Tet ofanziva (30. januar 1968 — 8. jun 1969.) je bila serija ofanzivnih operacija tokom Vijetnamskog rata, koordinisana između elemenata Narodnog Oslobodilačkog Fronta veličine bataljona i elemenata vojske Severnog Vijetnama veličine divizije protiv vojske Južnog Vijetnama i vojske SAD i drugih saveznika vojske Južnog Vijetnama. Operacije se nazivaju Tet ofanziva pošto su tempirane da počnu u noć 30./31. januara 1969, na dan vijetnamske lunarne Nove Godine. Ofanziva je spektakularno započela tokom proslava Nove Godine, a sporadične operacije povezane sa ofanzivom su se nastavile do 1969.

Tet ofanziva se može smatrati velikim vojnim porazom za komunističke snage, pošto ni Vijetkong ni vojska Severnog Vijetnama nisu postigle svoje taktičke ciljeve. Dalje, cena ofanzive je bila visoka, sa Vijetkongom koji je bio praktično obogaljen velikim gubicima koje su mu nanele američke i južnovijetnamske snage. Ipak, ofanziva se široko smatra prekretnicom rata u Vijetnamu, pošto su Vijetkong i severnovijetnamska vojska izvojevale ogromnu psihološku i propagandnu pobedu. Iako su ankete u SAD nastavile da pokazuju većinsku podršku angažovanju u ratu, ova podrška je nastavila da opada i nacija je postala značajno polarizovana zbog rata. Američki predsednik Lindon Džonson je, videvši kako njegova popularnost naglo opada nakon ofanzive, povukao je svoju kandidatutu za izbore marta 1968. Tet ofanziva se često vidi kao primer vrednosti propagande, uticaja medija i javnog mišljenja na izvođenje vojnih ciljeva.

Sve do 1969. strategija Severnog Vijetnama i Vijetkonga u Južnom Vijetnamu je bila podređenja razvijanju socijalne revoluciju koja će početi na selu i završiće se kao nacionalni urbani ustanak. Ova strategija je objavila operacionu doktrinu postepenog pojačavanja kopnenog rata i razvijanja Vijetkongovih kapaciteta za operacijski rat. Sa lokalnom seoskom elitom koja se svrstala uz vladu Južnog Vijetnama kao primarnim neprijateljem u suštini socijalnom ratu, rani napori na jugu su bili usmereni na sela i velike farme. Namera ove strategije je bila da privuče seosko stanovništvo da podržava Nacionalno Oslobodilački Front i tako socijalno izolujuje gradsku elitu i pridobije podršku gradskih levičara i nezadovoljnih. Ovaj oblik rata je izazvao krvavu borbu gde nijedna strana nije uspela da pridobije značajniju prednost nad drugom. Reakcija seoskog stanovništva je često bila da beži iz sela u gradove.

Angažovanje američkih kopnenih snaga je značajno promenilo strategiju Severnog Vijetnama. Više nego bilo kakav način revolucionarne borbe ili iregularnog rata, sukob se pretvorio u bitke malih intenziteta između regularnih vojnih jedinica obe strane. 8. marta 1965. 3.500 američkih marinaca je postalo prva borbena grupa koja se iskrcala u Južnom Vijetnamu, kao dodatak na 25.000 američkih vojnih savetnika koji su već bili tamo, a četiri dana kasnije predsednik Džonson je objavio da će se broj američkih vojnika u Vijetnamu povećati sa 75.000 na 125.000. Kombinovane snage američke pešadije, artiljerije i vazduhoplovstva su nanosili stalne gubitke Vijetkongu, ali su ti gubici bili konstantno nadopunjivani zamenama iz Severnog Vijetnama, tako da se realno ništa nije promenilo.

Iz američke perspektive, prvih nekoliko godina rata su uključivali uvek sve veće angažovanje snaga u ime stabilizovanja stanja u Vijetnamu. Američka vojska i Ministarstvo odbrane su govorili javnosti da je rat bio pitanje uništavanja pobune na selu. Vojska se fokusirala na „brojanja žrtava“ kao pokazatelj napretka u uništelju pobune. Američka strategija za razračunavanje sa Severnim Vijetnama je bilo korišćenje bombardovanja da bi se zemlja istisla iz sukoba i da se Severnovijetnamci uvuku u neravnopravne konvecionalne bitke kao što je bitka kod Ke Sana.

Visoki vojni komandanti su bili ubeđeni u svoje uspehe i svi su bili bili srećni da podele mišljenje sa novinarima. Tokom 1967, stav komadanata je bio „zadržavanje“ pobune; rat se nikad neće rešiti direktnom vojnom akcijom, ali će biti smanjen na takav intezitet da se vojska Južnog Vijetnama može pobrinuti bez ikakvih preostalih problema.

Do kraja 1967. činilo se da je inicijativa na strani SAD. Nepoznato vođama na jugu, postojalo je rastuće telo političara na severu koji su delili ova mišljenja i tražili su dijalog radi obustavljanja rata. Ovo je rezultovalo velikom čistkom, koja je dovela do hapšenja i zatvaranja preko 200 severnovijetnamskih zvaničnika. Američka kampanja bombardovanja nad Severnim Vijetnamom je dozvolila ekstremnijim elementima vlade i da se pozovu na patriotsko osećanje i da slome bilo kakav otpor u vladajućoj partiji.

Plan za Tet ofanzivu potiče iz 1967, nakon smrti severnovijetnamskog generala Ngajena Či Tana. Glavni strateg je bio Tanov naslednik, general Vo Ngujen Đap, iako je Giap posle ofanzive tvrdio da je bio protiv ove ideje, planirajući je „protiv svoje volje pod pritiskom Politbiroa koji me je dominirao Le Duan". Giap je dugo zagovarao primarno korišćenje gerilske taktike protiv SAD i Južnog Vijetnama, dok je Tan podržavao akciju velikih snaga. Nadglasavajući Giapa, severnovijetnamsko rukovodstvo je odlučilo da je vreme za veliku konvencionalnu ofanzivu. Verovali su da su južnovijetnamska vlada i američko prisustvo toliko nepopularno na jugu da će širok napad izazvati spontane ustanke među stanovništvom Južnog Vijetnama, koji će omogućiti Severnom Vijetnamu da steke brzu i odlučujuću pobedu.

Na kraju je razvijen plan iz više faza: u prvoj fazi, Armija Severnog Vijetnama će pokrenuti napade na granične regione Južnog Vijetnama da bi zatvorila te regione američkom osmatranju. Nakon ovoga, druga faza široko rasprostranjenih napada od strane Vijetkonga direktno na važniji centre države će izazvati kolaps vlade i da će podstaći civile na veliki revolt i da, sa zbacivanjem vlade, Amerikanci i druge savezničke snage neće imati drugog izbora nego da se evakuišu, dovodeći do napada iz treće faze od strane Vijetkonga i severnovijetnamske vojske na izolovane elemente stranih snaga.

Ofanziva je uključivala simultane vojne akcije u većini većih gradova Južnog Vijetnama i napade na američke baze, sa naročitim naporima fokusiranim na gradove Sajgon i Hue. Istovremeno, bitan napad je pokrenut na američku vojnu bazu Ke San. Napad na Ke San je odvukao severnovijetnamske snage od odazive u gradove, ali je Severni Vijetnam smatrao napad potrebnim da bi zaštitio svoje linije snabdevanja na jug.

U danima koji su direktno prethodili ofanzivi, gotovost i južnovijetnamske i američke vojske je bila relativno smanjena. Severni Vijetnam je objavio u oktobru da će se pridržavati sedmodnevnog primirja od 27. januara do 3. februara 1968, u čast praznika Tet, a južnovijetnamska vojska je napravila planove da dozvoli odsustva velikom delu svojih snaga.

Američka i južnovijetnamska obaveštajna služba je primetila znake velike vojne aktivnosti u mesecima pre ofanzive. Kao dodatak pribavljenim informacijama, posmatranja logističkih operacija su bila vrlo jasna. U oktobru je broj kamiona uočenik kako se kreću na jug ka Ho Ši Minovom putu skočio sa prethodnog mesečnog proseka od 480 na 1.116. U novembru je taj broj bio 3.823, a u decembru 6.315.

Američka pažnja je bila usmerena na tekuću bitku kod Ke Sana i zaključeno je da je ona meta ovih aktivnosti. Američka obaveštajna služba je utvrdila 15.000 severnovijetnamskih vojnika u blizini, a štab Vojne pomoćne komande Vijetnam je bio siguran da je odlučujući sukob neizbežan, iako će biti usmeren samo protiv Ke Sana.

General Vilijam Vestmorlend je upozorio predsednika Džonsona na mogućnost velike ofanzive, verovatno protiv Ke Sana, i smatrao ju je analognom čuvenim vijetnamskim napadima kod Dijen Bijen Fua iz 1950ih, koja je prethodila zakazanim pregovorima kao sredstvo poboljšanja pregovaračkih položaja komunista. Dok je vojna obaveštajna služba videla da se planira ofanziva, nije primetila da će biti široka i da će biti usmerena na gradove.

Borbe su počele kada su brojne jedinice Vijetkonga prerano napale četiri provincijska grada. Ostatak napada vojske Severnog Vijetnama i Vijetkonga je počeo u noć 30. januara. Svi osim osam centara provincija, pet od šest autonomnih gradova i 58 važnijih gradova je napadnuto, dok su glavni napadi bili usmereni na Buon Ma Tuot, provinciju Kvang Nam, Da Lat, Mi To, Kan To, provinciju Ben Če, Nja Čang i Kon Tum. U Hueu, drevnoj prestonici, i Sajgonu komunističke snage su imale značajne uspehe.

Iako je Sajgon bio fokus Tet ofanzive, komunisti nisu tražili kompletno zauzimanje grada, već su imali 6 primarnih meta širom grada: štab Armije Južnog Vijetnama, kancelariju predsednika Tiua, američku ambasadu, vijetnamsku vazduhoplovnu bazu i njene pomorske štabove i nacionalnu radio-stanicu. Ukupno 35 bataljona je napalo ove mete, a mnogi od vojnika su bili prikriveni članovi Vijetkonga koji su živeli i radili u gradu.

Radio-stanica je smatrana važnom metom od strane komunista. Oni su doneli traku na kojoj je snimljeno Ho Ši Minovo objavljivanje oslobađanje Sajgona i poziv u „generalni ustanak“. Zgrada je bila zauzeta i držana šest sati, ali nisu uspeli da emituju poruku pošto je struja isključena čim je stanica napadnuta.

Do početka februara, komunistička vrhovna komanda je shvatila da nijedan od njenih vojnih ciljeva nije ispunjen i zaustavili su bilo kakve dalje napade na utvrđene položaje. Sporadične borbe su nastavljene u Sajgonu do 7. marta. Neki delovi grada su teško oštećeni zbog borbe i posebno američkih vazdušnih i artiljerijskih napada. Kineski distikt Čolon je posebno stradao, sa možda stotinama civila koji su ubijeni u američkim protivnapadima.

Napad na američku ambasadu je bio posebno značajan u javnom razumevanju kontrole nad situacijom američke vojske. U 2:45 ujutro 31. januara, 19 komandosa Vijetkonga je napalo ambasadu. Iako se napad Vijetkonga u Sajgonu odvijao već više od sat vremena, straža u ambasadi nije bila obaveštena o ovome i nije pojačana. Vijetkong je napravio rupu u zidu dvorišta ambasade, ubio nekoliko vojnih policajaca i ušao u dvorište. Nekoliko preostalih američkih stražara se povuklo u zgradu ambasade i zaključalo vrata. Iako je Vijetkong imao dovoljnu količinu eksploziva, nisu nastavili napad. Oba komandanta odreda Vijetkonga su ubijena u početnom napadu, a preostali gerilci su vrteli bez cilja oko dvorišta. Na kraju je stiglo američko pojačanje i ujutro, šest sati nakon što je počeo napad, vojna policija je povratila dvorište ambasade.

Davši simboličan značaj ovom napadu u “samo srce američke moći u Južnom Vijetnamu”, reporteri su se brzo skupili na mestu događaja. Sa telima mrtvih Vijetkongovaca koja su još uvek ležala razbacana okolo i usred gomile ruševina sa teško oštećene ambasade, general Vestmorlend je održao novinarsku konferenciju unutar dvorišta. Uveravao je skeptičnu štampu da neprijatelj nije ušao u “samu ambasadu” i da saveznici uzvraćaju na ofanzivu. Reporter Vašington Posta se kasnije prisećao: “Reporteri su jedva verovali svojim ušima. Vestmorlend je stajao na ruševinama i govorio je da je sve sjajno”.

Bitka u Sajgonu je takođe proizvela jednu od najpoznatijih slika iz Vijetnamskog rata fotografa Edija Adamsa nagrađenom Pulicerovom nagradom koja je prikazivala pogubljenje zarobljenog Vijetkongovca 1. februara.

Ngajena Van Lijema je zarobila policija Južnog Vijetnama, koje ga je identifikovala kao kapetana Vijetkongovog voda za ubistva i osvete i optužila ga za ubistva porodica policijskih oficira. On je doveden pred brigadnog generala Ngajena Nok Loana, šefa policije, koji ga je kratko ispitivao. General Ngajen je onda izvukao pištolj iz futrole i ubio zarobljenika. Ngajenovi motivi su možda bili lični; njemu su potčinjeni da je osumnjičeni ubio policijskog majora koji je bio jedan od najboljih Ngajenovih prijatelja, kao i porodicu tog majora.

Svedoci ubistva su bili Adams i ekipa vesti En-Bi-Sija. Fotografija se pojavila na naslovnim stranicama širom sveta i dobija još osam nagrada pored Pulicerove. Film En-Bi-Sija je pušten na Hantli-Brinklijevom izveštaju i drugde, u nekim slučajevima kao nemi film sa dodatim zvučnim efektima pucnja. General Vestmorlend je kasnije napisao: “Fotografija i film su šokirali svet, izolovan incident u daleko surovijem ratu, ali pored toga psihološki udarac za Južnovijetnamce”.

Glavni članak: Masakr u Hueu

Grad Hue je napalo 10 bataljona Armije Severnog Vijetnama i 6 bataljona Vijetkonga i skoro je kompletno zauzet. Hiljade civila za koje je se verovalo da su potencijalno neprijateljski raspoloženi prema vlasti komunista, uključujući vladine zvaničnike, verske vođe i proterane stanovnike, ubijeno je u onome što je postala poznato kao Masakr u Hueu. Grad nije bio povraćen od strane američkih i južnovijetnamskih vojnika sve do kraja februara. Istorijska i kulturna vrednost je uticala na Amerikance da ne koriste masovno vazdušne i artiljerijske napade kao u drugim gradovima, barem ne u početku. Umesto toga, američki marinci iz 1. marinačke divizije i nekoliko južnovijetnamskih jedinica su morali da čiste grad ulicu po ulicu i kuću po kuću; smrtonosni oblik ratovanja sa kojim se američka vojska nije sretala još od Drugog svetskog rata i za koji njeni vojnici nisu bili trenirani. Tokom većeg dela februara, oni su se postepeno probijali prema citadeli, utvrđenoj oblasti površine 3 kvadratne milje, koja je oteta od severnovijetnamskih vojnika nakon 4 dana borbi. Amerikanci su izgubilo 216 ljudi, a Južnovijetnamci 384. Amerikanci su procenili da je Armija Severnog Vijetnama izgubila 8.000 ljudi u gradu i borbama u okolnim područjima. Trajavši 26 dana, Bitka za Hue je jedna od najdužih i možda najkrvavija pojedinačna bitka Vijetnamskog rata. Razmera masakra nad civilima koji su počinili komunisti je shvaćena tek sledećih meseci i godina, dok su poslednje masovne grobnice pronađene 1970. Približno 2.800 ljudi je pronađeno, i još 2.000 osoba je nestalo. Još nekoliko hiljada civila je nastradalo u unakrsnoj vatri.

Glavni članak: Bitka kod Ke Sana

Ke San je bio aerodrom i baza američkih marinaca malo južnije od demilitarizacione zone. Prema rukovodstvu Severnog Vijetnama, napad na Ke San, koji je počeo 21. januara, je smišljen da služi u dve svrhe: kao diverziona taktika da se odvuče američka pažnja i vojska od nadolatećih napada iz Tet ofanzive i da spreči snage u Ke Sanu da napadnu transporte zaliha i vojnika koji su išli na jug duž Ho Ši Minovog puta. Sa druge strane, američka vojska je tvrdila da je svrha baze Ke San bila da isprovocira Severnovijetnamce u dugu bitku, dozvoljavajući američkom vazduhoplovstu i artiljeriji da im nanosi masovne gubitke.

Ke Sam i njegovih 6.000 ljudi su opkolile 3 divizije vojske Severnog Vijetnama, ukupno 20.000 ljudi. Tokom bitke, koja je trajala do 8. aprila, američki marinci su bili predmet žestokog artiljerijskog bombardovanja, kombinovano sa slabijim pešadijskim napadima. Nije bilo nikakvog većeg napada na bazu, a bitka je bila uglavnom duel između američkih i severnovijetnamskih tobdžija, kombinovan sa vazdušnim napadima sa američke strane. Američka vazdušna podrška je na kraju uključila masovna bombardovanja bombarderima B-52 da bi se uništili severnovijetnamski bunkeri i rovovi. Kopneno snabdevanje do baze je bilo prekinuto, a snabdevanje posredstvom padobrana je postalo teško zbog neprijateljske vatre. Zahvljajujući inovativnim brzim “snabdevačkim napadima”, koji su koristili lovce-bombardere u kombinaciji sa helikopterima, snabdevanje iz vazduha nikad nije bilo zaustavljeno.

Američki mediji koje su intenzivno pokrivali bitku i često poredili pesimistička poređenja sa Dijen Bijen Fuom, gde je francuska baza bila opkoljena i na kraju poražena od strane Vijetnamaca u Prvom Indokineskom ratu.

Na kraju je vojska Severnog Vijetnama prekinula svoj napad i obe strane su tvrdile da je bitka poslužila svojoj svrsi. SAD su tvrdile da je bilo 8.000 mrtvih Severnovijetnamaca i značajno više ranjenih, nasuprot 205 mrtvih Amerikanaca. Kao i generalno sa Vijetnamskim ratom, američka javnost je bila više pod utiskom američkih gubitaka nego sa vojnom pobedom koja se može meriti samo “odnosom mrtvih”. Činjenica da je baza Ke San napuštena 23. juna 1968, smatrajući da nema dalju vojnu vrednost, neizbežno je ohrabrivalo ovaj osećaj uzaludnosti bitke i celog rata.

Ukupno, SAD su procenile da je 45.000 vijetkongovskih i severnovijetnamskih vojnika ubijeno, iako ta procena može biti značajno manja zbog prirode preuveličavanja. Oko 6.000 je zarobljeno, dok je broj ranjenih nepoznat. SAD, vojska Južnog Vijetnama, kao i savezničke australijske i južnokorejske snage su pretrpele 4.324 mrtva, 16.063 ranjena i 598 nestalih.

Operativne snage Vijetkonga su bile efektivno osakaćene zbog ofanzive. Mnogi Vijetkongovci koji su pritajeno delovali u gradovima Južnog Vijetnama su se otkrili tokom ofanzive i ubijeni su ili zarobljeni. Organizacija je sačuvana za propagandne svrhe, ali praktično, Vijetkong je bio gotov. Formacije koje su bile nazivane Vijetkong su u velikoj meri bile popunjene severnovijetnamskim zamenama. U stvarnosti, ova promena je imala malo uticaja na rat, pošto Severni Vijetnam nije imao poteškoća da nadoknadi žrtve koje je naneo rat. Nacionalni Oslobodilački Front (političko krilo Vijetkonga) je preobrazio sebe u Privremenu revolucionarnu vladu Južnog Vijetnama i uzeo učešća u potonjim mirovnim pregovorima pod tim imenom.

Komunistička vrhovna komanda nije očekivala psihološki uticaj koji će Tet ofanziva imati na Ameriku. Na primer, napad na američku ambasadu je izveden od strane samo 19 vojnika Vijetkonga, i čak je upotreba ovih vojnika smatrana greškom od strane nekih oficira Vijetkonga. Tek kada su videli kako su SAD reagovale na ovaj napad komunisti su počeli da ga koriste kao propagandu. Vreme ofanzive je određen sa nadom da će američke i južnovijetnamske snage biti manje oprezne tokom Tet praznika. Čista slučajnost je da se ofanziva desila u vreme kada će imati najviše uticaja na američke predsedničke izbore.

Činjenica da su komunisti uspeli da pokrenu veliki masovan napad bio je udarac američkim nadama da će brzo pobediti i potpuno je dovelo u pitanje sramotne Vestmorlendove izveštaje o prethodnom napretku u ratu. Takođe, optimističke najave o smanjenju budžeta od strane Džonsonove administracije i Pentagona su došle pod teške kritike i podsmeh.

Videvši kompletan kolaps komunističke ofanzive, nesrazmeran odnos žrtava i nepostojanje narodnog ustanka koji bi podržao ove napade i neuspeh napadača da osvoje i zadrže značajne teritorije, Vestmorlend ju je smatrao pogodnom prilikom za kontraofanzivnu akciju. Sastavio je zahtev za još 206.000 vojnika da nastavi rat nakon ofanzive, potez koji bi zahtevao mobilizaciju američkih rezervista.

Još dok je bio razmatran, zahtev je procureo do štampe i izdan je u tri rubrike nedeljenog izdanja Njujork Tajmsa od 10. marta 1968. Ondašnji pukovnik Dejv Plamer je kasnije napisao u ‘’Pozivu trube’’:

Izgledalo je pogrešno, ali razumljivo od strane čitalaca kao očajnički potez da se izbegne poraz, vesti o zahtevu za 206.000 ljudi je potvrdilo sumnje mnogih da rezultat Tet ofanzive nije tačno prikazan od strane Predsednika i njegovih portparola. Ako su komunisti preživeli takvo neugodno zadržavanje, zašto bi morali da povećamo naše snage za 40 posto?

Mnogi ljudi, u to vreme i retrospektivno, kritikovali su američke medije zbog negativnog tona kojim su opisali i rat uošteno, a posebno Tet ofanzivu. Erl Viler, tadašnji Načelnik združenog generalštaba, žalio se “na sve osude i sumornosti koje smo videli u američkoj štampi” nakon Tet ofanzive.

Najpoznatiji primer antiratnog ponašanja je bio specijalan izveštaj Voltera Kronkita od 27. februara 1968. Pokazajući film o ruševinama zgrada uništenih tokom Tet ofanzive i intervjuisajući obeshrabrene vojnike i oficire na bojištu, zaključio je da “se reći da smo zaglibljeni u okršaju čini jedino realističnim, ali opet nezadovoljavajućim zaključkom i tražio je sporazumni kraj rata.”

Danima nakon objavljivanja priče Njujork Tajmsa koja se odnosi na Vestmorlendov zahtev za dodatnim trupama, predsednik Džonson je istrpeo poražavajuću uzdržanost na konvenciji Demokratske stranke u Nju Hempširu, jedva završivši ispred senatora Eugena Mekartnija. Uskoro. Senator Robert Kenedi je objavio da će se uključiti u nadmetanje za nominaciju ispred Demokratske stranke, dodatno naglašavajući opadajuću podršku Džonsonovoj administraciji nakon Tet ofanzive. Iako su neki pretpostavljali da je na nedostatak podrške Džonsonu uticalo javno viđenje oslobađanja od Vijetnama, drugi su pretpostavljali da je Džonsonov neuspeh efikasnog vođenja rata izazvao njegov pad u anketama. 31. marta, Džonson je objavio da se neće ponovo kandidovati i objavio je prestanak bombardovanja Severnog Vijetnama.

Takođe u martu, Džonson je objavio da će general Vestmorlend zameniti generala Harolda Džonsona kao glavnokomandujućeg armije. Iako je to tehnički unapređenje, nekolicina je smatrala da je to „smena naviše“ zbog odgovornosti za Tet ofanzivu.

Tết ofanziva na Wikimedijinoj ostavi