنة مقدم تلفزيوني  المواقع IMDB صفحته على IMDB  تعديل م...

Tuaran (federal constituency)

Federal constituency of Sabah, Malaysia Malaysian electoral constituency Tuaran (P170) Sabah constituencyFederal constituencyLegislatureDewan RakyatMPWilfred Madius TangauPHConstituency created1966First contested1969Last contested2022DemographicsPopulation (2020)[1]134,976Electors (2022)[2]83,419Area (km²)1,126Pop. density (per km²)119.9 Tuaran is a federal constituency in West Coast Division (Tuaran District, Kota Kinabalu District and part of Kota Belud District), Sabah, M...

 

Campionato Primavera 2005-2006

Questa voce o sezione sull'argomento competizioni calcistiche non è ancora formattata secondo gli standard. Commento: La pagina non è formattata e dimensionata come previsto dal modello di voce - stagione di una divisione di un campionato di calcio.Devono essere utilizzati nelle classifiche i colori stabiliti per i lettori ipovedenti e daltonici approvati dal progetto;sostituite tutte le classifiche eliminando gli align = center inutili e non rimossi dal vecchio modello;sostituiti tut...

 

Telamone (personaggio mitologico)

Telamone Nome orig.Τελαμών (Telamón) Caratteristiche immaginarieSessomaschio ProfessioneArgonauta re di Salamina Telamone (in greco antico: Τελαμών?, Telamṑn) è un personaggio della mitologia greca. Fu un argonauta (così come il fratello Peleo), uno dei partecipanti alla caccia al cinghiale calidonio e divenne re di Salamina. Assieme a Peleo accompagnò Eracle nelle spedizioni contro le Amazzoni e contro Troia. Telamone fu accolto dal re di Salamina e ne divenne il suc...

الدوري الهولندي الممتاز 2002–03

الدوري الهولندي الممتاز تفاصيل الموسم 2002-2003 النسخة 47  البلد هولندا  المنظم الاتحاد الملكي الهولندي لكرة القدم  البطل نادي آيندهوفن مباريات ملعوبة 306   عدد المشاركين 18   الدوري الهولندي الممتاز 2001-2002 الدوري الهولندي الممتاز 2003-2004 تعديل مصدري - تعديل   الدوري ا...

 

Government agencies in Sweden

Politics of Sweden Basic Laws Instrument of Government Act of Succession Freedom of the Press Act Fundamental Law on Freedom of Expression Monarchy King (list): Carl XVI Gustaf Crown Princess: Victoria Royal family Royal Court Marshal of the Realm: Fredrik Wersäll Executive Government: Kristersson cabinet Prime Minister (list): Ulf Kristersson Deputy Prime Minister: Ebba Busch Government offices Ministries Government agencies Legislature Riksdag Speaker: Andreas Norlén Deputy Speakers 1st ...