Türkiye'nin yerli köpek ırklarından biri olup sürü koruma köpeği olarak yetiştirilmektedir. Eskişehir, Sivrihisar, Emirdağ arasında, ender olarak da Polatlı-Haymana arasında rastlanmaktadır.[1] Akbaşlar Amerika'da da birçok çiftlikte yetiştirilmeye başlanmıştır.[2][3]
Himayesinde gördüğü inek, koyun gibi hayvanlara ve birlikte yaşadığı insanlara karşı çok korumacı davranır. Ama kurt, çakal, ayı gibi hayvanlara karşı çok saldırgan olur. Evine gelen konuklara da kuşkuyla bakar. Anadolu'nun en eski koruma ve çoban köpeğidir. Bir koyun sürüsünü dağıtmadan tek başına ağıla kadar getirebilir. Safkan bir köpektir, özgürlüğüne çok düşkündür.
Kökeni
Türkiye'de şimdi yaygın olarak yaşadığı bölgeye, Ural Dağları ve Balkaş Gölü arasından, Altınordu Devleti ve türevi olan İlhanlılar Devleti döneminde buraya yerleştirilen Orta Asyalı Türk boyları ve Moğol soylarının karışması ile oluşan Karatatar Türkmenleri tarafından getirildiği düşünülmektedir.[1] Hayvan yetiştiriciliği konusunda başarılı olan Oğuz Türkleri, Asya'nın kuzeyinden güneyin sıcak ve nemli iklimine uyum sağlaması için Akbaş ve Karabaşlarımelezleştirerek bölge iklimine uyumlu hâle getirmişlerdir.[4][5] Göçebe kavimlerle Anadolu'ya gelen Akbaşlar, Osmanlı'nın Zorunlu İskân dönemine kadar, hayvancılıkla uğraşan yarı-göçebe topluluklarla birlikte gezgin yaşam tarzını sürdürmüşlerdir.
Tarihçe
Aynı zamanda, Kangal (Karabaş) ile birlikte Anadolu Çoban Köpeği olarak da anılan bu ırk, Türkiye'de Batı ve Orta Anadolu Bölgesi'nde, özellikle Eskişehir, Kütahya dolaylarında yaşamaktadır. Bundan 3000 yıl önce üretildiği ve atalarının diğer çoban köpekleri olabileceği sanılmaktadır. Beyaz renkli köpekler koyun sürülerinin içinde diğer hayvanlarla karışarak yırtıcı hayvanlar için ilk hedef hâline gelmemesi ve vahşi köpeklerle farklarının belirginleşmesi için özellikle seçilmiştir. Karabaşların da (Kangal) aynı nedenlerle, koyu renkli hayvan sürülerini korumak için yetiştirildiği düşünülmektedir.
Genetik bilimciler, çoban köpeği ırklarının genetik atasının Orta Asya kurdu olduğunu belirlediler. Eski Çağ'ın en yaygın çoban toplumları olan Türkler, Moğollar, Tacikler, Orta Asya uluslarıdır. Ural-Altay Dağları arasında yaşamış Orta Asyalı çoban toplumların, siyasi ve sosyal tarihlerini araştırmakla, doğal safkan çoban köpeği ırklarının oluşma ve yayılmaları ile ilgili bilgilere ulaşılabilir.
Akbaşlar, Macaristan'da bulunan Kuvasz cinsi köpeklerle akrabadır, gerek fiziki, gerek karakter özellikleri birbirine tıpa tıp benzemektedir. Kuvasz'ın, kavimler göçü sırasında Karadeniz'in kuzeyinden Avrupa'ya inen Hun boylarıyla birlikte bölgeye geldiği düşünülmektedir.
Neler Yapar
Koyun, inek gibi çiftlik hayvanlarına karşı iyi ve koruyucu, fakat kurt, ayı, çakal gibi yabani hayvanlara karşı çok saldırgandır. Genellikle yabancılara karşı saldırgan olduğu için bulunduğu evin veya bahçenin çevresi, dış ortamı görmemesi için kapatılır. Aksi hâlde yürüyen ve hareket eden her şeye havlayabilir. Üzerinde çalışılarak sosyalleştirildiğinde ise bu özellikleri rahatsız edici boyutlara varmaz. Akbaş köpekler doğaları gereği aşırı korumacı ve şüphecidirler, bu nedenle hemen herkesi ilk etapta potansiyel tehlike olarak görebilirler, bu özelliklerini törpülemek için sabırlı bir şekilde sosyalleştirilmeleri gerekir. Geceleri, gündüz vaktine göre daha fazla dikkatli ve bekçidirler. Günümüzde bekçi köpeği olmanın yanı sıra çoban köpeği olarak da kullanılmaktadır. Akbaş ırkı, uluslararası pek çok yarışmada çobanlık ve sürü koruma konusunda birinci olmuştur.
Temel Özellikleri
Akbaş; iri cüsseli, atletik yapılı, dururken ve hareket hâlinde son derece güzel ve zariftir. Anadolu'da kullanılan en eski koruma köpeklerinden birisidir.
Apartman hayatına pek uygun değildir fakat her köpek gibi uyum yeteneği vardır. Hareket etmek ve mutlu olmak için geniş alanlara ihtiyaç duyar, yeterli sıklıkta dolaştırıldığında ve en azından günün bir bölümünde kapalı bir bahçede zaman geçirme şansı olduğunda, şehirde de rahatlıkla yaşayabilmektedir.[6] Amerika'da uzun süreden beri yetiştirilen Akbaş cinsi köpeklerin hemen her ortama uyum sağladığı gözlemlenmiştir. Bağımsız ve yer yer dominant karakteri nedeniyle yetişkin döneme gelene kadar Akbaş köpeklerin eğitimlerini ara vermeden sürdürmek gerekir. 3-6 aylık dönemde temel eğitim, 6-9 aylık dönemde ise ileri eğitim alabilecek kapasitededirler. Kırsal alanda 5 aylık Akbaşlar sürülere çobanlık yapmaya başlarlar.
Galeri
Akbaş ırkı bir köpek
Akbaş ırkı bir köpek
Akbaş ırkı bir köpek
Köpek ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.
