Si Michael Fred Phelps (ipinanganak noong Hunyo 30, 1985) ay isang Amerikanong manlalangoy. Siya ay gintong medalistang Olimpiko (ang pinakamarami sa anumang Olimpiyano) at kasalukuyang may hawak siyang pitong pandaigdigang tala sa paglalangoy.
Si Phelps ay may hawak ng tala ukol sa pinakamaraming gintong medalya na nanalo sa isang Olimpiko na may walong ginto na napanalunan sa Palarong Olimpiko 2008. Nang dahil sa mga tala, nilampasan niya si Mark Spitz, na isa ring manlalangoy at nagkaroon ng pitong gintong medalya na napanalunan niya sa Palarong Olimpiko 1972.
Sa pangkalahatan, si Phelps ay nakapanalo ng 28 na Olimpikong medalya: anim na ginto at dalawang tanso sa Atenas noong 2004, at walong ginto sa Palarong Olimpiko sa Tag-init 2008 sa Beijing. Sa pagpapanalo ng mga medalyang ito, siya ay may dalawang beses na katumbas sa manlalarong Sobiyet sa himnastika na si Alexander Dityatin na nakatala ng walong medalya (ng anumang uri) sa isang Olimpiko; nagkamal si Dityatin ng walo sa 1980 Olimpikong Tag-init, samantala nanalo si Phelps ng walong medalya sa 2004 Olimpikong Tag-init at 2008 Olimpikong Tag-init. Sa kanyang mga walong gintong medalya mula sa Beijing, ang mga lima ay nanalo sa pangisahang kaganapan, pumapatas ng tala ukol sa pangisahang gintong medalya sa isang Palaro na likas na inayos ni Eric Heiden sa 1980 Olimpikong Taglamig at katumbas kay Vitaly Scherbo sa 1992 Palarong Tag-init. Nagraranggo si Phelps ng pangalawa sa kabuuang karera ng mga medalyang Olimpiko, pagkatapos kay Larissa Latynina, isang manlalarong Sobyet ng himnastika, na nanalo ng 18 medalya (siyam na ginto) sa mga tatlong sunud-sunod na Palarong Olimpiko.
Ang mga pandaigdigang titulo ni Phelps, kasama ang kanyang mga iba't ibang pandaigdigang tala, ay nakapagresulta sa kanya bilang iginawad na Gawad Pandaigdigang Malalangoy ng Taon noong 2001, 2002, 2003, 2004, 2006, at 2007. Nakapanalo si Phelps ng kabuuan ng 48 medalyang pangkarera sa ngayon: 40 ginto, anim na pilak at dalawang tanso. Kabilang dito ang lahat ng mga Kampeonato kung saan siya ay nakipagpaligsahan: Ang Olimpiko, ang Pandaigdigang Kampeonato, at ang Kampeonatong Pan Pasipiko.
Talambuhay
Ipinanganak si Phelps sa Baltimore, Maryland, at lumaki sa kabayanan ng Rodgers Forge ng kalapit na Towson. Pumasok siya sa Elementarya ng Rodgers Ford, Gitnang Paaralan ng Dumbarton at Mataas na Paaralan ng Towson. Bunso si Phelps sa tatlong magkakapatid. Ang kanyang ina na si Deborah Sue "Debbie" Phelps (née Davisson) ay isang prinsipal ng gitnang paaralan. Ang kanyang ama na si Michael Fred Phelps ay isang retiradong Pulis ng Estado ng Maryland na naglaro ng Amerikanong putbol sa mataas na paaralan at kolehiyo. Nagdiborsiya ang kanyang mga magulang sa 1994 noong siya ay siyam na taong gulang, ngunit nag-asawa ulit ang kanyang ama noong 2001. Siya ay nagtapos mula sa Towson High School noong 2003.
Noong nasa kanayang kabataan, sinuri si Phelps na may Kapansanang Kulang sa Pansin-Labis na Aktibo (ADHD).[2] Nagsimula siyang lumangoy sa pitong taon, na ang bahagyang dahilan ay ang impluwensiya sa kanyang dalawang ate na kapwa malalangoy at bahagyang ibigay ang kasiyaang-loob para sa kanyang lakas. Nahasa siya sa larangan ng paglalangoy, at sa taon ng 10 nakahawak siya ng pambasang tala ukol sa kanyang pang-edad na pangkat. Sumunod nang lalo ang mga talang pangkat pang-edad, at ang mabilis na pag-unlad ni Phelps ay naging dahilan sa paghantong ng pagpasok para sa 2000 Olimpikong Tag-init sa 15 na taon.[3]
Bilang batang binatilyo, nagsanay si Michael Phelps sa Samahang Pang-akwatika ng Hilagang Baltimore sa ilalim ng tagasanay na si Bob Bowman. Sa taon ng 15, nakapagpaligsahan na si Phelps sa Palarong Olimpiko sa Tag-init 2000 sa Sydney, na naging pinakabatang Amerikanong malalangoy na lalaki sa Palarong Olimpiko sa loob ng 68 taon. Habang hindi pa nananalo ng isang medalya, nakarating siya sa huling laro at nakatapos sa ikalima sa 200 metrong paru-paro. Ipinagpatuloy ni Phelps sa paggawa ng pangalan para sa kanyang sarili magmula noon. Limang buwan pagkatapos ng Olimpikong Sydney, nakabasag si Phelps ng pandaigdigang tala sa 200 m paru-paro upang maging pinakabatang tao na nakapagtala sa pandaigdigang tala sa paglalangoy.[4] Pagkatapos nakabasag siya ng kanyang tala sa Pandaigdigang Kampeonato sa Fukuoka, Hapon sa oras ng 1:54.58. Sa 2002 Mga Pambansang Tag-init sa Fort Lauderdale, nakabasag din si Phelps ang pandaigdigang tala ukol sa 400 metrng pangisahang balabalaki at nakatala ng talang Amerikano sa 100 metrong paru-paro at 200 metrong pangisahang balabalaki.
Noong 2003, nakabasag si Phelps ng kanyang pandaigdigang tala sa 400 metrong pangisahang balabalaki (4:09.09) at sa Hunyo, nakabasag siya ng pandaigdigang tala sa 200 m pangisahang balabalaki (1:56.04). Pagkatapos sa Hulyo 7, 2004, nakabasag muli si Phelps ng kanyang pandaigdigang tala sa 400 m pangisahang balabalaki (4:08.41) sa panahon ng mga pagsubok pang-Mga Nagkakaisang Esatdo para sa Palarong Olimpiko sa Tag-init 2004.
Noong 2004, iniwan ni Phelps ang Samahang Pang-akwatika ng Hilagang Baltimore kasama si Bob Bowman upang magsanay sa Pamantasan ng Michigan para sa Samahang Wolverine.
Buhay-dalubhasaan
Sa kalagitnaan ng ng 2004 at 2008, pumasok si Phelps sa Pamantasan ng Michigan sa Ann Arbor, Michigan, kung saan nag-aaral ng kalakalang pampalakasan at pamamahala. Noong Mayo 2008, sinabi ni Phelps na pagpasiyang bumalik sa Baltimore kasunod ang 2008 Olimpiko, sumama kay Bob Bowman nang iniwan ang Pamantasan ng Michigan, nagsasabi, "Hindi ako pumapaling upang lumangoy para sa kahit sinuman. Iniisip ko na makakatulong kami upang tulungan ang Klub Pang-akwatika ng Hilagang Baltimore. Tinitiyak ko na magtatahan ako sa Baltimore sa susunod na taon." Ipinahayag ng samahan na lilisanin si Bowman ang Pamantasan ng Michigan upang maging punung opisyal sa tagapagpaganap ng samahan.[5]
Limang kalagayan ng pangangatawan ay naging katangian na nag-aakma sa larangan ng paglalangoy kay Phelps: ang kanyang mahabang katawan (mababang hilahod sa tubig), mga braso na may kulakdang na 6 talampakan 7 pulgada (201 cm) (mahaba, malakas, masibad na "gao") na tagibang sa kanyang tangkad ng 6 talampakan 4 pulgada (193 cm),[7] mga maiikling binti (mababang hilahod, at maaaring nagpabuti sa tulin sa pamamagitan ng paragos),[8][9] na nag-uugpungan sa laki ng 14 na talampakan (ipinapakita ang dulot ng mga palikpik) ng mabilis na paggalaw ng mga bukung-bukong na nakakapaglawak na tila pointe ng isang mananayaw ng baley, na nagbibigay ng lakas sa pagbabate ng kanyang mga paa.[10]
Ayon sa isang lathalain ng The Guardian, kinakain ni Phelps na may halos 12,000 kcal bawat araw, halos anim na beses na kinakain ng isang karaniwang balubatang lalaki.[11]
Sa loob ng Olimpikong 2008, ikinuwestiyon si Phelps ng mga taga-mediya na maaari ang kanyang tagumpay at " lubos na mabuti na maging totoo", isang sanggunian sa mga di-suportadong parali na si Phelps ay maaaring gumagamit ng mga droga ng mabuting pagsasagawa. Bilang tugon, nagpahiwatig si Phelps na nakapaglagda siya ukol sa Project Believe, isang proyekto ng Ahensiya ng Kontra-Paggamit ng Narkotiko ng Estados Unidos kung saan ang mga manlalaro mula sa Mga Nagkakaisang Estado ay may kusang magpasuri bilang butal sa mga patakaran ng Pandaigdigang Ahensiya Laban sa Paggamit ng Narkotiko.[12] Sa panahon ng Palaro, sinuri si Phelps nang siyam na beses, at pumasa sa lahat ng mga ito.[13]
Na may 32 pandaigdigang tala (26 na pangisahan, 6 na pagpasa) sa Agosto 2008, umaabot si Phelps ang tala ni Mark Spitz ng 33 pandaigdigang tala (26 na pangisahan, 7 pagpasa). Lahat ng mga tala ay nakaayos sa isang mahabang takda ng (50 metro) languyan; mga tala na kasalukuyang nakatala ay nakadetalye sa malinaw na titik. Sa kasalukuyan, nakahawak siya ng mga pitong pandaigdigang tala.[20]
↑Kevin Van Valkenburg (2008-08-03). "Phelps' voyage". The Baltimore Sun. pp. 1A, 16A–17A. {{cite news}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (tulong)
↑Paul McMullen, Amazing Pace: The Story of Olympic Champion Michael Phelps from Sydney to Athens to Beijing. New York: Rodale, Inc., 2006.