PROFILPELAJAR.COM

Spomenik ustanku naroda Hrvatske (u Hrvatskoj danas poznat i pod imenom Spomenik ustanku naroda Like) je spomenik koji se nalazi iznad mjesta Srb u Lici, rad vajara Vanje Radauša. Svečano je otvoren 1951. godine. Bio je uništen 1995, a obnovljen 2011. godine. Visok je 15.5 metara.

Istorija

Nakon proglašenja Nezavisne Države Hrvatske 1941. godine, ustaše su započele teror i progone srpskog stanovništva. Sve učestaliji ustaški maskari po Lici uzrokovali su, 27. jula, početak masovnog oružanog ustanka stanovništva Like i Bosanske krajine pod vođstvom Komunističke partije Jugoslavije. Ustanak je započeo napadom na oružničku stanicu ustaša u Srbu i presjecanjem komunikacija.

Poslije rata, na konkursu za izgradnju spomenika pobijedio je vajar Vanja Radauš. Spomenik je sagrađen 1950, a svečano otvoren 27. jula 1951. godine, na desetu godišnjicu ustanka u Srbu.^[1] Spomenik je zbog uticaja ličke klime bio obnovljen 1960-ih godina. Bijeli brački kamen istrošile su žestoke zime i vjetrovi, pa je on zamjenjen svijetlosivim granitom sa Pohorja.

Tokom operacije „Oluja“ 1995. godine, prema svjedočenjima Srbljana, dva su tenka, koji su ostali poslije operacije, stala podno spomenika i ponavljanim ispaljivanjem topovske tanadi srušila kameni stub i skulpture. Skulpture su s vremenom pokradene i preprodane.^[2]

Samostalna demokratska srpska stranka je kao deo koalicionog sporazuma 2007. godine uvrstila spomenik u Srbu na listu pet velikih spomeničkih ostvarenja za koja je tražila obnovu. Godine 2008, Hrvatski restauratorski zavod preuzeo je obnovu spomenika. Arhitektonski projekat rekonstrukcije napravio je arhitekta Zvonimir Krznarić, a restaurisanje skulptura obavio je akademski vajar Alan Vlahov.^[2]

Vlada Republike Hrvatske ukupno je izdvojila 3 miliona kuna za obnovu, dok je Srpsko narodno vijeće osiguralo donaciju granita iz Srbije. Spomenik je obnovljen 2010, a svečano otvoren 27. jula 2011. godine.

Opis spomenika

Temeljni deo spomenika je kameni stub na kojem se nalazi više bronzanih skulptura. Na vrhu se nalazi skulptura borca koji u snažnom raskoraku drži vijoreću zastavu. Ispod njega se na izbočinama nalaze dva borca. Na jednoj strani nalazi se vojnik u jurišu sa puškom u levoj ruci, a suprotno seljak sa vilama u rukama. U podnožju spomenika nalazi se skulptura majke zaštitnice. Cijelu bazu spomenika oblaže bronzani reljef sa prizorima iz Narodnooslobodilačke borbe.

Neki motivi nisu prisutni na obnovljenom, a postojali su na originalnom spomeniku. S istočne strane spomenika bio je uklesan tekst: „Pod rukovodstvom KPJ u ovom je mjestu 27. VII 1941. pukla prva ustanička puška u Hrvatskoj“,a sa zapadne: „Borcima i žrtvama fašizma palim u NOR-u podižu ratni drugovi i narod Like“.^[2]

Povezano

Dan ustanka naroda Hrvatske

Izvori

↑ Hrženjak, Juraj, ur. Rušenje antifašističkih spomenika 1990-2000. „SABARH“, Zagreb 2002. godina, 99. str.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 H-alter.org^{[mrtav link]}