Azerbaycan, petrol endüstrisinin ilk başladığı yerlerden biridir ve tarihi, 19. yüzyılın sonlarından petrolün servetiyle bağlantılıdır. Azerbaycan'daki ana boru hattının toplam uzunluğu 4.600 kilometre (2.900 mi) idir.
Bakü'ye bağlanan boru hatları
Ülkenin petrol endüstrisinin merkezi ve boru hatlarının bağlantı noktası Bakü'dedir.
Ülkedeki ilk petrol boru hattı Abşeron Rayonunda kuruldu. Ülkenin petrol boru hattının toplam uzunluğu 1.500 kilometre (930 mi)'den fazladır ve bunun %80'i Abşeron Ekonomik Bölgesi'nde yer almaktadır. Ülkedeki önemli petrol boru hatları şunları içerir: Şirvan-Bakü, 130 km (81 mi); Şirvan-Daşgil, 40 km (25 mi); Dubandi-Büyük Şor, 40 km (25 mi); Dubandi-Keşla, 40 km (25 mi); Daşgil-Sangaçal-Keşla, 90 km (56 mi); Buzovna-Sabunçu, 20 km (12 mi); ve Binagadi-Keşla, 8 km (5,0 mi).[1][2]
Boru hatları
Bakü'de 17. yüzyıldan beri bir petrol endüstrisi vardı. 19. yüzyıldan itibaren ham petrolüpetrol sahalarındanrafinerilere taşımak için boru hatları inşa edildi. İlk boru hattı 1878 yılında Bakü Petrol Rafinerisi tarafından Balakhanı Madenlerine inşa edildi. 800 kilometre (500 mi) uzunluğundaki Bakü-Batum petrol boru hattı 20. yüzyılın başında faaliyete geçti. Abşeron ve Hazar Gölü'ndeki petrol ve gaz sahaları, Bakü'ye yeni boru hatlarının inşa edilmesini gerektirdi.
Ana ihracat boru hatları (Avrupa'ya) şunlardır:
Kuzey boru hattı için anlaşma 18 Şubat 1996'da Moskova'da imzalandı. Bu boru hattı Azerbaycan petrolünü, Karadeniz kıyısındaki Novorossiysk limanına taşımaktadır. Bakü-Grozni-Tihoretsk-Novorossiysk petrol boru hattının uzunluğu, 231 km (144 mi)'lik kısmı Azerbaycan'da olmak üzere toplam 1.347 km (837 mi) idir. Boru hattı 25 Ekim 1997'de kullanılmaya başlandı.[3]AIOC (Azerbaycan Uluslararası İşletme Şirketi), SOCAR (Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Petrol Şirketi) ve Transneft (Rusya merkezli bir petrol ve doğalgaz boru hattı taşımacılığı şirketi) arasında imzalanan üçlü anlaşma, petrolün Novorossiysk'e taşınmasına ilişkin tüm hukuki ve teknik konuları içermektedir. Rusya, Azerbaycan'ın yeni petrol stratejisinin bir parçası olan petrolün mülkiyetinin üreticide kaldığını kabul etti. Dubandi-Büyük Şor-Siyazan-Şirvanovka boru hattıyla günlük 2,5 bin ton ham petrol taşınması hedefleniyordu. 1997 yılı sonuna kadar 120 bin ton petrol ihraç edildi.[3][4]
İkinci boru hattı, 8 Mart 1996 tarihinde Azerbaycan ve Gürcistan arasında yapılan bir anlaşma ile Bakü-Tiflis-Supsa arasında yapıldı. Boru hattı toplam 920 km (570 mi) uzunluğundadır. AIOC, SOCAR ve Gürcistan hükûmeti arasında sözleşme imzalandı.[5] Bu hat 17 Nisan 1999'da faaliyete geçti ve yılda 15 milyon ton petrol ihraç etmektedir.[6] Kuzey boru hattına kıyasla daha düşük işletme maliyetine sahiptir; Novorossiysk'e bir ton petrol taşıma maliyeti 15,67 Amerikan doları iken, Supsa'ya 13,14 ABD dolarıdır.[6] Petrol daha sonra Gürcistan'ın Supsa limanından, boğaz üzerinden sevk edilebiliyor.[7]
Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı, Akdeniz üzerinden Avrupa pazarlarına ihraç edilmek üzere petrolü Ceyhan limanına taşımaktadır. Azerbaycan'da 443 km (275 mi), Gürcistan'da 249 km (155 mi) ve Türkiye'de 1.076 km (669 mi) olmak üzere toplam 1.768 km (1.099 mi) uzunluğa sahiptir. 2006 yılından bu yana, bu boru hattıyla yılda 50 milyon ton petrol ihraç edilmektedir.[8]
Türkmenistan'dan Türkiye'ye, Azerbaycan ve Gürcistan üzerinden doğalgazın boru hattıyla taşınmasına ve Türkiye'deki Erzurum limanı üzerinden Avrupa'ya satışına ilişkin ticari anlaşma imzalandı. Boru hattı 443 km (275 mi) uzunluğunda ve yılda 30 milyar metreküp kapasiteli olacak şekilde planlandı.[1][9]
Trans Anadolu doğalgaz boru hattının, Güney Kafkasya Boru Hattının kapasitesini artırarak Türkiye genelinde doğalgaz taşıması planlanmaktadır. Hat, Azerbaycan'da başlayacak ve Avrupa Birliği'ndeki birkaç boru hattına bağlanacak. Boru hattının ve ilgili altyapının tahmini maliyeti 7 milyar ABD dolarıdır. Dört etabın ilki 2018 yılında tamamlanacaktır.[güncellenmeli] Boru hattının planlanan kapasitesi 2020'de 16 milyar metreküp, 2023'te 23 milyar metreküp ve 2026'da 31 milyar metreküptür.[10]
Trans Adriyatik doğalgaz boru hattı (TAP), doğalgazı Azerbaycan'dan başlayarak Yunanistan'a ve Arnavutluk'a ve Adriyatik Denizi üzerinden İtalya'ya taşıyan bir boru hattıdır. Boru hattının inşası için Arnavutluk, İtalya ve Yunanistan arasında Şubat 2013'te bir anlaşma imzalandı.[11]
