Pervazivni razvojni poremećaji (PRP) predstavljaju grupu neuropsihijatrijskih razvojnih
poremećaja koje karakterišu usporenje i devijacija u oblasti socijalnog i kognitivnog razvoja,
naročito u oblasti razvoja govora i jezika. Počinju tokom prvih godina života, uz tendenciju
promene simptoma sa uzrastom deteta. Autizam, kao prototip ove grupe poremećaja, prvi put je opisan od strane Kanera 1943. godine, i primarno manifestuje poremećaj u afektivnom kontaktu.
Naziv
Naziv „pervazivni“ prvi put se pojavljuje u DSM-III klasifikaciji 1980. godine (izdatoj od strane Američke psihijatrijske organizacije-APA)
Za naziv „pervazivni“ izabran je srpski prevod : „onaj koji sve obuhvata, koji sve prožima“.
Ovaj naziv imao je cilj da istakne osnovne karakteristike ove grupe poremećaja, a to je da oni prožimaju i obuhvataju sve sfere funkcionisanja deteta. Međutim ako se iz te definicije posmatra on lingvistički nije u potpunosti tačan jer u autizmu poremećaj ne obuhvata podjednako sve oblasti života deteta.
Definicija pervazivnih razvojnih poremećaja, koja se danas koristi inspirisana je iscrpnim opisima
kliničke slike autizma koju je prvi opisao Lea Kanera (1943) i Aspergerovog sindroma (nazvanog po autoru koji ga je prvi opisao 1944. godine).
Pod istim nazivom nešto kasnije ovaj poremećaj se pojavljuju u DSM-IV klasifikaciji (izdatoj od strane Američke psihijatrijske organizacije-APA),[1] i prvi put u MKB-10 klasifikaciji (1992).[2]
U nazivu PRP, ističe se zajednička karakteristika ovih poremećaja, a to je da psihopatološka ispoljavanja prožimaju sve sfere funkcionisanja deteta, uz naznačena kvalitativna oštećenja: u razvoju recipročnih socijalnih interakcija, verbalnih i neverbalnih sposobnosti komuniciranja i imaginativnih aktivnosti.
Ono što komplikuje jasno definisanje poremećaja, odnosno mogućnost apsolutne primenljivosti klasifikacije na dotičnog pacijenta odnosi se na značajan uticaj razvojnih faktora na evoluciju poremećaja, različitu percepciju poremećaja od strane različitih stručnjaka, činjenicu da neka obeležja poremećaja u jednom društvu predstavljaju normativna obeležja za drugo društvo, kao i činjenicu da se tretman zasniva na pacijentu kao pojedincu a ne poremećaju
Sagledavajući sve probleme oko nepotpune definicije poremećaja, stručnjaci koji se bave autizmom, na VI evropskom kongresu o autizmu u Glazgovu 2000, predložili su redefinisanje naziva Pervazivni
razvojni poremećaj i predložili uvođenje novog, deskriptivnog naziva Poremećaj iz autističnog spektra, koji bi obuhvatio širok dijapazon ispoljavanja autističnih simptoma od lakih do teških formi uz veoma živu diskusiju da li Aspergerov sindrom pripada autističnom spektru ili spada u
kategoriju rane dečje psihopatije.[3]
Klasifikacija pervazivnih poremećaja prema MKB-10 klasifikaciji
Globalna zastupljenost pervazivnih poremećaja
709-1,035
1,035-1,064
1,064-1,102
1,103-1,111
1,112-1,112
1,112-1,114
1,115-1,125
1,127-1,152
1,154-1,154
1,167-1,455
U MKB-10 klasifikaciji, koja je usaglašena sa ICD-X i DSM-IV klasifikacionim sistemima, PRP se razvrstavaju u sledeće grupe:[4]
F84.0 — Dečji autizam
F84.1 — Atipični autizam
F84.10 — Atipičnost po uzrastu početka poremećaja
F84.11 — Atipičnost po simptomatologiji
F84.12 — Atipičnost po uzrastu i simptomatologiji
F84.2 — Retov (Rett) sindrom*
F84.3 — Drugi dezintegrativni poremećaj detinjstva
F84.4 — Hiperkinetički poremećaj udružen s mentalnom retardacijom i stereotipnim pokretima
* - Retov sindrom je genetsko oboljenje koje nema veze sa klasičnim pervazivnim poremećajima razvoja, međutim gen koji ga uzrokuje je otkriven nakon završetka rada na MKB-10.
Kriterijumi za postavljanje dijagnoze
Da bi se postavila dijagnoza pervazivnog razvojnog poremećaja neophodni su:
Detaljna razvojna anamneza
Opservacija ponašanja
Korišćenje instrumenata
Procena intelektualnih sposobnosti i govora
Opšti medicinski i neurološki pregled
Dopunska ispitivanja: genetičko ispitivanje, metabolički skrining urina na fenilketornuriju i štetne sastojke hrane, ispitivanje sluha, EEG, CT, NMR
„Idealna dijagnoza” PRP bi tako podrazumevala identifikaciju poremećaja sa istom etiologijom, istim ispoljavanjem i istim odgovorom, ili skup od tri ključna tipa ponašanja koji je konstatovan do 36. meseca života deteta:
2. kvalitativno oštećenje verbalne i neverbalne komunikacije i imaginacije
3. značajno smanjen repertoar interesovanja i aktivnosti
Terapija
U terapiji PRP treba koristiti lekove za rešavanje određenih problema u ponašanju; koji treba da treba da bude specijalizovana u skladu sa vrstom PRP i detetovim specifičnim potrebama.
Neka deca sa PRP imaju koristi od pohađanja nastave u specijalizovanim učionica u kojima je broj dece mali što omogućava individualni rad.
Rana intervencija, uključujući odgovarajuće i specijalizovane obrazovne programe i druge oblike podrške, igra presudnu ulogu u poboljšanju ishoda terapije pojedinaca sa PRP.
Izvori
^ American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 4th ed. Washington DC: American Psychiatric Association; 1994.
^Svetska Zdravstvena Organizacija. ICD-10 klasifikacija mentalnih poremećaja i poremećaja ponašanja. Klinički opisi i dijagnostička uputstva. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva; 1992.
^ Aleksić O. Najnovija saznanja o autizmu. U: Bojanin S, Pijašo Dž, Glumbić N (ured): Autizam danas. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva; 2001. str. 272-275.
^Volkmar F. Autism and the Pervasive Development Disorders.
In: Lewis M (ed): Child and Adolescent Psychiatry a Comprehensive Textbook. Baltimore:Wilkins&Wilkins; 1996. p.489-497.
Literatura
Olivera Aleksić, Nenad Rudić, Smiljka Popović-Deušić, Milica Pejović-Milovančević, Milena Banjac-Karović, Mogućnost primene klasifikacionih sistema u oblasti PRP, Psihijat.dan./2002/34/3-4/281-289/
Aleksić O. Najnovija saznanja o autizmu. U: Bojanin S, Pijašo Dž, Glumbić N (ured): Autizam danas. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva; 2001. str. 272-275.
Matić V (1978). „Psihoza razvojnog doba.”. Psihijatrija danas. 2: 133—140..
Abraham HD. Do psychostimulants kindle panic disorder? American Journal of 1974; 143, 1627–29.
American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders. 3rd ed. Washington, DC: APA; 1980.
Aylard PR, Gooding JH, McKenna PS. A validation study of three anxiety and depression selfassessment scales. Psychosomatic Research 1987; 1, 261–68.
De Rougemont D. Passion and society. London: Faber and Faber; 1950.
Mullen PE. Morbid jealousy and the delusion of infidelity. In: Bluglass R, Bowden P, eds. Principles andpractice of forensic psychiatry. London: Churchill Livingstone; 1990. p. 823–834.
