Pavle Đakon (Paulus Diaconus; 720. – 13. april800) je bio benediktinski sveštenik i langobardski istoričar. Poznat je još kao i Varnefer i Sasinensije. Ova imena su mu najverovatnije nametnuli sveštenici dok je bio đakon u Monte Kasinu.
Biografija
Rodio se u Furlandiji (današnja Italija). Otac Pavla Đakona je bio visoki činovnik na dvoru langobardskog kralja Rahisa, a majka Teodelinda bogata plemkinja. Zahvaljujući pomoći kralja Rahisa, Pavle Đakon je stekao visoko obrazovanje na dvoru u Paviji. Podučavao ga je tada čuveni grčki učitelj Flavijan Gramatičar.
Posle školovanja, služio je kao pisar na dvoru kralja Deziderija u Beneventu. Tu je upoznao njegovu ćerku, vojvotkinju Adelpergu, pa joj je bio i učitelj. Kada se Adelperga udala za vojvodu Beneventa Arhisa, Pavle Đakon je na njen zahtev napisao svoje prvo delo Historia Romana libri VI (Rimska istporija u 6 knjiga). To je bio nastavak istorije Eutropija, Jeronima, Jordanesa i Pavla Orosija. Sastoji se iz šest dela i dopire do smrti cara Justinijana.
Nakon osvajanja prestonice Langobardske kraljevine Pavije od strane Karla Velikog, Pavle Đakon beži u benedektinski manastir Monte Kasino koji je osnovao pustinjak Sveti Benedikt iz Nursije u 5. veku. Tu se i zamonašio 776. godine i postao đakon. Kao đakon manastira Monte Kasino, Pavle Đakon je napisao i "Zakon Svetog Benedikta", kao pravilo ponašanja za sve sveštenike. Nakon par godina, odlazi iz Monte Kasina u jedan zapušteni manastir na jezeru Komo, da bi se 782. godine ponovo vratio u Monte Kasino.
Kada je u italijanskoj provinciji Furlandiji izbio revolt protiv Franaka, kao jedan od organizatora pobune uhvaćen je i zatočen njegov brat Arihis. Nakon dolaska Karla Velikog u Rim, Pavle Đakon mu se iz manastira obraća pismom u kojem ga moli da mu pusti brata. Karlo Veliki poziva Pavla da dođe na njegov dvor, a zatim ga postavlja kao predavača na Dvorskoj akademiji. Ovde je počeo da se bavi pisanjem istorije, kao i homilijama i stihovima koje je po ponovnom odlasku u Monte Kasino predao franačkim manastirima na čuvanje. Većina njih je objavljena u ediciji "Monumenta Germaniae Historica (MGH) ".784. godine je napisao svoje drugo kapitalno delo "Gesta episcoporum Mettsium" (Istorija biskupa Meca). U delu je predstavio listu biskupa koje je on poznavao, kao i razgovore s njim. Delo mu je kao i homilije i stihovi objavljeno u ediciji MGH (1880.)
Pavle Đakon se 787. vraća u samostan Monte Kasino i tu ostaje sve do svoje smrti. U samostanu je napisao svoje najbolje delo "Histroria Gentis Langobardorum libri VI" (Istorija Langobarda u 6. knjiga). Delo je najverovatnije pisao posle 787. Počinje svoju priču dolaskom kralja Alboina u Italiju i formiranjem Langobardskog kraljevstva, a završava smrću kralja Liutpranda747. U delu se nalazi dosta podataka o Vizantiji, Franačkoj državi, Italiji, kao i o drugim narodima: Svevima, Kvadima, Vandalima, Vizigotima, Avarima i drugim
S pravom se može reći da je bolestan, na sam kraj svoga života završavao svoje delo, jer poslednje glave njegove knjige su pisane dosta nerazumno i ima mnogo grešaka, a nedostaju i događaji vezani za poslednja dva langobardska kralja.
Prvi put je Istorija Langobarda štampana u Parizu1514., da bi kasnije sa latinskog bila prevedena na nemački, engleski, italijanski i francuski jezik.
