Eski adı Klaskuri olan Aralık köyünden bir görünüm.
Aralık köyünün eski adı, Klaskuri'dir. Klaskuri, bugün ayrı bir köy olan Atanoğlu'nu da kapsıyordu. Klaskuri (ქლასკური), bir tamlama olup ikinci kelime "Skuri" (სკური) Kolhi dilinde "vadi" ve "dere" anlamına gelir. Kolhi dilinden gelen bu kelime Megrelce ve Lazcada da bu anlamı korumuştur. Klaskuri, "sıcak su" anlamına gelir. Köyün bu adı, aynı adlı dere veya vadiden aldığı sanılmaktadır. Gürcistan'ın Acara bölgesinde bir köy ile derenin adı olan Skurdidi (სკურდიდი) de benzer biçimde "skuri" (სკური) kelimesini içeren bir tamlamadır ve "büyük dere / büyük vadi" anlamına gelir.[4][5]
Klaskuri adı Türkçeye, Klaskur, Kelaskur ya da Kilasğur gibi değişik biçimlerde girmiştir. Nitekim Muvahhid Zeki’nin 1927’de yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye adlı Osmanlıca kitabında köyün adını Kilaskur (كیلاسقور) olarak geçer.[7]1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda bölgeyi ele geçiren Ruslar ise, köyün adını Gürcücesine uygun biçimde Klaskuri (Класкури) olarak kaydetmişlerdir.[8] Rus idaresi sırasında bölgeyi gezen Gürcü araştırmacı Zakaria Çiçinadze köyün adını Kelaskuri (ქელასყური) ya da Telas-kuri (თელას-ყური) biçiminde yazmıştır.[9][10] Bağımsız Gürcistan’ın sınırları içindeyken de köyün adı Kelaskuri olarak yazılmıştır.[11] Klaskuri, sadece köyün değil, bu köyün de bulunduğu bir vadi ile akarsuyun da adıdır.
Bir Gürcü yerleşimi olan Klaskuri, tarihsel Tao-Klarceti’nin bir parçası olan Klarceti bölgesinde yer alır. Bu bölge antik çağda Kolheti Krallığı sınırları içinde kalıyordu. Erken ve geç ortaçağda Gürcü krallıkları ve prenslikleri yönetiminde kaldı. 16. yüzyılın ikinci yarısında da Osmanlılar tarafından Gürcülerden ele geçirildi. Bu tarihten sonra köy Çıldır Eyaleti sınırları içinde yer aldı.
Aralık köyünden bir görünüm.
Klaskuri, 19. yüzyılın ilk yarısında Livane sancağının Sinkoti nahiyesinde yer alıyordu. Osmanlı idaresinin vergi belirleme ve askere alma amacıyla 1835 yılında gerçekleştirdiği nüfus tespitinde köyde 116 hanede 356 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün bu tarihteki nüfusunun yaklaşık 712 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Nüfusun tamamı "Müslim" olarak kaydedilmiştir. Söz konusu "Müslim" nüfusun Müslüman Gürcülerden oluştuğu 1886 yılındaki Rus nüfus kaydından anlaşılmaktadır.[8][12][13]
Klaskuri, uzun süre Osmanlı yönetiminde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Çarlık Rusyası’nın eline geçti. Rus idaresinin 1886 yılında gerçekleştirdiği nüfus sayımda Klaskuri’de 131 hanede 713 kişi yaşıyor ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Hane başına ortalama 5,4 kişinin düşmesi, o tarihte köydeki ailelerin kalabalık bir nüfusa sahip olmadığını göstermektedir. Bu tarihte Klaskuri Batum sancağına (okrug) bağlı Gonio kazasında (uçastok) yer alıyordu ve Gonio kazasına bağlı Şubani nahiyesinin köylerinden biriydi. Beş köyü kapsayan Şubani nahiyesinin toplam nüfusu 1.171 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun % 60’ının Klaskuri’de yaşıyor olması, buranın büyük bir köy olduğunu göstermektedir.[8][14] Bununla birlikte, bu nüfus sayımından sonra bölgeyi gezen Gürcü araştırmacı Zakaria Çiçinadze, Klaskuri köyünde 60 hanenin yaşadığını ve 20 hanenin göç etmiş olduğunu belirtmiştir. Çiçinadze’nin gözlemlere ve halka dayanarak verdiği bilgiye göre Klaskuri vadisinden en az 200, en çok 1.000 hane Osmanlı ülkesine göç etmiştir. Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze’nin aktardığı bilgiye göre, Kelaskuri Tepesinin eteklerindeki tarlalarda çok fazla mısır yetiştiriliyordu. Bu yörede beyaz domuz, ayı, yaban keçisi, geyik ve başka yabani hayvanlar vardı. Köylüler mısır tarlalarını korumak için gece ambar altlarında nöbet tutuyor, tüfek atıyorlardı. Bu sırada Gürcüce şarkılar da söylüyorlardı.[10][15]
Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus tespiti sonuçları arasında Klaskuri köyü geçmemektedir. Klaskuri Türkçe olmadığı için köyün adı 1925'te Aralık olarak değiştirildi. Bu tarihte köy Artvin vilayetinin Borçka kazasına bağlıydı. 1926 yılında yapılan nüfus sayımına göre köyde 75 hanede, 237’i erkek ve 223’ü kadın olmak üzere 460 kişi yaşıyordu.[17] Klaskuri'nin 1886 tarihindeki nüfusu sabit veri alındığında bile köyün nüfusunun iyice azaldığı görülmektedir. Bu durum köyün sınırlarının değişmesi veya Rus idaresi sırasında köyün bir kısmının Osmanlı ülkesine göç etmiş olmasıyla açıklanabilir. Nitekim Mustafakemalpaşa ilçesinde Karapınar, Sinop'un merkez ilçesindeki Karapınar, Erfelek ilçesindeki Abdurrahmanpaşa köyü ile Değirmencili köyünün İncemeydan mahallesinde yaşayan Gürcülerin bir kısmı Klaskuri'den göç etmiştir.[18]
Eski adı Klaskuri olan Aralık köyünden bir görünüm.
Aralık köyünün Atanoğlu mahallesi 1956 yılında ayrı bir köy haline getirilince, Aralık köyüne Aşağı Klaskuri, Atanoğlu köyüne de Yukarı Klaskuri denmiştir[19] Bugün bölünmüş olan Klaskuri’de son tespitlere göre, 294’ü Aşağı Klaskuri’de (Aralık köyü) ve 70'i Yukarı Klaskuri olmak üzere toplam 364 kişi yaşıyordu.[20]
Klaskuri köyünde, Koziri Kilisesi ve Koziri Şapeli olarak bilinen iki kilisenin varlığı bilinmektedir. Günümüze kalıntıları kalmış olan bu iki yapı da Aşağı Klaskur (Aralık) kısmında, Klaskuri Deresi'nin Çoruh Nehri'ne katıldığı ve Meşedibi olarak bilinen mevkiide yer alır. Bu yapılar 2009 yılındaki yüzey araştırmaları sırasında Fahriye Bayram ile Turgay Yazar tarafından tanımlanmıştır.[21] Bununla birlikte Rus idaresi sırasında bölgeyi gezen Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze de Klaskuri köyünün bulunduğu vadinin sonunda, Çoruh Nehri kıyısında, küçük bir tepenin üzerinde küçük bir kiliseden söz etmiştir. Kilisenin hemen önündeki köprü de Çiçinadze'nin verdiği bilgiye göre Gürcü kraliçesi Tamar'a atfen Tamar Köprüsü diye adlandırılıyordu.[22] Aynı yerde, Klaskuri Deresi'nin sağ kıyısında yüksekçe bir kayanın üzerinde bir kulenin kalıntıları bulunmaktadır. Günümüze ulaşan kısmı neredeyse tamamen yosunla kaplanmıştır.[23]
Coğrafya
Aralık köyü, Artvin il merkezine 45 km, Borçka ilçe merkezine 9 km uzaklıktadır.[24]Borçka - Camili karayolu üzerindeki ilk köydür.
^ab"5393 sayılı Belediye Kanunu"(PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından(pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024. Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
^Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 54, ISBN 9789941485244.
