Zora Nikolić
Fotografija Zore Nikolić nastala u policijskom pritvoru 1938. godine
Datum rođenja	18. marta 1900.
Mesto rođenja	Bijeljina  Austrougarska
Datum smrti	1991. (91 god.)
Mesto smrti	Bijeljina Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija
Profesija	krojačka radnica, revolucionarka
Član KPJ od	1920.
U toku NOB-a	Članica Oblasnog komiteta KPJ za Bosansku Krajinu, Članica Oblasnog komiteta KPJ za Istočnu Bosnu

Zora Nikolić (ćirilica: Зора Николић; Bijeljina, 18. marta 1900. – Bijeljina, 1991.) bila je jugoslovenska komunistička revolucionarka i aktivistkinja ženskog pokreta. Bila je članica Oblasnog komiteta Komunističke partije Jugoslavije za Bosansku Krajinu i Istočnu Bosnu, članica Antifašističkog fronta žena i poslanica Ustavotvorne skupštine Demokratske Federativne Jugoslavije. Nakon 1948. godine je, kao pristalica Rezolucije Informbiroa, bila zatvorena u logoru na otoku Sveti Grgur.

U SSSR je živela pod imenom Nadežda Konstantinovna Voroncova. U Jugoslaviji se koristila pseudonimima Ivan i Gajić.^[1]

Zora Nikolić rođena je u Bijeljini 18. marta 1900. godine. Njen otac Jovo bio je zanatlija koji se bavio zlatarstvom, a majka Persida (rođ. Živanović) bila je domaćica.^[2] Bila je iz veoma siromašne porodice: Rodoljub Čolaković zabeležio je da je još kao dete služila u kući njegovog bogatog ujaka. On ju je, kad je naučila krojački zanat, pokušao pridobiti za komunistički pokret, ali on je još uvek bila na nacionalističkim pozicijama.^[3] Članica KPJ postala je 1920. godine.

Tokom dvadesetih, Zora Nikolić je bila aktivna komunistkinja i sindikalna organizatorka u Zagrebu. Pretpostavlja se da je 1926. godine, na Trećem kongresu KPJ, izabrana u Žensku komisiju KPJ, ^[4]

1927. godine, bila je članica Komisije za rad sa ženama Mjesnog radničkog sindikalnog veća grada Zagreba. Sa njom su u komisiji bile još i Barica Debeljak, Anka Butorac i Marija Gržetić, kao i Ivan Krndelj i Josip Broz.^[5] 1928. godine bila je deo leve frakcije i članica Mjesnog komiteta KPJ za grad Zagreb.^[6] Učestvovala je na Osmoj konferenciji zagrebačkih komunista, na kojoj je podržala anti-frakcijsku liniju Josipa Broza.^[7][8]

Nedugo potom, KPJ je poslala Nikolić u Sovjetski Savez, gde se školovala na Komunističkom univerzitetu nacionalnih manjina Zapada. Završila je KUNMZ 1931. godine i godinu dana radila kao agitatorka u Moskovskoj oblasti, da bi od 1932. radila u Međunarodnoj organizaciji pomoći borcima revolucije (MOPR), poznatijoj kao "Crvena pomoć", koja je pomagala političke zatvorenike i njihove porodice.^[9] U tom svojstvu povremeno prisustvuje i sastancima CK KPJ.^[10] Zora Nikolić se u Sovjetskom Savezu družila sa Vukašinom Markovićem, kog je pokušavala da odvrati od pisanja kritičkih članaka o Staljinu.^[11]

1935. godine, Zora Nikolić upućena je iz Moskve u Jugoslaviju i postaje vodeća ličnost Crvene pomoći Jugoslavije.^[1] Prvo je poslata u Dalmaciju, gde je radila u proleće i leto 1935. Kao i ostatak vodećih komunistkinja i komunista, živi na relaciji Jugoslavija-Pariz i u Parizu radi kao članica Emigrantskog komiteta CK KPJ.^[12] Bila je izuzetno nezadovoljna zatečenim stanjem u Jugoslaviji i nedovoljnim pridržavanjem metoda konspiracije, što je dovelo do niza policijskih hapšenja vodećih komunista tokom 1935. i 1936. godine. Trebala je da prisustvuje Aprilskom plenumu, ali je uhapšena u vozu na čehoslovačko-austrijskoj granici na putu za Beč.^[13][14] Tad je u zatvoru provela četiri meseca, nakon čega se vratila u Sovjetski Savez.^[15] Po povratku u Moskvu, u septembru 1936. uputila je MOPR-u pismo koje je napisala zajedno sa Titom, u kom iznosi preporuke za dalji rad legalne organizacije Crvene pomoći u Jugoslaviji.^[16][17] Posle kraćeg vremena u Moskvi, vratila se u Jugoslaviju.

Zora Nikolić uhapšena je u Zagrebu u septembru 1938. godine, a 24. februara 1939. godine osuđena je na šest godina zatvora i gubitak građanskih prava.^[18] 1941. godine, bila je jedna od organizatorki bekstva iz zatvora u Požarevcu. Nakon što su saznale za događaje 27. marta i izbijanje Aprilskog rata, komunistkinje u požarevačkoj kaznioni donele su odluku da organizuju bekstvo. To su učinile u noći između 10. i 11. aprila, uz pomoć stražarke čija ćerka je bila prokomunistički nastrojena. Oslobođene komunistkinje uputile su se ka planini Kosmaj. U obližnjem selu Ralja povezale su se sa Spasenijom Babović i tako ostvarile vezu sa partijom. Svaka od komunistkinja je, nakon uspostavljanja veze, otišla u svoj rodni kraj i tamo se priključila partizanima.^[19]

Zora Nikolić, umesto rodne Semberije, odlazi u Bosansku Krajinu. U jesen i zimu 1942. godine, kao članica Oblasnog komiteta KPJ za Bosansku Krajinu, nalazi se na slobodnoj teritoriji Podgrmeča. Tamo blisko sarađuje sa Radom Vranješević i prisustvuje osnivačkom kongresu Antifašističkog fronta žena 6. decembra.^[20] Zora Nikolić bila je jedna od samo četiri žene većnice na Prvom zasedanju Zemaljskog antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine u Mrkonjić Gradu 25. novembra 1943. godine.^[21] Nakon zasedanja ZAVNOBiH u Mrkonjić Gradu, prelazi u Istočnu Bosnu, gde krajem godine preuzima dužnost članice Oblasnog komiteta KPJ za taj kraj.^[22] 3. septembra 1944. izabrana je za članicu Oblasnog komiteta Jedinstvenog narodnooslobodilačkog fronta Jugoslavije za Istočnu Bosnu.^[23]

Posle oslobođenja Jugoslavije i socijalističke revolucije, Zora Nikolić bila je poslanica Ustavotvorne skupštine kao predstavnica Glavnog odbora Jedinstvenih sindikata za Bosnu i Hercegovinu.^[24] Za zasluge u ratu, odlikovana je Ordenom bratstva i jedinstva.^[25] 1948. godine je bila jedna od osnivačica Saveza boraca BiH i delegatkinja Tuzle za Peti kongres KPJ, na kom je potvrđena podrška partije Titovom kursu protiv Staljina.^[26][27]

Zora Nikolić uhapšena je kao pristalica Rezolucije Informbiroa 1. aprila 1949. godine i odvedena u ženski logor na otoku Sveti Grgur. Puštena je na slobodu 3. avgusta 1951. godine.^[28] Rehabilitovana je šezdesetih i sarađivala je sa Rodoljubom Čolakovićem na sastavljanju njegovih memoara.^[29] 1970. godine dobila je spomen-plaketu kao priznanje za ulogu koju je igrala u osnivanju sindikalnog pokreta u BiH.^[30] Umrla je u Bijeljini 1991. godine.

Zora je imala četiri godine mlađu sestru Jelenu, koja je bila lekarka po struci, i koja je bila jugoslovenska delegatkinja Svetskog ženskog komiteta protiv rata i fašizma. Kao i Zora, i Jelena Nikolić je bila uhapšena kao pristalica Rezolucije Informbiroa i zatvorena na Svetom Grguru.^[31]

• Čolaković, Rodoljub (1968). Kazivanje o jednom pokoljenju, Knjiga druga. Sarajevo: Svjetlost. 
• Damjanović, Pero, ur. (1982). Josip Broz Tito: Sabrana djela, tom drugi, avgust 1928. - mart 1935.. Beograd: Komunist. 
• Damjanović, Pero, ur. (1983). Josip Broz Tito: Sabrana djela, tom treći, mart 1935. - novembar 1937.. Beograd: Komunist. 
• Kecman, Jovanka (1978). Žene Jugoslavije u radničkom pokretu i ženskim organizacijama 1918-1941. Beograd: Narodna knjiga i Institut za savremenu istoriju. 
• Majstorović, Danijela (2016). „Stvaranje “nove” jugoslovenske žene: emancipatorski elementi medijskog diskursa s kraja II svjetskog rata”. Izgubljena revolucija: AFŽ između mita i zaborava. Sarajevo: Udruženje za kulturu i umjetnost Crvena. str. 84–115.