Pavle Radenović (?-1415) je bio knez iz redova Pavlovića koji je bio jedan od najmoćnijih velikaša u kraljevini Bosni na prelazu iz XIV u XV vek. Bio je sin Radena Jablanića koji je imao posede u istočnoj Bosni oko Krivaje i Prače. Kao jedan od proverenih ljudi u kraljevstvu, zajedno sa Vlatkom Vukovićem (?-1392) 1391. godine zauzima Konavle, koje su do tada držali Sankovići.[1] Posle smrti Tvrtka I(ban 1353 – 1377, kralj 1377 — 1391) aktivno je učestvovao u smenjivanju i postavljanju kraljeva Bosne i za njegove vlasti su Pavlovići postali najmoćnija velikaška porodica uz Kosače i Vukčiće. Ubijen je u zaveri kralja Ostoje (prva vlada 1398 — 1404, druga vlada 1409 — 1418), vojvode Sandalja(1392 — 1435) i Zlatonosovića tokom lova na Parenoj poljani kraj Bobovca, posle čega ga je nasledio nastariji sin Petar I(1415 — 1420).[2]
Porodica
Pavle Radenović je bio sin vlastelina Radina Jablanića i osnivač velikaške porodice Pavlovića. Imao je dva sina koji su ga nasledili posle njegove smrti:
Politički angažman
Preuzimanjem dela Konavla 1391. godine knez Pavle je postao sused Dubrovačke republike prema kojoj je držao nekoliko carina. Njenim trgovcima je 1397. godine izdao povelju o slobodnoj trgovini i zaštiti u njegovim zemljama, za šta je nagrađen titulom građanina Dubrovnika. U spoljnoj politici je, kao i ostali velikaši kraljevine Bosne, podržavao Vladislava Napuljskog u sukobu sa Žigmundom Luksemburškim (1387 — 1437) oko titule kralja Mađarske, koja se u to doba vodila.
U unutrašnjoj politici je aktivno učestvovao u jačanju položaja plemstva u kraljevini, a potom i u nekoj vrsti de facto velikaškog namesništva kraljice Jelene (Grube) (1395 — 1398) koje su kao njeni savetnici pored njega, između ostalih, činili i Hrvoje Vukčić(?-1416) i Sandalj Hranić. Učestvovao je u izboru Ostoje za kralja 1398. godine, da bi ga sa ostalim velikašima zbacio sa vlasti 1404. godine postavivši Tvrtka II (prva vlada 1404 — 1409, druga vlada 1420 — 1443) za novog kralja. Posle poraza Vladislava Napuljskog 1408. godine, sa ostalim velikašima je zbacio Tvrtka II koji je podržavao Vladislava i vratio na presto Žigmundovog pretendenta Ostoju.
Ubistvo na Parenoj poljani
Tokom avgusta 1415. godine na Kraljevoj Sutjesci kod Bobovca održavao se sabor kralja i vlastele kraljevine Bosne. Prilikom posebno organizovanog lova na Parenoj poljani, Zlatonosovići su na znak koji je mačem dao sam Sandalj Hranić napali Pavla i teško ga ranili, a njegovog sina Petra i poslanika Braila Težalovića su zarobili. Zaveru su organizovali sam kralj Ostoja i vojvoda Sandalj zbog političkih sukoba sa Pavlom, optuživši ga za izdaju kraljevstva. Prema prvobitnom planu, Pavlov sin Petar je trebalo da bude oslepljen, a posedi Pavlovića podeljeni između Sandalja i Zlatonosovića, koji su se nadali Olovu, koje se nalazilo uz njihove posede, ali se od tog plana odustalo i Petru su ostavljeni očevi posedi. Celom činu su prisustvovali i poslanici Dubrovačke republike Nikola Gučetić i Vlatko Tumurlić. Sam Pavle je obezglavljen na mjestu, ali je zato Petar pušten da se vrati na porodični posed i nastavi upravljanje njime. Sandalj je opravdao ovo političko ubistvo riječima koje je zapisao dubrovački emisar na bosanskom dvoru, Ivan Gundulić. Kada se sve smirilo Sandalj je upitao Gundulića::
"Jesi li očekivao da ćeš ovo vidjeti? Tako mi Božijom milošću činimo pravdu kao i vaša gospoda dubrovačka, jer je u Dubrovniku kazna za izdaju odsijecanje glave, pa tako i ja činim s drugim vjernim Bošnjanima".
Iz izvještaja dubrovačkog ambasadora, Ivana Gundulića, koji je bio svjedok sa lica mjesta[3]
Kao svedok ovog napada Petar je za smrt svoga oca direktno okrivio Sandalja, što je celokupni jugoistočni deo današnje Bosne i Hercegovine gurnulo u rat između Pavlovića sa jedne i Sandalja odnosno Kosača sa druge strane. Najveća posledica ovog žestokog sukoba za koji je delovalo da se može okončati samo potpunim uništenjem jednih ili drugih bilo je direktno uključivanje Osmanlija u njega, prvo na strani Pavlovića, a potom i na Sandaljevoj strani, iako su oni de facto radili isključivo za sebe i postepeno osvajali delove kraljevine Bosne. Sam sukob se vremenom smirio, tako da su obe porodice praktično nestale sa osmanlijskim osvajanjem Bosne i Hercegovine.
Njegov posed
Pored porodične baštine u istočnoj Bosni oko Prače, između Krivaje, Drine i Lima, on je 1391. godine preuzeo deo Konavla, dok su ostatak preuzeli Vlatko Vuković i Kosače sa kojima je na Ledenicama imao zajedničku carinu ka Dubrovačkoj republici.
Značajniji gradovi u severnom delu njegovih zemalja bili su:
dok su u južnom delu najznačajniji bili:
sa župama: Vrm, Trebinje, Rudine i Fatnica.
Povezano
- ↑ „Adis Zulić: Uspješni i neuspješni pokušaji širenja Dubrovnika na bosanske teritorije”. Univerzitet u Sarajevu – Institut za historiju, Sarajevo 2019.. Pristupljeno 9. 11. 2023.
- ↑ „Amer Maslo: Slavni i velmožni gospodin knez Pavle Radinović - Završni magistarski rad”. UNIVERZITET U SARAJEVU -FILOZOFSKI FAKULTET -ODSJEK ZA HISTORIJU Sarajevo, 2018.. Pristupljeno 9. 11. 2023.
- ↑ Emir O. Filipović (2019) (bs). Bosansko kraljevstvo i Osmansko carstvo: (1386-1463). Orijentalni institut Univerziteta u Sarajevu. ISBN 978-9958-626-47-0. Pristupljeno 27 October 2023.
